کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

 

فهرست آرایه‌شناختی پرندگان آزاد ایران- پرندگان ناگنجشک‌سان: بخش یکم

Taxonomic checklist of the wild birds of Iran- Non-passerines- Part I

 

گردآوری و پژوهش: ابوالقاسم خالقی‌زاده

By: Abolghasem Khaleghizadeh

 

تازه‌ترین به‌روزرسانی: 31 تیر 1400

Last updated: 22 July 2021

 

فهرست 318 گونه از 25 راسته و 46 خانواده از پرندگان ناگنجشک‌سان ایران

Chacklist of 318 species from 25 orders and 46 families of Iranian non-passerine birds

-----

 

در رده‌بندی پرندگان و جانوران، برای نشان دادن هر طبقه از آرایه‌ها یک پسوند نشانۀ جمع  ویژه به کار می‌رود که با دیدن آن پسوند، سطح یا طبقه آن شناخته می‌شود. برای نشانۀ جمع در رده‌بندی پرندگان، از پسوندهای زیر استفاده می‌شود:

برای بالاراسته از پسوند "مانان"،

برای راسته از "سانان"،

برای زیرراسته از "سانیان"،

برای فروراسته از پسوند "واران"،

برای بالاخانواده از "واریان"،

برای خانواده از "ان"،

برای زیرخانواده از "یان"،

برای تبار از "وشان"،

برای زیرتبار از "وشیان" و

برای سرده (جنس) و نیاک (کلاد) از "ها"

برای گونه، زیرگونه و نژاد "بدون پسوند".

 

خانواده‌هایی که با علامت ستاره * نشانه‌گذاری شده‌اند، جایگاه رده‌بندی آنها در بالاخانواده‌ها به طور دقیق شناخته نشده است.

 

در زمان کاربرد پسوند نشانۀ جمع برای خانواده‌های پرندگان ایران، بر پایۀ دستور زبان فارسی، برای خانواده‌هایی که حرف پایانی آنها "ا" بود، نشانۀ جمع "ان" به "یان" تبدیل شده است (دربرگیرندۀ خانواده‌های درنایان، چوب‌پایان، جاکانایان، سبزقبایان، بوچانگایان، بلبل خرمایان و توکایان) و برای خانواده‌هایی که حرف پایانی آنها "ه" باشد، با حذف این حرف، نشانۀ جمع "ان" تبدیل به "گان" می‌شود مانند باقرقرگان، یلوگان، صعوگان، سهرگان و زردپرگان.

 

-----

 

در این فهرست، تلاش شده است تا برای شیوه جدا/پیوسته‌نویسی نام‌ها از دستورهای فرهنگستان زبان و ادب فارسی پیروی شود.

• برای نام‌های دارای پسوند "زار" به شکل چسبیده و برای نام‌های دارای پسوند "خور" و "خوار" به شکل جدا به کار می‌روند. در مورد پسوند "گیر"، قاعده ثابتی وجود ندارد.
• برای نام‌هایی که دارای پسوند تک‌هجایی باشند و جنبه رسمی یا نیمه‌رسمی، اداری و سازمانی و صنفی یافته باشد مانند استاندار، کتابدار و آشپز؛ فرهنگستان زبان فارسی سفارش به الزام پیوسته‌نویسی می‌کند. برخی از این قاعده استنباط می‌کنند که دیگر واژه‌ها باید جدانوشته شوند اما در این قاعده، چنین صراحتی وجود ندارد. بنابر این، در نام فارسی گونه‌هایی که دارای پسوند تک‌هجایی "دار" بودند و واژه نخست نیز تک‌هجایی بود، شکل چسبیده نام‌ها به کار رفت مانند تاجدار، شاخدار، خالدار، گوشدار و نقابدار.
• برای نام‌های بسیط مانند شبگرد و پیپت، شیوه پیوسته‌نویسی به کار می‌رود.
• در کتاب فرهنگ املایی فرهنگستان سه نام آبچلیک، گیلانشاه و چَکچَک به طور جدا نوشته شده اند، اما در دانشنامه پرندگان ایران این نام‌های به شکل چسبیده آمده‌اند چون این نام‌ها برای این پرندگان بسیط گونه هستند (آبچلیک نوعی پرنده است، گیلانشاه به معنی شاهِ گیلان نیست و چکَچَک به معنی چِک چِک باران نیست). بنابر این، در همۀ فهرست‌های پرندگان به شکل پیوسته به کار می‌روند.
• در مورد نام‌های ترکیبی، واژه‌های یک نام ترکیبی که از دو/سه واژه ساخته شده‌اند در کنارهم  نوشته می‌شوند ("کبوتردریایی"، "پرستودریایی" و "کمرکُلی"). اگر حرف پایانی واژه نخست چسبان باشد باید با نیم‌فاصله (فاصلۀ مجازی) در کنار هم نوشته شوند مانند "عروس‌غاز"، "غول‌حواصیل"، "میش‌مرغ"، "خروس‌کُلی"، "شاه‌بوف" و "سنگ‌چشم".
• در مورد جای افزودن نشانه‌های جمع در نام‌های ترکیبی، چنانچه واژۀ نخست دارای کسره باشد، نشانۀ جمع در پایان واژۀ نخست می‌‌آید (مانند غازنماییان) و اگر حرف پایانی واژۀ نخست دارای سکون باشد، نشانۀ جمع در پایان واژۀ دوم می‌آید (مانند سیاه‌خروسیان).

-----

 

تغییرها در رده‌بندی پرندگان ایران

Changes in classification of Iranian Birds

 

پس از چاپ کتاب Sibley and J. E. Ahlquist در سال 1990 در نتیجه پژوهش‌های چندین ساله در مورد ژنتیک پرندگان، تغییرهای چشمگیر و گسترده ای در رده‌بندی (تاکسونومی) پرندگان جهان رخ داد که در نتیجه آن نام‌های علمی و انگلیسی پرندگان و سپس نام‌های فارسی پرندگان ایران را دگرگون کرد. در زیر به برخی از تغییرها در مورد راسته‌ها و خانواده‌ها اشاره می شود. نیاز به یادآوری است که برخی از تغییرها در تغییر نام سرده‌ها (جنس‌ها)، به راستی گزینش دوباره نام‌های کهن است. همچنین به جابجایی‌های عمده در ترتیب خانواده‌های پرندگان گنجشک‌سان و همچنین ترتیب گونه‌ها در درون خانواده‌ها اشاره نشده است.

 

 

چکیده برخی از تغییرها

 

برای آشنایی پرنده‌شناسان و پرنده‌نگران تغییرهای انجام شده در آرایه‌بندی پرندگان در دهه دو گذشته چکیده‌وار در زیر اشاره شده اند:

 

• دو راسته غازسانان و ماکیان‌سانان در ابتدای لیست راسته‌های پرندگان ایران قرار می‌گیرند.
• اسم جنس دو گونه کبوتر دریایی دم‌پهن و دودی از Puffinus به Ardenna  تغییر کرده است و بر اساس اصول نام‌گذاری علمی، مطابق با نام جنس، نام گونه‌ها نیز به pacifica و grisea تغییر کرده‌اند.
• نام جنس باکلان کوچک از Phalacrocorax به Microcarbo تغییر کرده است.
• گونه گاوچرانک اکنون به دو گونه Western Cattle Egret (Bubulcus ibis) و Eastern Cattle Egret (Bubulcus coromandus) تقسیم شده است که هر گونه در ایران ثبت شده‌اند.
• در مورد حواصیل سبز، زیرگونه javanica برای این گونه اضافه شد. سپس زیرگونه Butorides striata chloriceps (Bonaparte, 1855)  با زیرگونه Butorides striata javanica (Horsfield, 1821) ادغام شدند و اکنون زیرگونه ای که در ایران حضور دارد، فرم javanica است که فرم chloripes را نیز دربر می گیرد (Rasmussen & Anderton, 2012).
• در مورد سارگپه جنگلی تاجدار، فرمی که مهاجر زمستانگذران ایران است، به احتمال زیاد زیرگونهorientalis است اما نیاز به بررسی بیشتر در مورد زیرگونه های این گونه در ایران است.
• در تغییرات جدید عقاب‌های خالدار ایران، با اسم جنس Clanga شناخته می‌شوند.
• در آرایه بندی (تاکسونومی) جدید، گونه قبلی طاووسک به 6 گونه تقسیم شده و گونه موجود در ایران Grey-headed Swamphen (Porphyrio policephalus) می‌باشد.
• با توجه به تغییرها در آرایه بندی زیرگونه­های طاووسک، پراکنش زیرگونه های طاووسک هم تغییر کرده است.
• نام جنس گونه درنای سیبری از Grus به Leucogeranus تغییر یافته است
• در سال 2020، جایگاه سرده‌ها (جنس‌ها) و گونه‌ها در خانواده آبچلیکان (Scolopacidae)، دگرگون شده است.
• در مورد گونه گیلانشاه ابروسفید، با توجه به جداشدن زیرگونه Central Siberian Whimbrel Numenius phaeopus rogachevae Tomkovich 2008 در دهه گذشته به عنوان زیرگونه جدید به جهان دانش افزوده شد، و به احتمال زیاد گیلانشاه­های ابروسفید ایران از این فرم هستند. بنابر این، این زیرگونه به فهرست پرندگان ایران افزوده شد.
• جایگاه رده‌بندی خانوادۀ سلیمان خرچنگ‌خوار در پیش از خانواده کاکایی‌ها قرار گرفته است.
• نام جنس کاکایی‌های صورتی، سرقهوه‌ای و سرسیاه کوچک از Larus به Chroicocephalus تغییر کرده است.
• در زیرگونه های کاکایی نوک سبز، نام منطقه خلیج فارس برای پراکنش زیرگونه نمادین (canus) نیز اشاره شده است. افزودن این زیرگونه نیاز به بررسی دارد.
• اسم جنس کاکایی کوچک از Larus به Hydrocoloeus تغییر کرده است.
• اسم جنس پرستوهای دریایی کوچک و ساندرز از Sterna به Sternula تغییر کرده است.
• به تازگی، پراکنش زیرگونه های یاکریم سرخ اصلاح شده است.
• اسم جنس قمری خانگی از Streptopelia به Spilopelia تغییر کرده است.
• جغد انبار به دو گونه تقسیم شده و گونه موجود در ایران Western Barn Owl (Tyto alba) می‌باشد.
• سردۀ جغدهای کوچک (Athene) پیش از مرغ حق‌ها قرار گرفته است.
• نام جنس دارکوب سرسرخ از Dendrocopos، به Dendrocoptes تغییر یافته است.
• نام جنس دارکوب کوچک از Dendrocopos، به Dryobates تغییر یافته است.
• اخیرا دو راسته طوطی‌سانان و شاهین‌سانان در پایان پرندگان ناگنجشک‌سان و پیش از راسته گنجشک‌سانان قرار گرفته‌اند.
• اسم جنس کلاغ گردن‌بور از Corvus به Coloeus تغییر کرده است.
• در سال 2020، جایگاه گونه‌ها در خانواده چرخ‌ریسکها دگرگون شده است.
• اسم جنس چرخ‌ریسک‌های سرسیاه و خزری از Parus به Poecile تغییر کرده است.
• اسم جنس چرخ‌ریسک پس‌سرسفید از Parus به Periparus تغییر کرده است.
• اکنون دو زیرگونه Periparus ater gaddi Zarudny, 1911 و زیرگونه Periparus ater chorassanicus Zarudny & Bilkevitch, 1911  در زیرگونه Periparus ater phaeonotus ادغام شده اند (Kirwan & Grieve, 2010).
• اسم جنس چرخ‌ریسک سرآبی از Parus به Cyanistes تغییر کرده است.
• گونه چرخ‌ریسک بلوطی، به سه گونه چرخ‌ریسک بلوطی معمولی، سرسیاه و سرسفید تقسیم شده است.
• اکنون زیرگونه Ammomanes deserti darica Koelz, 1951 در زیرگونه Ammomanes deserti iranica ادغام شده است (Vaurie, 1959).
• در مورد چکاوک کاکلی Galerida cristata magna Hume, 1871 دربرگیرندۀ زیرگونهGalerida cristata iwanowi Loudon & Zarudny, 1903 نیز است (Vaurie, 1959).
• اکنون چکاوک گندمزار Melanocorypha bimaculata، تک‌سنخی است و شامل دو زیرگونه rufescens وtorquata است (Alström, 2004).
• چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک، به دو گونه چکاوک پنجه‌کوتاه مدیترانه‌ای (Alaudala rufescens) و تورانی (Alaudala heinei) تقسیم شده است.
• زیرگونه Alaudala rufescens persica (Sharpe, 1890) از گونه چکاوک پنجه‌کوتاه آسیایی (A. cheleensis) جدا شد و به گونه چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی (A. heinei) پیوست (Kirwan et al., 2008, Dickinson & Christidis, 2014).
• اکنون زیرگونه Riparia riparia innominata Zarudny, 1916 با زیرگونه Riparia riparia riparia (Linnaeus, 1758) هم‌نام و بخشی از آن زیرگونه است (Schweizer et al. 2018).
• خانواده بزرگ سسک‌های قبلی Sylviidae اکنون به چند خانواده Phylloscopidae, Acrocephalidae, Cisticolidae, Sylviidae تقسیم شده است.
• در مورد سسک‌های درختی زیتونی، کوچک و هندی، نام جنس آنها از Hippolais به Iduna تغییر کرده است.
• وضعیت زیرگونه های سسک گلوسفید کوچک آشکار نیست. اکنون، زیرگونه Sylvia althaea althaea Hume, 1878 تک سنخی است و اکنون شامل دو زیرگونه قبلی نمادین (althaea) و monticola است (Aymí & Gargallo, 2006).
• بسیاری از پرندگانی که در گذشته در خانواده توکا Turdidae قرار داشتند، اکنون به خانواده مگس‌گیر Muscicapidae منتقل شدند.
• گونه Saxicola torquatus به دو گونه Saxicola rubicola  و Saxicola maurus تقسیم شده است.
• اکنون زیرگونه Oenanthe deserti atrogularis (Blyth, 1847) بخشی از زیرگونه Oenanthe deserti deserti است.
• اسم جنس گنجشک گلوزرد از Petronia به Gymnoris تغییر کرده است.
• اکنون زیرگونه Motacilla citreola werae (Buturlin, 1907) بخشی ازMotacilla citreola citreola Pallas, 1776است (Alström & Mild, 2003).
• اسم جنس سهره‌های صورتی، خاکی و مغولی از Rhodopechys به Bucanetes تغییر کرده است.
• نام جنس سهره‌های کوهی و سینه سرخ از Carduelis به Linaria تغییر کرده است.
• نام جنس سهره زرد از Carduelis به Spinus تغییر کرده است.

 

*****

 

 

Kingdom ANIMALIA فرمانرو جانوران

 

Phylum CHORDATA شاخۀ مهره داران

 

Class AVES ردۀ پرندگان

 

Subclass PALEOGNATAE زیرردۀ کهن‌آروارگان

در ایران هیچ گونه‌ای ثبت نشده است.

 

Subclass NEORNITHES زیرردۀ نومرغان

 

Superorder NEOGNATHAE بالاراستۀ نوآروارگان

 or CARINATAE یا پرندگان پروازی

 

Superorder GALLOANSERAE بالاراسته غازماکیان‌مانان

 

Order ANSERIFORMES راستۀ غازسانان

Suborder ANSERES (True Anseriformes) زیرراستۀ غازسانیان (غازسانان راستین)

Superfamily ANATOIDEA بالاخانوادۀ مرغابی‌واریان

Family ANATIDAE خانوادۀ مرغابیان

• برای نام فارسی این خانواده، از واژه پارسی کهن "مرغابی" بهره‌گیری شد.

 

Subfamily DENDROCYGNINAE زیرخانوادۀ اردکیان درختی

Lesser Whistling Duck Dendrocygna javanica اردک سوت‌زن هندی

 

Subfamily ANSERINAE (Swans & True Geese) زیرخانوادۀ غازیان (قوها و غازهای راستین)

 

Branta (Black geese) سردۀ غازهای سیاه

Brent Goose Branta bernicla غاز گردن‌سیاه

• غاز گردن‌سیاه شکم‌سفیدLight-bellied Brent Goose Branta bernicla hrota (Müller, OF, 1776)

Barnacle Goose Branta leucopsis غاز گونه‌سفید

Red-breasted Goose Branta ruficollis عروس‌غاز

 

Anser (Grey & white geese) سردۀ غازهای خاکستری و سفید

Taiga Bean Goose Anser fabalis غاز پازرد

• The  nominate fabalis group گروه زیرگونه‌ای غاز پازرد نمادین
• غاز پازرد غرب سیبری (جوهانسِن)West Siberian (or Johansen’s) Bean Goose Anser fabalis johanseni Delacour, 1951
• غاز پازرد شرق سیبری (میدِن‌دورف)East Siberian (or Middendorf’s) Bean Goose Anser fabalis middendorffii Severtzov, 1873

Greylag Goose Anser anser غاز خاکستری

• Western Greylag Goose Anser anser anser غاز خاکستری غربی Rare
• غاز خاکستری سیبری (شرقی)Siberian (or Eastern) Greylag Goose Anser anser rubrirostris Swinhoe, 1871

Greater White-fronted Goose Anser albifrons غاز پیشانی‌سفید بزرگ

• غاز پیشانی‌سفید بزرگ اوراسیاییEurasian Greater White-fronted Goose Anser albifrons albifrons (Scopoli, 1769)

Lesser White-fronted Goose Anser erythropus غاز پیشانی‌سفید کوچک

 

Cygnus (Swans) سردۀ قوها

Mute Swan Cygnus olor قوی گنگ

Tundra Swan Cygnus columbianus قوی کوچک

• قوی کوچک بِویکیBewick’s Swan Cygnus columbianus bewickii Yarrel, 1830

Whooper Swan Cygnus cygnus قوی فریادکش

 

Subfamily TADORNINAE زیرخانوادۀ غازنماییان

Tadorna (Shelducks) سردۀ تنجه‌ها

Common Shelduck Tadorna tadorna تنجه

Ruddy Shelduck Tadorna ferruginea آنقوت

 

Subfamily ANATINAE (Dabbling ducks) زیرخانوادۀ اردکیان روی‌آبچر

Cotton Pygmy Goose Nettapus coromandelianus خوتکای گردن‌سفید

• خوتکای گردن‌سفید هندیIndian Cotton Pygmy Goose Nettapus coromandelianus coromandelianus (Gmelin, JF, 1789)

 

Tribe ANATINI (True Ducks) تبار اردک‌وشان راستین

 

Spatula سردۀ اردک‌های نوک‌پهن

Northern Shoveler Spatula (Anas) clypeata اردک نوک‌پهن

Garganey Spatula (Anas) querquedula خوتکای ابروسفید

 

Mareca سردۀ اردک‌های کوچک

Gadwall Mareca (Anas) strepera اردک ارده‌ای

• اردک ارده‌ای اوراسیاییEurasian Gadwall Anas strepera strepera Linnaeus, 1758

Eurasian Wigeon Mareca (Anas) penelope اردک گیلار

 

Anas سردۀ مرغابی‌ها

Mallard Anas platyrhynchos اردک (مرغابی) سرسبز

• اردک سرسبز معمولیCommon Mallard Anas platyrhynchos platyrhynchos Linnaeus, 1758

Northern Pintail Anas acuta اردک فیلوش

Eurasian Teal Anas crecca خوتکای جُرّه (معمولی)

• خوتکای جُرّه اوراسیاییEurasian Teal Anas crecca crecca Linnaeus, 1758

 

Subfamily AYTHYINAE (Diving ducks) زیرخانوادۀ اردکیان شیرجه‌زن

 

Marmaronetta سردۀ اردک‌های مرمری

Marbled Duck Marmaronetta angustirostris اردک مرمری

 

Netta سردۀ اردک‌های تاجدار

Red-crested Pochard Netta rufina اردک تاجدار

 

Aythya سردۀ اردک‌های شیرجه‌زن

Common Pochard Aythya ferina اردک سرحنایی

Ferruginous Duck Aythya nyroca اردک بلوطی

Tufted Duck Aythya fuligula اردک سیاه‌کاکل

Greater Scaup Aythya marila اردک سرسیاه

• اردک سرسیاه اوراسیاییEurasian Greater Scaup Aythya marila marila (Linnaeus, 1761)

 

Tribe MERGINI (Sea ducks) تبار اردک‌وشان دریایی

 

Melanitta (Scoters) سردۀ سیاه‌اردک‌ها

Velvet Scoter Melanitta fusca سیاه‌اردک (اسکوتر) مخملی

Common Scoter Melanitta nigra سیاه‌اردک (اسکوتر) معمولی

 

Clangula سردۀ اردک‌های دم‌دراز

Long-tailed Duck Clangula hyemalis اردک دم‌دراز

 

Bucephala سردۀ اردک‌های سَرگُنده (چشم‌طلایی)

Common Goldeneye Bucephala clangula اردک چشم‌طلایی (گونه‌سفید)

• اردک چشم‌طلایی اوراسیاییEurasian Goldeneye Bucephala clangula clangula (Linnaeus, 1758)

 

Mergellus سردۀ اردک ماهی‌خوار (مِرگوس‌های) سفید

Smew Mergellus albellus مِرگوس (اردک ماهی‌خوار) سفید

 

Mergus (Mergansers) سردۀ اردک‌های ماهی‌خوار (مِرگوس‌ها)

Common Merganser Mergus merganser مِرگوس (اردک ماهی‌خوار) بزرگ

• مرگوس بزرگ اوراسیاییEurasian Merganser Mergus merganser merganser Linnaeus, 1758

Red-breasted Merganser Mergus serrator مِرگوس (اردک ماهی‌خوار) کاکلی

 

Tribe OXYURINI (Stiff-tailed ducks) تبار اردک‌وشان افراشته‌دم

White-headed Duck Oxyura leucocephala اردک سرسفید

 

Order GALLIFORMES راستۀ ماکیان‌سانان

Family PHASIANIDAE خانوادۀ تَذَروان

• برای نام فارسی این خانواده، از واژه پارسی کهن "تَذَرو" بهره‌گیری شد.

 

Subfamily TETRAONINAE زیرخانوادۀ سیاه‌خروسیان

Caucasian Grouse Lyrurus mlokosiewiczi سیاه‌خروس

 

Subfamily PERDICINAE زیرخانوادۀ کبکیان

 

Tetraogallus سردۀ کبک‌های برفی

Caspian Snowcock Tetraogallus caspius کبک دری

• کبک دری هیرکانیCaspian Snowcock Tetraogallus caspius caspius (Gmelin, SG, 1784)
• کبک دری زاگرسیZagros Snowcock Tetraogallus caspius semenowtianschanskii Zarudny, 1908

 

Alectoris سردۀ کبک‌های صخره‌ای

Chukar Partridge Alectoris chukar کبک کوهپایه

• کبک کوهپایه کردیKurdish Chukar Alectoris chukar kurdestanica Meinertzhagen, R,1923
• کبک کوهپایه زاگرسیZagros Chukar Alectoris chukar werae (Zarudny & Loudon, 1904)
• کبک کوهپایه شرق ایرانEastern Iran Chukar Alectoris chukar koroviakovi (Zarudny, 1914)

 

Ammoperdix سردۀ تیهوها

See-see Partridge Ammoperdix griseogularis تیهو

 

Francolinus سردۀ دراج‌ها

Black Francolin Francolinus francolinus درّاج

• دراج غرب آسیاWest Asian Black Francolin Francolinus francolinus francolinus (Linnaeus, 1766)
• دراج عربیArabian Black Francolin Francolinus francolinus arabistanicus Zarudny & Härms, 1913
• دراج جنوب ایرانSouthern Iran Black Francolin Francolinus francolinus bogdanovi Zarudny, 1906

Grey Francolin Francolinus pondicerianus جیرفتی

• جیرفتی مَکران (بلوچستان)Makran (or Baluchistan) Grey Francolin Francolinus pondicerianus mecranensis Zarudny & Härms, 1913

 

Perdix سردۀ کبک‌های چیل

Grey Partridge Perdix perdix کبک چیل

• کبک چیل قفقازیCaucasian Grey Partridge Perdix perdix canescens Buturlin, 1906

 

Coturnix سردۀ بلدرچین‌ها

Common Quail Coturnix coturnix بلدرچین

• بلدرچین اوراسیاییEurasian Quail Coturnix coturnix coturnix (Linnaeus, 1758)

 

Subfamily PHASIANINAE زیرخانوادۀ تَذَرویان

• برای نام فارسی این زیرخانواده، از واژه پارسی کهن "تَذَرو" بهره‌گیری شد.

 

Common Pheasant Phasianus colchicus قرقاول (تورِنگ)

• The nominate colchicus group گروه زیرگونه‌ای قرقاول نمادین
• قرقاول جنوب قفقاز South Caucasian Pheasant Phasianus colchicus colchicus Linnaeus, 1758
• قرقاول تالشیTalysh Pheasant Phasianus colchicus talischensis Lorenz, T, 1889
• قرقاول ایرانیPersian Pheasant Phasianus colchicus persicus Severtzov, 1875
• The princilalis-chrysomeles group گروه زیرگونه‌ای قرقاول خراسانی-بال‌نقره‌ای
• قرقاول خراسانیPrince of Wales's Pheasant Phasianus colchicus principalis Sclater, PL, 1885

 

 

Superorder NEOAVES بالاراستۀ نوپرندگان

 

Order CAPRIMULGIFORMES راستۀ شبگردسانان

Family CAPRIMULGIDAE خانوادۀ شبگردان

Subfamily CAPRIMULGINAE (Typical Nightjars) زیرخانوادۀ شبگردیان نمون‌وار

European Nightjar Caprimulgus europaeus شبگرد معمولی

• شبگرد معمولی شمالی Northern European Nightjar Caprimulgus europaeus europaeus Linnaeus, 1758
• شبگرد معمولی جنوبی Southern European Nightjar Caprimulgus europaeus meridionalis Hartert, 1896
• شبگرد معمولی ایرانوتورانی Iran-Turan Nightjar Caprimulgus europaeus unwini Hume, 1871

Egyptian Nightjar Caprimulgus aegyptius شبگرد مصری (بیابانی)

• شبگرد مصری Egyptian Nightjar Caprimulgus aegyptius aegyptius Lichtenstein, 1823

Sykes's Nightjar Caprimulgus mahrattensis شبگرد بلوچی

 

 

Order APODIFORMES راستۀ بادخورک‌سانان

Family APODIDAE خانوادۀ بادخورکان

Subfamily APODINAE زیرخانوادۀ بادخورکیان

Tribe APODINI (Typical Swifts) تبار بادخورک‌وشان نمون‌وار

 

Tachymarptis سردۀ بادخورک‌های کوهی

Alpine Swift Tachymarptis melba بادخورک کوهی (شکم‌سفید)

• بادخورک کوهی شمالی Northern Alpine Swift Tachymarptis melba melba (Linnaeus, 1758)
• بادخورک کوهی جنوبی Southern Alpine Swift Tachymarptis melba tuneti (Tschusi, 1904)

 

Apus سردۀ بادخورک‌ها

Common Swift Apus apus بادخورک معمولی (سیاه)

• بادخورک معمولی (سیاه) غربیWestern Common Swift Apus apus apus (Linnaeus, 1758)
• بادخورک معمولی (سیاه) شرقی Eastern Common Swift Apus apus pekinensis (Swinhoe, 1870)

Pallid Swift Apus pallidus بادخورک دودی

• بادخورک دودی جنوبی Southern Pallid Swift Apus pallidus pallidus (Shelley, 1870)

Little Swift Apus affinis بادخورک کوچک

• بادخورک کوچک شمالی Northern Little Swift Apus affinis galilejensis (Antinori, 1855)

 

 

Order OTIDIFORMES راستۀ میش‌مرغ‌سانان

Family OTIDIDAE خانوادۀ میش‌مرغان

 

Otis سردۀ میش‌مرغ‌ها

Great Bustard Otis tarda میش‌مرغ

• میش‌مرغ اوراسیاییEurasian Great Bustard Otis tarda tarda Linnaeus, 1758

 

Chlamydotis سردۀ هوبره‌ها

Macqueen's Bustard Chlamydotis macqueenii هوبَره

 

Tetrax سردۀ زَنگوله‌بال‌ها

Little Bustard Tetrax tetrax زَنگوله‌بال

 

 

Order CUCULIFORMES راستۀ کوکوسانان

Family CUCULIDAE خانوادۀ کوکوان

Subfamily CUCULINAE زیرخانوادۀ کوکوایان انگل جوجه‌آوری

 

Clamator سردۀ کوکوهای تاجدار

Great Spotted Cuckoo Clamator glandarius کوکوی خالدار

Jacobin Cuckoo Clamator jacobinus کوکوی ابلق

• کوکوی ابلق زاغی[Magpie (or Hemprich’s)] Jacobin Cuckoo Clamator jacobinus pica (Hemprich & Ehrenberg, 1833)

 

Eudynamys سردۀ کوکوسیاه‌ها

• نام فارسی این گروه از پرندگان به شکل ترکیبی و چسبیده "کوکوسیاه" برای برابر واژه انگلیسی “Koel” می‌آید.

 

Asian Koel Eudynamys scolopaceus کوکوسیاه آسیایی

• کوکوسیاه آسیایی Asian [Black] Koel Eudynamys scolopaceus scolopaceus (Linnaeus, 1758)

 

Cuculus سردۀ کوکوها

Oriental Cuckoo Cuculus optatus کوکوی خاوری

Common Cuckoo Cuculus canorus کوکوی معمولی

• کوکوی معمولی شمالی Northern Common Cuckoo Cuculus canorus canorus Linnaeus, 1758
• کوکوی معمولی جنوبی Southern Common Cuckoo Cuculus canorus subtelephonus Zarudny, 1914

 

 

Order PTEROCLIDIFORMES راستۀ باقِرقره‌سانان (کوکرسانان)

Family PTEROCLIDIDAE خانوادۀ باقِرقرگان (کوکَران)

• برای نام فارسی گونه‌های پرندگان این راسته، با توجه به رایج بودن دو نام باقرقره و کوکَر، هر دو نام آمده اند.

 

Syrrhaptes سردۀ باقِرقره‌های پنجه‌چسبیده

Pallas's Sandgrouse Syrrhaptes paradoxus باقِرقرۀ (کوکَر) دم‌دراز

 

Pterocles سردۀ باقِرقره‌های پنجه‌باز

Pin-tailed Sandgrouse Pterocles alchata باقِرقرۀ (کوکَر) شکم‌سفید

• باقرقرۀ شکم‌سفید جنوبی Southern Pin-tailed Sandgrouse Pterocles alchata caudacutus (Gmelin, SG, 1774)

Chestnut-bellied Sandgrouse Pterocles exustus باقِرقرۀ (کوکَر) شکم‌بلوطی

• باقرقرۀ شکم‌بلوطی هندی Hindu Chestnut-bellied Sandgrouse Pterocles exustus hindustan Meinertzhagen, R, 1923

Spotted Sandgrouse Pterocles senegallus باقِرقرۀ (کوکَر) خالدار

Black-bellied Sandgrouse Pterocles orientalis باقِرقرۀ (کوکَر) شکم‌سیاه

• باقرقرۀ شکم‌سیاه غربی Western Black-bellied Sandgrouse Pterocles orientalis orientalis (Linnaeus, 1758)
• باقرقرۀ شکم‌سیاه شرقیEastern Black-bellied Sandgrouse Pterocles orientalis arenarius (Pallas, 1775)

Crowned Sandgrouse Pterocles coronatus باقِرقرۀ (کوکَر) گندمی

• باقرقرۀ گندمی عربی Arabian Crowned Sandgrouse Pterocles coronatus atratus Hartert, 1902

Lichtenstein's Sandgrouse Pterocles lichtensteinii باقِرقرۀ (کوکَر) راه‌راه

• باقرقرۀ راه‌راه عربیArabian (or Close-barred) Lichtenstein’s Sandgrouse Pterocles lichtensteinii arabicus Neumann, 1909

 

 

Order COLUMBIFORMES راستۀ کبوترسانان

Family COLUMBIDAE خانوادۀ کبوتران

Tribe Columni تبار کبوتروشان

 

Columba سردۀ کبوترها

Rock Dove Columba livia کبوتر چاهی

• کبوتر چاهی ایرانوتورانی Irano-Turan Rock Dove Columba livia gaddi Zarudny & Loudon, 1906
• کبوتر چاهی جنوب آسیا South Asian Rock Dove Columba livia neglecta Hume, 1873

Stock Dove Columba oenas کبوتر کوهپایه

• کبوتر کوهپایۀ اوراسیایی Eurasian Stock Dove Columba oenas oenas Linnaeus, 1758

Yellow-eyed Pigeon Columba eversmanni کبوتر چشم‌زرد

Common Wood Pigeon Columba palumbus کبوتر جنگلی

• کبوتر جنگلی ایرانی Iranian Wood Pigeon Columba palumbus iranica (Zarudny, 1910)
• کبوتر جنگلی گردن‌دارچینی Cinnamon-necked Wood Pigeon Columba palumbus casiotis (Bonaparte, 1854)

 

Streptopelia سردۀ قُمری‌ها

European Turtle Dove Streptopelia turtur قُمری معمولی

• قمری معمولی شمالی Northern Turtle Dove Streptopelia turtur turtur (Linnaeus, 1758)
• قمری معمولی جنوبی Southern Turtle Dove Streptopelia turtur arenicola (Hartert, 1894)

Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis قُمری خاوری

• قمری خاوری حنایی Rufous Turtle Dove Streptopelia orientalis meena (Sykes, 1832)

Eurasian Collared Dove Streptopelia decaocto یاکَریم اوراسیایی

• یاکریم اوراسیایی Eurasian Collared Dove Streptopelia decaocto decaocto (Frivaldszky, 1838)

Red Collared (Turtle) Dove Streptopelia tranquebarica یاکَریم سرخ

• یاکریم سرخ هندی Indian Red Collared Dove Streptopelia tranquebarica tranquebarica (Hermann, 1804)

 

Spilopelia سردۀ قُمری‌های خالدار

Laughing Dove Spilopelia (Streptopelia) senegalensis قُمری خانگی

• The cambayensis group گروه زیرگونه‌ای قُمری خانگی شرقی
• قمری خانگی جنوب آسیا South Asian Laughing Dove Spilopelia senegalensis cambayensis (Gmelin, JF, 1789)
• قمری خانگی آسیای میانه Central Asian Laughing Dove Spilopelia senegalensis ermanni (Bonaparte, 1856)

 

Tribe TURTURINI تبار قُمری‌وشان

Namaqua Dove Oena capensis قُمری دم‌دراز

• قمری دم‌دراز آفریقایی [African] (Namaqua) Dove Oena capensis capensis (Linnaeus, 1766)

 

 

Order GRUIFORMES راستۀ کُلنگ‌سانان (درناسانان)

• برای نام فارسی این راسته، از واژه کهن "کُلَنگ" بهره‌گیری شد.

 

Family RALLIDAE خانوادۀ یَلوگان

 

Rallus سردۀ یَلوه‌های نوک‌بلند

Water Rail Rallus aquaticus یَلوۀ آبی

• یلوۀ آبی غربیWestern Water Rail Rallus aquaticus aquaticus Linnaeus, 1758
• یلوۀ آبی شرقیEastern Water Rail Rallus aquaticus korejewi Zarudny, 1905

 

Crex سردۀ یَلوه‌های خشکی

Corn Crake Crex crex یَلوۀ حنایی

 

Porzana سردۀ یَلوه‌ها

Little Crake Porzana parva یَلوۀ کوچک

Baillon's Crake Porzana pusilla یَلوۀ نوک‌سبز

• یلوۀ نوک‌سبز غربیWestern Baillon’s Crake Porzana pusilla intermedia (Hermann, 1804)
• یلوۀ نوک‌سبز شرقیEastern Baillon’s Crake Porzana pusilla pusilla (Pallas, 1776)

Spotted Crake Porzana porzana یَلوۀ خالدار

 

Gallinula سردۀ چَنگرهای نوک‌سرخ

Common Moorhen Gallinula chloropus چَنگر نوک‌سرخ

• چنگر نوک‌سرخ اوراسیاییEurasian Moorhen Gallinula chloropus chloropus (Linnaeus, 1758)

 

Fulica سردۀ چَنگرهای سیاه

Eurasian Coot Fulica atra چَنگر نوک‌سفید (معمولی)

• چنگر نوک‌سفید اوراسیاییEurasian Coot Fulica atra atra Linnaeus, 1758

 

Porphyrio سردۀ طاووسک‌ها

Grey-headed Swamphen Porphyrio poliocephalus طاووسک

• طاووسک سیستانیSistan Grey-headed Swamphen Porphyrio poliocephalus seistanicus Zarudny & Härms, 1911

 

Amaurornis سردۀ طاووسک‌های بوته‌ای

White-breasted Waterhen Amaurornis phoenicurus طاووسک سینه‌سفید

• طاووسک سینه‌سفید جنوب آسیاSouth Asian White-breasted Waterhen Amaurornis phoenicurus phoenicurus (Pennant, 1769)

 

 

Family GRUIDAE خانوادۀ کُلنگان (درنایان)

Subfamily GRUINAE (Typical Cranes) زیرخانوادۀ کُلنگان (درناییان) نمون‌وار

• برای نام فارسی این خانواده و زیرخانواده، از واژه کهن "کُلَنگ" بهره‌گیری شد.

 

Leucogeranus سردۀ کُلنگ‌های (درناهای) سفید

Siberian Crane Leucogeranus (Grus) leucogeranus درنای (کُلنگ) سیبری

 

Grus سردۀ کُلنگ‌ها (درناها)

Demoiselle Crane Grus virgo درنای (کُلنگ) طناز

Common Crane Grus grus درنای (کُلنگ) خاکستری

• درنای خاکستری اروپایی* European Common Crane Grus grus grus (Linnaeus, 1758)
• درنای (کُلنگ) خاکستری آسیایی* Asian Common Crane Grus grus lilfordi Sharpe, 1894

 

 

Order PODICIPEDIFORMES راستۀ کِشیم‌سانان

Family PODICIPEDIDAE خانوادۀ کِشیمان

 

Tachybaptus سردۀ کِشیم‌های کوچک

Little Grebe Tachybaptus ruficollis کِشیم کوچک

• کشیم کوچک هندیIndian Little Grebe Tachybaptus ruficollis albescens (Blanford, 1877)
• کشیم کوچک عراقیIraqi Little Grebe Tachybaptus ruficollis iraquensis (Ticehurst, 1923)

 

Podiceps سردۀ کِشیم‌ها

Red-necked Grebe Podiceps grisegena کِشیم گردن‌سرخ

• کشیم گردن‌سرخ اوراسیاییEurasian Red-necked Grebe Podiceps grisegena grisegena (Boddaert, 1783)

Great Crested Grebe Podiceps cristatus کِشیم بزرگ

• کشیم بزرگ اوراسیاییEurasian Great Crested Grebe Podiceps cristatus cristatus (Linnaeus, 1758)

Horned Grebe Podiceps auritus کِشیم گوشدار

• کشیم گوشدار اوراسیاییEurasian Horned Grebe Podiceps auritus auritus (Linnaeus, 1758)

Black-necked Grebe Podiceps nigricollis کِشیم گردن‌سیاه

• کشیم گردن‌سیاه اوراسیاییEurasian Black-necked Grebe Podiceps nigricollis nigricollis Brehm, CL, 1831

 

 

Order PHOENICOPTERIFORMES راستۀ مرغ حسینی‌سانان (فلامینگوسانان)

Family PHOENICOPTERIDAE خانوادۀ مرغان حسینی (فلامینگوان)

 

Phoenicopterus سردۀ مرغ حسینی‌­های (فلامینگوهای) بال‌سرخ

Greater Flamingo Phoenicopterus roseus فلامینگوی (مرغ حسینی) بزرگ

 

Phoeniconaias سردۀ مرغ حسینی­‌های (فلامینگوهای) کوچک

Lesser Flamingo Phoeniconaias (Phoenicopterus) minor فلامینگوی (مرغ حسینی) کوچک

 

 

Order CHARADRIIFORMES راستۀ سَلیم‌سانان

Suborder TURNICI زیرراستۀ بلدرچین بوته‌ای‌سانیان

Family TURNICIDAE خانوادۀ بلدرچین بوته‌ایان

Common Buttonquail Turnix sylvaticus بلدرچین بوته‌ای

• بلدرچین بوته‌ای میانماریMyanmar Common Buttonquail Turnix sylvaticus dussumier (Temminck, 1828)

 

Suborder CHIONIDI زیرراستۀ چاخ‌لق‌سانیان

Family BURHINIDAE خانوادۀ چاخ‌لُقان

Eurasian Stone-curlew Burhinus oedicnemus چاخ‌لُق اوراسیایی

• چاخ‌لق اروپایی European Stone-curlew Burhinus oedicnemus oedicnemus (Linnaeus, 1758)
• چاخ‌لق آفریقاییAfrican Stone-curlew Burhinus oedicnemus saharae (Reichenow, 1894)
• چاخ‌لق آسیاییAsian Stone-curlew Burhinus oedicnemus harterti Vaurie, 1963

Great Stone-curlew Esacus recurvirostris چاخ‌لُق بزرگ

 

Suborder CHARADRII زیرراستۀ سَلیم‌سانیان

Family HAEMATOPODIDAE خانوادۀ صدف‌خواران

Eurasian Oystercatcher Haematopus ostralegus صدف‌خوار

• صدف‌خوار شرق اروپاEast European Oystercatcher Haematopus ostralegus longipes Buturlin, 1910

 

Family RECURVIROSTRIDAE خانوادۀ چوب‌پایان

Black-winged Stilt Himantopus himantopus چوب‌پا

Pied Avocet Recurvirostra avosetta آووست (نوک‌خنجری)

 

Family CHARADRIIDAE خانوادۀ سَلیمان

 

Subfamily VANELLINAE زیرخانوادۀ خروس‌کُلیان

Northern Lapwing Vanellus vanellus خروس‌کُلی شمالی

Spur-winged Lapwing Vanellus spinosus خروس‌کُلی سینه‌سیاه

Grey-headed Lapwing Vanellus cinereus خروس‌کُلی سرخاکستری

Red-wattled Lapwing Vanellus indicus دیدومَک

• دیدومک غرب آسیاWest Asian Red-wattled Lapwing Vanellus indicus aigneri (Laubmann, 1913)

Sociable Lapwing Vanellus gregarius خروس‌کُلی اجتماعی (ابروسفید)

White-tailed Lapwing Vanellus leucurus خروس‌کُلی دم‌سفید

 

Subfamily CHARADRIINAE زیرخانوادۀ سَلیمیان

Pluvialis سردۀ سَلیم‌های طلایی-خاکستری

European Golden Plover Pluvialis apricaria سَلیم طلایی اروپایی

Pacific Golden Plover Pluvialis fulva سَلیم طلایی خاوری

Grey Plover Pluvialis squatarola سَلیم خاکستری

• سلیم خاکستری اوراسیاییEurasian Grey Plover Pluvialis squatarola squatarola (Linnaeus, 1758)

 

Charadrius سردۀ سَلیم‌ها

Common Ringed Plover Charadrius hiaticula سَلیم طوقی بزرگ

• سلیم طوقی بزرگ توندرایی Tundra Common Ringed Plover Charadrius hiaticula tundrae (Lowe, 1915)

Little Ringed Plover Charadrius dubius سَلیم طوقی کوچک

• سلیم طوقی کوچک شمالیNorthern Little Ringed Plover Charadrius dubius curonicus Gmelin, JF, 1789
• سلیم طوقی کوچک هندیIndian Little Ringed Plover Charadrius dubius jerdoni (Legge, 1880)

Kentish Plover Charadrius alexandrinus سَلیم پاسیاه کوچک

• سلیم پاسیاه اوراسیاییEurasian Kentish Plover Charadrius alexandrinus alexandrinus Linnaeus, 1758

Lesser Sand Plover Charadrius mongolus سَلیم شنی کوچک

• The atrifrons group گروه زیرگونه‌ای سَلیم شنی پیشانی‌سیاه
• سلیم شنی کوچک پامیریPamir Lesser Sand Plover Charadrius mongolus pamirensis (Richmond, 1896)

Greater Sand Plover Charadrius leschenaultii سَلیم شنی بزرگ

• سلیم شنی بزرگ غربیWestern Greater Sand Plover Charadrius leschenaultii columbinus Wagler, 1829
• سلیم شنی بزرگ گسترۀ میانی[Central] Greater Sand Plover Charadrius leschenaultii scythicus Carlos, Roselaar & Voisin, 2012
• سلیم شنی بزرگ شرقیEastern Greater Sand Plover Charadrius leschenaultii leschenaultii Lesson, 1826

Caspian Plover Charadrius asiaticus سَلیم سینه‌بلوطی

Eurasian Dotterel Charadrius morinellus سَلیم کوهی

 

Suborder THINOCORI زیرراستۀ پاشَلَک گرمسیری‌سانیان

Family ROSTRATULIDAE خانوادۀ پاشَلَکان رنگین

Greater Painted Snipe Rostratula benghalensis پاشَلَک رنگین

 

Family JACANIDAE خانوادۀ روآبروان (جاکانایان)

Pheasant-tiled Jacana Hydrophasianus chirurgus جاکانای دم‌قرقاولی

 

*****