پرندگان جوجه‌آور کمیاب و جوجه‌آور محلی ایران
Rare and local breeding birds of Iran
فهرست 179 گونه از پرندگان جوجه‌آور کمیاب و جوجه‌آور محلی در ایران
List of 179 species of rare and local breeding birds of Iran
تاریخ به‌روزرسانی: 7 مهر 1404
Last updated: 29 September 2025
گردآوری: ابوالقاسم خالقی‌زاده، درک اسکات و محمد توحیدی‌فر
By: Abolghasem Khaleghizadeh, Derek Scott & Mohammad Tohidifar
در مورد گونه‌های زیر، همه رکوردهای بیرون از محدوده‌ای که جوجه‌آور معمول هستند، اعلام خواهند شد اما روند سالیانه آنها در مناطق مورد اشاره نیز ثبت خواهد شد: حواصیل هندی (استان هرمزگان)، اگرت بزرگ (جنگل حرا)، لک‌لک سفید (استان آذربایجان غربی)، کاکایی ارمنی (شمال غرب کشور)، پرستودریایی خلیج فارس (استانهای جنوبی)، پرستودریایی پشت‌تیره (استانهای جنوبی)، باقرقرۀ شکم‌بلوطی (استانهای هرمزگان و سیتان و بلوچستان)، کبوتر کوهپایه (شمال غرب کشور)، بادخورک کوچک (استانهای خوزستان، فارس و هرمزگان )، دارکوب میانی (سرسرخ) (جنگل‌های زاگرس)، دلیجۀ کوچک (بندر ترکمن)، سنگ‌چشم پشت‌بلوطی (کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان)، سنگ‌چشم پیشانی‌سفید (جنگل‌های زاگرس)، کلاغ هندی (استانهای بوشهر و هرمزگان)، چرخ‌ریسک نیزار (شمال غرب کشور)، چکاوک سهره‌ای شکم‌سیاه (استان هرمزگان)، چکاوک شنی (استانهای هرمزگان و سیستان و بلوچستان)، سار صورتی (شمال کشور)، گنجشک رودخانه‌ای (جنوب غرب کشور)، پیپت (نازپای) درختی (شمال کشور) و سهرۀ نوک‌بزرگ (جنگل‌های هیرکانی).
نیاز به یادآوری است که همۀ رکوردهای گونه‌های این فهرست در سراسر کشور به ثبت خواهند رسید. به منظور رعایت دیدگاه‌های حفاظتی، رکوردهای جوجه‌آوری تیره‌های بازان، شاهینان و میش‌مرغان اعلام نخواهند شد.
*** For the list of Iranian rare bird species, all records will be recorded. Breeding records of Accipitridae and Falconidae will be not announced because of conservational concerns.
For the following species, all records out of the mentioned locations will be announced but trends of population within the mentioned range will also be announced: Indian Pond Heron (Hormozgan province), Great Egret (Hara forest), White Stork (West Azarbaijan province), Armenian Gull (northwestern Iran), Saunder's Tern (southern Iran), Bridled Tern (southern Iran), Chestnut-bellied Sandgrouse (Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces), Stock Dove (northwestern Iran), Little swift (Khuzestan, Fars and Hormozgan provinces), Middle Spotted Woodpecker (Zagros forests), Lesser Kestrel (Bandar Turkmen), Bay-backed Shrike (Kerman, Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces), Woodchat Shrike (Zagros forests), House Crow (Bushehr and Hormozgan provinces), Black-crowned Sparrow-Lark (Hormozgan province), Sand Lark (Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces), Rosy Starling (northern Iran), Dead Sea Sparrow (southwestern Iran), Tree Pipit (northern Iran) and Hawfinch (Hyrcanian forests).
-----
- Greylag Goose Anser anser غاز خاکستری
- Common Shelduck Tadorna tadorna تنجه
- Ruddy Shelduck Tadorna ferruginea آنقوت
- Gadwall Anas strepera اردک ارده‌ای
- Northern Shoveler Anas clypeata اردک نوک‌پهن شمالی
- Garganey Anas querquedula خوتکای ابروسفید
- Eurasian Teal Anas crecca خوتکای جُرّه (اوراسیایی)
- Marbled Duck Marmaronetta angustirostris اردک مرمری
- Red-crested Pochard Netta rufina اردک تاجدار
- Common Pochard Aythya ferina اردک سرحنایی
- Ferruginous Duck Aythya nyroca اردک بلوطی
- Tufted Duck Aythya fuligula اردک سیاه‌کاکل
- White-headed Duck Oxyura leucocephala اردک سرسفید
- Caucasian Grouse Lyrurus mlokosiewiczi سیاه‌خروس قفقازی
- Grey Partridge Perdix perdix کبک چیل
- Egyptian Nightjar Caprimulgus aegyptius شبگرد مصری
- Sykes's Nightjar Caprimulgus mahrattensis شبگرد بلوچی
- Pallid Swift Apus pallidus بادخورک دودی (رنگ‌پریده)
- Little Swift Apus affinis بادخورک کوچک Rare breeder out of Khuzestan, Fas and Hormozgan provinces.
- Great Bustard Otis tarda میش‌مرغ
- Asian Houbara Chlamydotis macqueenii هوبرۀ آسیایی
- Little Bustard Tetrax tetrax زنگوله‌بال
- Great Spotted Cuckoo Clamator glandarius کوکوی خالدار
- Common Cuckoo Cuculus canorus کوکوی معمولی
- Pin-tailed Sandgrouse Pterocles alchata باقرقرۀ (کوکر) شکم‌سفید
- Chestnut-bellied Sandgrouse Pterocles exustus باقرقرۀ (کوکر) شکم‌بلوطی Rare breeder out of Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces.
- Lichtenstein's Sandgrouse Pterocles lichtensteinii باقرقرۀ (کوکر) راه‌راه
- Stock Dove Columba oenas کبوتر کوهپایه Locally common breeder in northwestern Iran.
- Yellow-eyed Pigeon Columba eversmanni کبوتر چشم‌زرد (خاوری)
- Little Crake Porzana parva یلوۀ کوچک
- Baillon's Crake Porzana pusilla یلوۀ نوک‌سبز
- Spotted Crake Porzana porzana یلوۀ خالدار
- Common Crane Grus grus درنای (کُلنگ) خاکستری
- Red-necked Grebe Podiceps grisegena کشیم گردن‌سرخ
- Black-necked Grebe Podiceps nigricollis کشیم گردن‌سیاه
- Common Buttonquail Turnix sylvaticus بلدرچین بوته‌ای
- Great Stone-curlew Esacus recurvirostris چاخ‌لق بزرگ
- Eurasian Oystercatcher Haematopus ostralegus صدف‌خوار اوراسیایی
- Pied Avocet Recurvirostra avosetta نوک‌خنجری (آووست)
- Northern Lapwing Vanellus vanellus خروس‌کُلی شمالی (معمولی)
- Spur-winged Lapwing Vanellus spinosus خروس‌کُلی سینه‌سیاه
- Greater Sand Plover Charadrius leschenaultii سلیم شنی بزرگ
- Crab-plover Dromas ardeola سلیم خرچنگ‌خوار
- Slender-billed Gull Chroicocephalus genei کاکایی صورتی
- Black-headed Gull Chroicocephalus ridibundus کاکایی سرسیاه کوچک
- Mediterranean Gull Ichthyaetus melanocephalus کاکایی مدیترانه‌ای
- Armenian Gull Larus armenicus کاکایی ارمنی Locally common breeder in northwestern Iran.
- Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica پرستودریایی نوک‌کاکایی
- Caspian Tern Hydroprogne caspia پرستودریایی خزری (کاسپی)
- Sandwich Tern Thalasseus sandvicensis پرستودریایی کاکلی تُک‌زرد
- Saunders's Tern Sternula saundersi پرستودریایی خلیج فارس Locally common breeder in southern Iran.
- Bridled Tern Onychoprion anaethetus پرستودریایی پشت‌دودی Locally common breeder in southern Iran.
- White-cheeked Tern Sterna repressa پرستودریایی گونه‌سفید
- Red-billed Tropicbird Phaethon aethereus نوک‌سرخ دریایی
- Persian Shearwater Puffinus persicus کبوتردریایی ایرانی
- Black Stork Ciconia nigra لک‌لک سیاه
- White Stork Ciconia ciconia لک‌لک سفید Locally common breeder in West Azarbaijan province.
- African Darter Anhinga rufa مارگردن آفریقایی
- Pygmy Cormorant Microcarbo pygmeus باکلان (قره‌قار) کوتوله (کوچک)
- Socotra Cormorant Phalacrocorax nigrogularis باکلان (قره‌قار) گلوسیاه
- African Sacred Ibis Threskiornis aethiopicus اکراس آفریقایی
- Glossy Ibis Plegadis falcinellus اکراس سیاه
- Eurasian Spoonbill Platalea leucorodia کفچه‌نوک
- Eurasian Bittern Botaurus stellaris بوتیمار بزرگ
- Striated Heron Butorides striata حواصیل (وِکای) راه‌راه (سبز)
- Indian Pond Heron Ardeola grayii حواصیل (وِکای) هندی Rare breeder out of Hormozgan province.
- Goliath Heron Ardea goliath غول‌حواصیل (غول‌وِکا)
- Purple Heron Ardea purpurea حواصیل (وِکای) ارغوانی
- Great Egret Ardea alba اگرت (قار) بزرگ Rare breeder out of Hara forest.
- Great White Pelican Pelecanus onocrotalus پلیکان (لَمبَر) سفید
- Dalmatian Pelican Pelecanus crispus پلیکان (لَمبَر) خاکستری
- Western Osprey Pandion haliaetus عقاب ماهی‌گیر
- Black-winged Kite Elanus caeruleus کورکور بال‌سیاه
- Bearded Vulture Gypaetus barbatus هما
- Egyptian Vulture Neophron percnopterus کرکس کوچک (مصری)
- European Honey Buzzard Pernis apivorus سارگپۀ عسلی (سارگپۀ جنگلی) اروپایی
- White-rumped Vulture Gyps bengalensis دال دمگاه‌سفید
- Griffon Vulture Gyps fulvus دال قهوه‌ای
- Cinereous Vulture Aegypius monachus دال سیاه
- Short-toed Snake Eagle Circaetus gallicus عقاب مارخوار (Declaration is suspended.)
- Lesser Spotted Eagle Clanga pomarina عقاب خالدار کوچک (جنگلی) (Declaration is suspended.)
- Booted Eagle Hieraaetus pennatus عقاب پرپا (Declaration is suspended.)
- Tawny Eagle Aquila rapax عقاب خاکی (Declaration is suspended.)
- Eastern Imperial Eagle Aquila heliaca عقاب شاهی (Declaration is suspended.)
- Golden Eagle Aquila chrysaetos عقاب طلایی (Declaration is suspended.)
- Bonelli's Eagle Aquila fasciata عقاب دوبرادر (Declaration is suspended.)
- Shikra Tachyspiza badia پیغوی کوچک (شِکَره) (Declaration is suspended.)
- Levant Sparrowhawk Tachyspiza brevipes پیغوی بزرگ (Declaration is suspended.)
- Eurasian Goshawk Astur gentilis طرلان (شهباز) اوراسیایی (Declaration is suspended.)
- Montagu's Harrier Circus pygargus سنقر گندمزار
- White-tailed Eagle Haliaeetus albicilla عقاب دریایی دم‌سفید
- White-eyed Buzzard Butastur teesa سارگپۀ چشم‌سفید (Declaration is suspended.)
- Western Barn Owl Tyto alba جغد انباری
- Pallid Scops Owl Otus brucei مرغ حق جنوبی
- Eurasian Eagle-Owl Bubo bubo شاه‌بوف اوراسیایی
- Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis بوف ماهی‌خوار
- Spotted Owlet Athene brama جغد خالدار جنوبی
- Omani Owl Strix butleri جغد طلایی
- Long-eared Owl Asio otus جغد گوش‌دراز
- European Roller Coracias garrulus سبزقبای اروپایی
- Blue-cheeked (Persian) Bee-eater Merops persicus زنبورخوار ایرانی (گلوخرمایی)
- Lesser Spotted Woodpecker Dendrocopos minor دارکوب خالدار کوچک
- Middle Spotted Woodpecker Dendrocopos medius دارکوب میانی (سرسرخ) Rare breeder out of Zagros forests.
- Sind Woodpecker Dendrocopos assimilis دارکوب بلوچی Rare breeder out of Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces.
- Black Woodpecker Dryocopus martius دارکوب سیاه
- Lesser Kestrel Falco naumanni دلیجۀ کوچک (ناخن‌سفید) Rare breeder out of Bandar Turkmen.
- Sooty Falcon Falco concolor شاهین دودی (Declaration is suspended.)
- Lanner Falcon Falco biarmicus شاهین لاچین (Declaration is suspended.)
- Saker Falcon Falco cherrug بالابان (چرغ) (Declaration is suspended.)
- Peregrine Falcon Falco peregrinus شاهین بحری (Declaration is suspended.)
- Barbary Falcon Falco pelegrinoides شاهین کوهی (Declaration is suspended.)
- Alexandrine Parakeet Psittacula eupatria شاه‌طوطی اسکندر Exotic
- Rose-ringed Parakeet Psittacula krameri طوطی طوق‌صورتی
- Turkestan (Red-tailed) Shrike Lanius phoenicuroides سنگ‌چشم دم‌سرخ تورانی
- Bay-backed Shrike Lanius vittatus سنگ‌چشم پشت‌بلوطی Rare breeder out of Kerman, Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces.
- Long-tailed Shrike Lanius schach سنگ‌چشم دم‌دراز
- Southern Grey Shrike Lanius excubitor meridionalis سنگ‌چشم خاکستری عربی (جنوبی)
- Steppe Grey Shrike Lanius excubitor pallidirostris سنگ‌چشم خاکستری دشتی
- Masked Shrike Lanius nubicus سنگ‌چشم پیشانی‌سفید Rare breeder out of Zagros forests.
- House Crow Corvus splendens کلاغ هندی Rare breeder out of Bushehr and Hormozgan provinces, Exotic
- Large-billed Crow Corvus macrorhynchos کلاغ نوک‌بزرگ (جنگلی)
- Hyrcanian (Caspian) Tit Poecile hyrcanus چرخ‌ریسک هیرکانی
- Eurasian Penduline Tit Remiz pendulinus چرخ‌ریسک بلوطی سرخاکستری
- Black-headed Penduline Tit Remiz macronyx چرخ‌ریسک بلوطی سرسیاه
- Bearded Reedling Panurus biarmicus چرخ‌ریسک نیزار Locally common breeder in northwestern Iran.
- Black-crowned Sparrow-Lark Eremopterix nigriceps چکاوک سهره‌ای شکم‌سیاه Rare breeder out of Hormozgan provinces.
- Oriental Skylark Alauda gulgula چکاوک آسمانی کوچک
- Hume's Short-toed Lark Calandrella acutirostris چکاوک پنجه‌کوتاه هیوم
- Sand Lark Alaudala raytal چکاوک شنی Rare breeder out of Hormozgan and Sistan & Baluchestan provinces.
- Red-vented Bulbul Pycnonotus cafer بلبل زیردم‌سرخ Exotic
- Common Chiffchaff Phylloscopus collybita سسک چیف‌چاف معمولی
- Mountain Chiffchaff Phylloscopus sindianus سسک چیف‌چاف کوهستان (قفقازی)
- Plain Leaf Warbler Phylloscopus neglectus سسک برگی کوچک
- Eastern Bonelli's Warbler Phylloscopus orientalis سسک دمگاه‌زیتونی شرقی
- Green Warbler Phylloscopus nitidus سسک سبز {بیدی}
- Basra Reed Warbler Acrocephalus griseldis سسک نیزار خوزی
- Sedge Warbler Acrocephalus schoenobaenus سسک جگنزار
- Paddyfield Warbler Acrocephalus agricola سسک شالیزار
- Blyth's Reed Warbler Acrocephalus dumetorum سسک تالابی خاوری
- Marsh Warbler Acrocephalus palustris سسک تالابی زیتونی
- Icterine Warbler Hippolais icterina سسک درختی لیمویی
- Common Grasshopper Warbler Locustella naevia سسک ملخی
- Zitting Cisticola Cisticola juncidis سسک دم‌چتری
- Barred Warbler Curruca nisoria سسک سینه‌نواری (سینه‌راه‌راه)
- Eastern Orphean Warbler Curruca crassirostris سسک چشم‌سفید شرقی
- Indian White-eye Zosterops palpebrosus سسک چشم‌سفید هندی
- Iraq Babbler Argya altirostris لیکوی خوزی
- Afghan Babbler Argya huttoni لیکوی افغان
- Wallcreeper Tichodroma muraria دیوارخزک
- Eurasian Treecreeper Certhia familiaris دارخزک اوراسیایی
- Rosy Starling Pastor roseus سار صورتی Locally common breeder in northern Iran.
- Ring Ouzel Turdus torquatus توکای طوقی
- Song Thrush Turdus philomelos توکای باغی
- Mistle Thrush Turdus viscivorus توکای بزرگ
- Bluethroat Luscinia svecica گلوآبی
- Semicollared Flycatcher Ficedula semitorquata مگس‌گیر نیم‌طوق
- Whinchat Saxicola rubetra چَک بوته‌ای
- Siberian Stonechat Saxicola maurus چَک سیبری
- Pied Bush Chat Saxicola caprata چَک ابلق
- Kurdish Wheatear Oenanthe xanthoprymna چَکچک کردی
- White-throated Dipper Cinclus cinclus زیرآبروک
- Saxaul Sparrow Passer ammodendri گنجشک تاغی
- Sind Sparrow Passer pyrrhonotus گنجشک بلوچی
- Dead Sea Sparrow Passer moabiticus گنجشک رودخانه‌ای Locally common breeder in southwestern Iran.
- Zarudny’s (Desert) Sparrow Passer (simplex) zarudnyi گنجشک بیابانی زارودنی
- Red Avadavat Amandava amandava سهرۀ نوک‌لاکی
- Indian Silverbill Euodice malabarica سیمین‌نوک (سهرۀ ریز) هندی
- Citrine Wagtail Motacilla citreola دم‌جنبانک لیمویی
- Long-billed Pipit Anthus similis پیپت (نازپای) نوک‌دراز
- Tree Pipit Anthus trivialis پیپت (نازپای) درختی Locally common breeder in northern Iran.
- White-winged Grosbeak Mycerobas carnipes سهرۀ سیاه بال‌سفید
- Hawfinch Coccothraustes coccothraustes سهرۀ نوک‌بزرگ Rare breeder out of Hyrcanian forests.
- Eurasian Bullfinch Pyrrhula pyrrhula سهرۀ سرسیاه
- Mongolian Finch Bucanetes mongolicus سهرۀ مغولی
- Twite Linaria flavirostris سهرۀ کوهی
- Eurasian Siskin Spinus spinus سهرۀ زرد اوراسیایی
- White-capped Bunting Emberiza stewarti زردپرۀ سرسفید
- Cinereous Bunting Emberiza cineracea زردپرۀ رخ‌زرد
- Common Reed Bunting Emberiza schoeniclus زردپرۀ نیزار (تالابی)
*****