دلیل تغییر نام فارسی سنگ چشم دمگاه بلوطی به سنگ چشم دم دراز
دلیل تغییر نام فارسی سنگ چشم دمگاه حنایی به سنگ چشم دم دراز
Persian name of Long-tailed Shrike
یکی از گونه‌های پرندگان ایران، سنگ‌چشم دم‌دراز (دمگاه‌حنایی) Lanius schach است. همان‌طور که می‌دانیم در سال‌های گذشته، نام فارسی سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی به سنگ‌چشم دم‌دراز تغییر کرده است. اما دلیل این تغییر چه بوده است؟
نگاهی به فهرست‌های پرندگان ایران، نشان می‌دهد که نام انگلیسی این گونه در فهرست جرویس رید (1337)، Black-backed Shrike و با نام فارسی سرسیاه به کار رفت که اکنون به عنوان زیرگونه هیمالیایی (L. s. tricolor) این گونه به شمار می‌رود. سپس در کتاب اسکات و همکاران (1354) با نام فارسی سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی و نام انگلیسی Long-tailed Shrike و نام دوم Rufous-backed Shrike به کار رفت که این نام فارسی اشاره به نام انگلیسی دوم این گونه یعنی Rufous-backed Shrike داشت. این نام انگلیسی دوم در کتاب‌های ادهمی (1384)، اسکات و ادهمی (2006)، منصوری (1379، 1387، 1393)، کابلی و همکاران (1395) و خالقی‌زاده و همکاران (2017) نیز به کار رفته بود.
اما شاید دلیل اصلی و محکم در پرهیز از کاربرد نام Rufous-backed Shrike و نام فارسی سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی را در وجود گونه‌ای دیگر به نام Bay-backed Shrike با نام فارسی سنگ‌چشم پشت‌بلوطی جستجو کرد. به دلیل نزدیکی دو رنگ حنایی و بلوطی و نیز اینکه جایگاه مکانی این رنگِ ویژه در نام انگلیسی این دو گونه یکسان و در نام فارسی نزدیک به هم بودند، سبب شد تا همانند گذشته، نام فارسی سنگ‌چشم پشت‌بلوطی و نام انگلیسی Bay-backed Shrike حفظ شود، اما برای نام گونه دیگر، نام سنگ‌چشم دم‌دراز Long-tailed Shrike در اولویت قرار گیرد. افزون بر این، گونه سنگ‌چشم دم‌دراز چندین زیرگونه دارد که در برخی از آنها علاوه بر دمگاه، رنگ پشت و روتنه نیز حنایی است.
بنابر این، با توجه به وجود دلایل علمی و منطقی و تداوم پیوسته در اولویت نام اول برای Long-tailed Shrike و نام دوم برای Rufous-backed Shrike، برای هماهنگی بیشتر بین نام فارسی و انگلیسی این گونه، در نام فارسی نیز اولویت اول به سنگ‌چشم دم‌دراز داده شد و نام سنگ‌چشم دمگاه‌حنایی به عنوان نام دوم در نظر گرفته میشود.
*****
