کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت جغد طلایی در جیرفت در شهریور 1403

Record of Omani Owl in Jiroft in September 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد طلایی Strix butleri

شمار پرنده: یک فرد

مکان: ساردوئیه، جیرفت

استان: کرمان

زمان: 20 شهریور 1403

پایشگران: آقایان یونس خواجویی و محمدعلی قاسمی

شناسایی‌کنندگان: کرامت حافظی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان کرمان

Species: Omani Owl Strix butleri

No. of individuals: one individual

Place of observation: Sarduiyeh, Jiroft

Province: Kerman

Dates of observation: 10 September 2024

Observers: Yunos Khajouei & MohammadAli Ghasemi

Identified: Keramat Hafezi & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The first record of this species for Kerman province

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در بیرجند در شهریور 1403

Record of Motacilla alba personata in Birjand in August 2024

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: روستای امیرآباد، بیرجند

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 1 شهریور 1403

پایشگران: آقای محمدامین آتش‌پنجه

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Amir-Abad, Birjand

Province: South Khorasan

Date of observation: 22 August 2024

Observers: Mohammad-Amin AtashPanjeh

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در بیرجند در شهریور 1403

Record of Motacilla alba personata in Birjand in August 2024

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: روستای امیرآباد، بیرجند

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 1 شهریور 1403

پایشگران: آقای محمدامین آتش‌پنجه

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Amir-Abad, Birjand

Province: South Khorasan

Date of observation: 22 August 2024

Observers: Mohammad-Amin AtashPanjeh

ثبت تلیله دم سفید در استان خراسان جنوبی

Record of Temminck’s Stint in South Khorasan province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: تلیله دم‌سفید Calidris temminckii

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: بیرجند

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 9 شهریور 1403

پایشگر: آقای غلامرضا سمیعی

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: نخستن ثبت این گونه برای استان خراسان جنوبی

Species: Temminck’s Stint Calidris temminckii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Birjand

Province: South Khorasan

Dates of observation: 30 August 2024

Birdwatchers: Gholamreza Samiei

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The fisrt record of this species for South Khorasan province.

ثبت مهاجرت گونه‌ها

Records of migration of species

ثبت رسیدن چلچله کوهی به تهران در شهریور 1403

Record of arrival of Eurasian Crag Martin to Tehran in September 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: چلچلۀ کوهی Ptyonoprogne rupestris

شمار پرنده: 15 فرد

مکان پایش: غرب شهر تهران

استان: تهران

دوره پایش: از 1 تا 15 شهریور 1403

نخستین روز رسیدن: 15 شهریور 1403

پایشگران: آقای علیرضا کیانی‌نژاد

یادداشت: این گونه هر سال حدود دو هفته در این زمان از سال از شهر تهران می‌گذرد و جمعیت آن بین 30 تا 100 فرد است.

Species: Eurasian Crag Martin Ptyonoprogne rupestris

No. of individuals: 15 individuals

Monitoring place: west of Tehran city

Province: Tehran

Monitoring period: 22 August to 5 September 2024

Arrival date of observation: 5 September 2024

Observers: Alireza Kianinezhad

Remarks: This species passes through this area at this time of the year with a population of 30 to 100 individuals.

-----

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سنقر گندمزار در هریس در شهریور 1403

Record of Montagu's Harrier in Haris in September 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنقر گندمزار Circus pygargus

شمار پرنده: یک جوان

مکان پایش: سد آرباطان، هریس

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 16 شهریور 1403

پایشگران: آقایان رضا برازنده، ناصر ملک‌زاده و ستار شیری

شناسایی‌کنندگان: آقایان ستار شیری و احسان طالبی

Species: Montagu's Harrier Circus pygargus

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Arbatan dam, Haris

Province: East Azarbaijan

Date of observation: 6 September 2024

Observers: Reza Barazandeh, Naser Malekzadeh & Sattar Shiri

Identified by: Sattar Shiri & Ehsan Talebi

یادداشتی دربارۀ نام سلیم پاسیاه (کوچک)

Note on Persian name of Kentish Plover

یکی از گونه‌های پرندگان ایران با نام رایج فارسی پیشین «سلیم کوچک» و نام انگلیسی Kentish Plover است.

نخستین نام فارسی پیشنهادی برای این گونه در چک‌لیست پرندگان ایران «جلود پاسیاه» بود (کتاب جرویس رید، 1338). در آن دوره، نام عمومی «جلود» به پرندگی گفته می‌شد که اکنون «سلیم» نامیده می‌شوند. سپس نام این گونه به «سلیم کوچک» تغییر یافت (اسکات و همکاران 1354) و تا چندین دهه به همین شکل ادامه یافت.

آنچه که مسلم است، واژه کوچک در نام فارسی در نام چندین گونه از سلیم‌ها و تلیله‌ها به کار رفته است (مانند سلیم طوقی کوچک، سلیم کوچک، سلیم شنی کوچک و تلیله کوچک). به نظر می‌رسید که کاربرد واژه کوچک در میان سلیم‌ها و تلیله‌ها بیش از حد معمول در نام‌گذاری ‌گونه‌های پرندگان بوده است. بنابر این، نیاز بود تا در جهت کاهش چنین خطاهایی گام برداریم.

واژۀ انگلیسی Kentish به معنی مرتبط به منطقۀ Kent در انگلستان است. گویا نام علمی گونه نیز به یاد اسکندر مقدونی نام‌گذاری شده است. بنابر این، نمی‌توانستیم از هیچ‌یک از دو نام انگلیسی و فارسی برای اصلاح نام فارسی کمک بگیریم.

به نگاهی به ویژگی‌های ریخت‌شناسی این گونه می‌توان دریافت که این گونه همانند دو گونه سلیم طوقی، دارای طوق سفید گردنی، پیشانی سفید، لکه تیره تیره تارک، نوار تیره چشمی، نوک تیره، چانه و گلوی سفید، لکه تیره در دو سوی سینه، زیرتنه سفید و روتنه خاکستری شنی است. در عین حال، ویژگی متمایز این گونه، رنگ سیاه پاها در بالغان و رنگ تیره پاها در نابالغان است؛ در حالی‌که در سلیم طوقی بزرگ رنگ پاها قرمز و در سلیم طوقی کوچک رنگ پاها صورتی تیره است.

با توجه به نکته‌های یادشده در بالا، ضمن احترام به نخستین نام فارسی این گونه (پاسیاه) و با برگزیدن دو کلید مهم شناسایی در نام‌گذاری این گونه، در کتاب مبصر (1395) و کتاب زیرگونه‌های پرندگان ایران (خالقی‌زاده و همکاران 2017)، نام «سلیم طوقی پاسیاه»، به عنوان نام دوم این گونه در درون پرانتز آمده بود.

در ارزیابی اصلاح نام فارسی این گونه، پس از رای‌گیری در اسفند 1398، تلاش شد تا به عنوان یک راه حل میانی، با افزودن نخست نام این گونه یعنی «پاسیاه»، هم نام این گونه دقیق‌تر شود و هم بخشی از نقص نام‌گذاری فارسی آن برطرف شود. بنابر این، پس از آن زمان نام این گونه به شکل «سلیم پاسیاه (کوچک)» به کار رفت.

"سلیم پاسیاه (کوچک)"

Kentish Plover

Charadrius alexandrinus

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سلیم سینه بلوطی در هندیجان در مرداد 1403

Record of Caspian Plover in Hendijan in July 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سلیم سینه‌بلوطی Charadrius asiaticus

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 6 مرداد 1403

پایشگران: آقای احمد محمدی‌روش

Species: Caspian Plover Charadrius asiaticus

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observation: 27 July 2024

Observers: Ahmad Mohammadi-Ravesh

ثبت شبگرد مصری در استان اصفهان

Record of Egyptian Nightjar in Esfahan province

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: شبگرد مصریCaprimulgus aegyptius 

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: کویر مرنجاب، آران و بیدگل

استان: اصفهان

زمان پایش: 1 تیر 1403

پایشگران: سید امیرعباس فعولی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان اصفهان

Species: Egyptian Nightjar Caprimulgus aegyptius 

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Kavir-e Maranjab, Aran & Bidgol

Province: Esfahan

Period of observations: 21 June 2024

Observers: Seyed AmirAbbas Fauuli

Remarks: The first record of this species for Esfahan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کاکایی مدیترانه ای در تالاب حسنلو در مرداد 1403

Record of Mediterranean Gull in Hasanlu wetland in August 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: کاکایی مدیترانه‌ای Ichthyaetus melanocephalus

شمار پرنده: 18 فرد

محل پایش: تالاب حسنلو، نقده

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 11 مرداد 1403

پایشگر: آقای عزیز عذار

Species: Mediterranean Gull Ichthyaetus melanocephalus

No. of individuals: 18 individuals

Place of observation: Hasanlu wetland, Naghadeh

Province: West Azarbaijan

Date of observation: 1 August 2024

Observers: Aziz Ozar

ثبت تلیله بلوطی در یزد در مرداد 1403

Record of Curlew Sandpiper in Yazd in August 2024

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: تلیله بلوطی Calidris ferruginea

شمار پرنده: 5 فرد

محل پایش: پساب یزد

استان: یزد

زمان پایش: 20 مرداد 1403

پایشگران: آقای جعفر گرجی و بانوان ساناز گرجی و زهرا چقماقی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان یزد

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Curlew Sandpiper Calidris ferruginea

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Pasab-e Yazd

Province: Yazd

Period of observations: 10 August 2024

Observers: Jafar Gorji, Sanaz Gorji & Zahra Chaghmaghi

Remarks: The first record of this species for Yazd province

ثبت جمعیت زیرگونه‌های مهم در ایران

Records of population of important subspecies in Iran

ثبت کاکایی (پشت سیاه) آسیای میانه در سد حسنلو در تیر 1403

Record of Steppe Gull in Hasanlu dam in July 2024

چکیدۀ این ثبت

اهمیت زیرگونه: پراکنش

نام زیرگونه: کاکایی (پشت سیاه) آسیای میانه Larus fuscus barabensis

شمار پرنده: 4 فرد

محل پایش: سد حسنلو، نقده

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 26 تیر 1403

پایشگران: آقای عزیز عذار

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده و کلاس مالینگ اولسن

Type of important subspecies: Distribution

Subspecies: Steppe Gull Larus fuscus barabensis

No. of individuals: 4 individuals

Place of observation: Hasanlu dam, Naghadeh

Province: West Azarbaijan

Dates of observation: 16 July 2024

Observers: Aziz Ozar

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh & Klaus Malling Olsen

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک مرمری در گندمان در مرداد 1403

Record of Marbled Duck in Gandoman in August 2024

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: اردک مرمری Marmaronetta angustirostris

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 19 مرداد 1403

پایشگران: آقای امین اخوت

Importance of species: IUCN Redlist (Vu)

Species: Marbled Duck Marmaronetta angustirostris

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Gandoman

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: 9 August 2024

Observers: Amin Okhovat

تغییر آرایه شناختی سلیم شنی کوچک

Taxonomic change of Lesser Sand Plover

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، سلیم شنی کوچک با نام علمی

Charadrius mongolus است.

پس از بررسی‌های آرایه‌شناختی جدید، اکنون این گونه بر پایۀ تفاوت‌های رخنمودی (فنوتیپیک) و تبارزایی ژنتیکی (فیلوژنتیک)، خود به دو گونه با نام‌های زیر تقسیم شده است (Livezey 2010; Wei et al. 2022):

1. سلیم شنی سیبری

Charadrius mongolus

(دربرگیرندۀ زیرگونه‌های mongolus و stegmanni)

Siberian Sand Plover

2. سلیم شنی تبتی

Charadrius atrifrons

(دربرگیرندۀ زیرگونه‌های atrifrons ، pamirensis و schaeferi)

Tibetan Sand Plover

اکنون این جدایش (split) هم در فهرست پرندگان جهان IOC و هم در فهرست پرندگان جهان eBird (Clements) پذیرفته شده است. بنابر این، نیاز است تا با پذیرش این جدایش گونه‌ای، این تغییر آرایه‌شناختی در فهرست پرندگان ایران نیز پیروی شود.

با توجه به اینکه، زیرگونه ثبت‌شده از ایران یعنی

Charadrius atrifrons pamirensis

 اکنون به گونه سلیم شنی تبتی وابستگی دارد، نام‌های فارسی، علمی و انگلیسی این گونه نیز باید در فهرست پرندگان ایران ویرایش شوند.

با هدف پذیرش آرام و تدریجی این تغییر آرایه‌شناختی، نام فارسی جدید یعنی «تبتی»، به عنوان نام دوم در فهرست پرندگان ایران افزوده خواهد شد. بدین ترتیب، ازین پس نام این گونه به شکل زیر در فهرست‌های پرندگان ایران نوشته خواهد شد.

سلیم شنی کوچک (تبتی)

Charadrius {mongolus} atrifrons

Tibetan (Lesser) Sand Plover

*****

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری پرستودریایی نوک کاکایی در هریس در مرداد 1403

Record of breeding Gull-billed Tern in Haris in July 2024

چکیده این ثبت:

نام گونه: پرستودریایی نوک‌کاکایی Gelochelidon nilotica

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 30 جوجه پروازی و 10 بالغ

مکان پایش: سد آرباطان، هریس

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 7 مرداد 1403

پایشگران: آقایان رضا برازنده و ستار شیری

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن غذاخواهی توسط جوجه

Species: Gull-billed Tern Gelochelidon nilotica

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 30 nestlings and 10 adults

Place of observation: Arbatan dam, Haris

Province: East Azarbaijan

Dates of observation: 28 July 2024

Observers: Reza Barazandeh & Sattar Shiri

Type of confirmation: Observation of fledglings

ثبت گونه های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری کاکایی سرسیاه کوچک در هریس در مرداد 1403

Record of breeding Black-headed Gull in Haris in July 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: کاکایی سرسیاه کوچک Chroicocephalus (Larus) ridibundus

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 5 گروه خانوادگی همراه والدین

مکان پایش: سد آرباطان، هریس

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 7 مرداد 1403

پایشگران: آقایان رضا برازنده و ستار شیری

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Black-headed Gull Chroicocephalus (Larus) ridibundus

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 5 families together with nestlings

Place of observation: Arbatan dam, Haris

Province: East Azarbaijan

Dates of observation: 28 July 2024

Observers: Reza Barazandeh & Sattar Shiri

Type of confirmation: Observation of fledglings

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه‌آوری نوک خنجری (آوست) در هریس در مرداد 1403

Record of breeding Pied Avocet in Haris in July 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: نوک‌خنجری (آوست) Recurvirostra avosetta

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 2 جوجه و والدین

مکان پایش: سد آرباطان، هریس

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 7 مرداد 1403

پایشگران: آقایان رضا برازنده و ستار شیری

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Pied Avocet Recurvirostra avosetta

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 2 nestlings

Place of observation: Arbatan dam, Haris

Province: East Azarbaijan

Dates of observation: 28 July 2024

Observers: Reza Barazandeh & Sattar Shiri

Type of confirmation: Observation of juveniles

ثبت سهره دمگاه سفید در استان یزد

Record of Brambling in Yazd province

چکیده این ثبت:

نام گونه: سهره دمگاه‌سفید Fringilla montifringilla

شمار پرنده: ۵ فرد

مکان پایش: باغ شادی، خاتم

استان: یزد

زمان پایش: آذر 1402

پایشگران: آقای محمدحسین بیگی

یادداشت: نخستین ثبت گونه ای برای استان یزد

Species: Brambling Fringilla montifringilla

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Bagh-e Shadi, Khatam

Province: Yazd

Dates of observation: December 2023

Birdwatchers: Mohammad-Hossein Beygi

Remarks: The first record of this species for Yazd province

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری جغد گوش دراز در شهرکرد در تیر 1403

Record of breeding Long-eared Owl in Shahr-e Kord in July 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد گوش‌دراز Asio otus

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه پروازی

مکان پایش: روستای هرچگان، شهرکرد

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش 18 تیر 1403

پایشگران: آقای یوسف ترکی هرچگانی

شیوه گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Long-eared Owl Asio otus

No. of adults, nests, eggs, nestlings: One owlet

Place of observation: Harchegan, Shahr-e Kord

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: 2 July 2024

Observers: Yusof Torki-Harchegani

Type of confirmation: Observation of owlet

گزینش واژه پوپک برای نام دوم هدهد

Second Persian name of Eurasian Hoopoe

در زبان فارسی، نام‌های گوناگونی برای هدهد به کار می‌روند که می‌توان آنها را در سه گروه دسته‌بندی کرد:

پوپک، شانه‌به‌سر و مرغ سلیمان.

یکی از واژه‌های محوری رایج فارسی برای هدهد، پوپَک هستند. در زبان فارسی، نام‌های دیگری نیز از همین ریشه برای هدهد آمده است، مانند پوپ، پوپَک، پوپو، پوپوک، پوپِه، پوپَش، بوبَک، بوبو، بوبویه، بویِه، بوبِه، بُدبُدَک و هوپ‌هوپ.

همچنین در میان گویش‌های گوناگون ایران، بوبِه در ارومیه، بوب‌بو در سولدوز، پودپود در بهشهر، بودبود و بودبودک در قزوین، پَپوی در لنگرود، پَپو (و پپو سلیمانه) در زبان کردی، پِپونگ در گویش زازاکی، پَپو در گویش سورانی وهورامی، پَپوک در گویش‌های کلهری و زنگنه‌ای، هوک‌هوک در ترکمنی و نام‌های پَپو، پَپوک، پَپوگ، هوپ‌هوپ و هوپ‌هوپِک نیز در کرمانجی به کار می‌روند.

در فرهنگ فارسی عمید و معین، واژۀ «پوپ» و در فرهنگ دهخدا واژۀ «پوب» را به معنی تاجی از پر در پرندگان دانسته‌اند و معنی دیگر آن نیز هدهد و شانه‌به‌سر است.

پوپَک در چند بیت شاعران فارسی آمده است، مانند:

پوپَک دیدم به حوالی سرخس
بانگک بربرده به ابر اندرا
چادرکی دیدم رنگین بر او
رنگ بسی گونه بر آن چادرا (رودکی)

الا تا بازگویند از سلیمان
که با بلقیس وصلش داد پوپَک (هندوشاه)

«پوپَک» یکی از نام‌های زیبای دختران ایرانی نیز است (مانند نام بازیگر سرشناس، شادروان پوپَک گلدره) که بر رواج آن افزوده است.

همچنین، نام پوپَک، به دلیل کوتاه، روان بودن و تکرار در حرف «پ»، امکان کاربرد بیشتری برای آموزش کودکان و نوجوانان دارد.

نیاز به یادآوری است که واژۀ پوپک با واژۀ پیک فارسی نیز آوای نزدیکی دارد که با توجه به از راه رسیدن این پرنده در آغاز بهار به مناطق شمالی و مرکزی، ایران به عنوان «پیک بهاری» نیز قلمداد می‌شود.

با مقایسه نام این پرنده در زبان‌های مختلف می‌توان دریافت که، واژۀ Upupa در نام لاتین سرده، پوپو در پارسی، پَپو در زبان کردی، بوپو در زبان‌های اردو و کشمیری، پوپوت در زبان‌های اوستی و کاتالان، پوپوک در زبان روسین، پوپوکیش در زبان لاتوی و Hoopoe در نام انگلیسی و Opop در بسیاری از نام‌های مشابه در زبان‌های اروپا و آسیا از یک ریشه هستند.

از دیدگاه واژه‌شناسی، واژۀ کوتاه، دوهجایی و متصل «پوپَک» برای کاربرد گفتاری و نوشتاری، بر نام سه‌واژه‌ای، چهارهجایی و دارای دو نیم‌فاصله و نیز بر نام دوواژه‌ای، پنج‌هجایی با یک فاصله کامل، ارجحیت دارد. همچنین، واژۀ پوپک با داشتن حرف «پ» در زبان فارسی برجسته می‌شود. از نکته‌های دیگر، سیر آوایی است که از نام‌های فارسی پوپَک، پوپو، پودپود و هوت‌هوت، به نام عربی هُدهُد شنیده می‌شود. در عین حال، همۀ این نام‌ها به صدای طبیعی این پرنده نیز شبیه هستند.

با توجه به در نظر گرفتن همۀ نکته‌های بالا، نام پوپَک، به عنوان نام فارسی اولویت‌دار برای هدهد در نظر گرفته شد و در فهرست‌های رسمی نیز بر دو نام دیگر فارسی یعنی «شانه‌به‌سر» و «مرغ سلیمان» ارجحیت پیدا می‌کند. بنابر این، از این پس، در فهرست‌های پرندگان، نام این گونه به شکل زیر نوشته می‌شود.

هُدهُد (پوپَک)

Eurasian Hoopoe

Upupa epops

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک شالیزار در کانی برازان در پایان خرداد 1403

Record of Paddyfield Warbler in Kani-Barazan in mid-June 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک شالیزار Acrocephalus agricola

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب کانی‌برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 28 خرداد 1401

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام مُلک‌آرایی

منبع: https://ebird.org/checklist/S184963905

Species: Paddyfield Warbler Acrocephalus agricola

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Dates of observations: 18 June 2024

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraee

Reference: https://ebird.org/checklist/S184963905

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کبوتر چشم زرد در خراسان رضوی در خرداد 1403

Record of Yellow-eyed Dove in Khorasan-e Razavi in May 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم‌زرد Columba eversmanni

شمار پرنده: 8 فرد

محل پایش: چهار نقطه

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 9 خرداد 1403

پایشگران: درنا مجاب، بهنام ملک‌آرایی، حمیده دلیری و حسین محمودیان

منابع:

https://ebird.org/checklist/S177949794

https://ebird.org/checklist/S177949998

https://ebird.org/checklist/S177950998

https://ebird.org/checklist/S177951956

https://ebird.org/checklist/S178002030

https://ebird.org/checklist/S179296429

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: 8 individuals

Place of observation: four ponts

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 29 May 2024

Birdwatchers: Dorna Mojab, Behnam MolkAraei, Hamideh Daliri & Hossein Mahmoudian

References:

https://ebird.org/checklist/S177949794

https://ebird.org/checklist/S177949998

https://ebird.org/checklist/S177950998

https://ebird.org/checklist/S177951956

https://ebird.org/checklist/S178002030

https://ebird.org/checklist/S179296429

-----

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سسک تالابی خاوری در توران در اردیبهشت 1398

Record of Blyth’s Reed Warbler in Touran in April 2019

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سسک تالابی خاوری Acrocephalus dumetorum

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: پاسگاه دلبر، توران

استان: سمنان

زمان پایش: 10 اردیبهشت 1398

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای احسان طالبی

منبع: https://ebird.org/checklist/S55580753

Species: Blyth’s Reed Warbler Acrocephalus dumetorum

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Delbar, Touran

Province: Semnan

Date of observation: 30 April 2019

Observers: Dorna Mojab & Ehsan Talebi

Reference: https://ebird.org/checklist/S55580753

ویرایش نام «طرقۀ کوهی» به «طرقۀ حنایی»

Persian name of Rufous-tailed Rock Thrush

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «طرقۀ کوهی» با نام علمی Monticola saxatilis است. این گونه، همراه با «طرقۀ کبود (آبی)» در سردۀ Monticola جای دارند. نام انگلیسی مشترک برای هر دو گونه نیز Rock  Thrush است که به معنی توکای کوهی است و البته، نیاز به یادآوری است که هر دو گونه نیز، در زیستگاه‌های صخره‌ای و کوهستانی زیست می‌کنند.

با نگاهی به نام‌های کامل فارسی و انگلیسی، تناقض بین این دو نام را می‌بینیم. در حقیقت، در حال حاضر، نام عمومی «طرقه» معادل نام عمومی انگلیسی Rock  Thrush به معنی توکای کوهی است. بر این اساس، به نظر می‌رسد که برای هماهنگی و ایجاد یکدستی در شیوۀ نام‌گذاری این دو گونه، بهتر است که نام «طرقۀ کوهی» به «طرقۀ حنایی» تغییر کند تا هم نام فارسی و انگلیسی Rufous-tailed Rock Thrush با هم هماهنگ شود و همچنین نام فارسی دو گونۀ «طرقۀ کبود» و «طرقۀ حنایی» تبدیل به قرینۀ رنگی کبود (آبی) در برابر حنایی می‌شود که کاربرد آن برای شناسایی این دو گونه حتی نابالغان را نیز آسان‌تر می‌سازد.

این نظرخواهی با رای قاطع اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران پذیرفته شد. بنابر این، ازین پس در فهرست‌های رسمی پرندگان ایران، نام این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

طرقۀ حنایی (کوهی)

Rufous-tailed Rock Thrush

Monticola saxatilis

نیاز به یادآوری است که دربارۀ تبدیل نام عمومی «طرقه» به «طرقۀ کوهی» برای سردۀ Monticola، در آینده پس از نظرخواهی تصمیم‌گیری خواهد شد.

*****

ثبت جغد انبار در مریوان در تیر 1403

Record of Barn Owl in Marivan in July 2024

چکیده این ثبت:

اهمیت گونه: افزیش جمعیت

نام گونه: جغد انبار Tyto alba

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: مریوان

استان: کردستان

زمان پایش: 28 تیر 1403

پایشگران: آقایان امید هوشمند، کاوه کریمیان و جلال پزشک

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان کردستان

Type of important species: Population increase

Species: Barn Owl Tyto alba

No. of individuals: one individual

Place of observation: Marivan

Province: Kordestan

Period of observations: 18 July 2024

Observers: Omid Hooshmand, Kaveh Karimian & Jalal Pezeshk

Remarks: The first record of this species for Kordestan province

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری سنگ چشم تورانی در جیرفت در تیر 1403

Record of breeding Turkestan Shrike in Jiroft in June 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سنگ‌چشم تورانی Lanius phoenicuroides

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه پروازی با والدین

مکان پایش: جیرفت

استان: کرمان

زمان پایش: دهه نخست تیر 1403

پایشگران: آقای یونس خواجویی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه با والدین

Species: Turkestan (Red-tailed) Shrike Lanius phoenicuroides

No. of adults, nests, eggs, nestlings: fledgling with adults

Place of observation: Jiroft

Province: Keramn

Date of observation: third decade of June 2024

Observers: Yunos Khajouei

Type of confirmation: Observation of fledgling with adults

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه‌آوری نوک خنجری (آوست) در تالاب مره در خرداد 1403

Record of breeding Pied Avocet in Morreh wetland in June 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: نوک‌خنجری (آوست) Recurvirostra avosetta

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه

مکان پایش: تالاب مره

استان: قم

زمان پایش: 15 خرداد 1403

پایشگران: آقای سعید نصرتی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Pied Avocet Recurvirostra avosetta

No. of adults, nests, eggs, nestlings: one nestling

Place of observation: Morreh wetland

Province: Qom

Dates of observation: 4 June 2024

Observers: Saeed Nosrati

Type of confirmation: Observation of juveniles

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه‌آوری مگس گیر نیم طوق در فیروزکوه در تیر 1403

Record of breeding Semicollared Flycatcher in Tehran in July 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: مگس‌گیر نیم‌طوق Ficedula semitorquata

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه پروازی

مکان پایش: فیروزکوه

استان: تهران

زمان پایش: تیر 1403

پایشگران: آقای هومن درودی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Semicollared Flycatcher Ficedula semitorquata

No. of adults, nests, eggs, nestlings: one fledgling

Place of observation: Firuzkuh

Province: Tehran

Dates of observation: July 2024

Observers: Houman Doroudi

Type of confirmation: Observation of juveniles

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سسک تالابی خاوری در تهران در اردیبهشت 1403

Record of Blyth’s Reed Warbler in Tehran in May 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سسک تالابی خاوری Acrocephalus dumetorum

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: پارک پلیس، تهران

استان: تهران

زمان پایش: اردیبهشت 1403

پایشگران: آقای هومن درودی

شناسایی‌کنندگان: هومن درودی، درنا مجاب، عبدالرحمن السرحان، آرش حبیبی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

Species: Blyth’s Reed Warbler Acrocephalus dumetorum

No. of individuals: one individual

Place of observation: Police park, Tehran

Province: Tehran

Date of observation: May 2024

Observers: Houman Doroudi

Identified by: Houman Doroudi, Dorna Mojab, Abdulrahman Al-Sirhan, Arash Habibi-Azad & Abolghasem Khaleghizadeh

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نهمین رکورد کشوری گاوچرانک آسیایی در بندر گز در تیر 1403

Ninth national record of Eastern Cattle Egret in Bandar-e Gaz in July 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گاوچرانک آسیایی Bubulcus coromandus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بندر گز

استان: گلستان

زمان پایش: 27 تیر 1403

پایشگران: آقای سیاوش روشنیان

شناسایی‌کنندگان: عبدالرحمن السرحان، درنا مجاب، ریچارد پورتر، هومن درودی، آرش حبیبی آزاد و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: نهمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان گلستان

Species: Eastern Cattle Egret Bubulcus coromandus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar-e Gaz

Province: Golestan

Date of observation: 17 July 2024

Birdwatchers: Siavash Roshanian

Identified by: Abdulrahman Al-Sirhan, Dorna Mojab, Richard Porter, Houman Doroudi, Arash Habibi-Azad & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The ninth record of this species for Iran and the first record of this species for Golestan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در بندر لنگه در آبان 1401

Record of Oriental Turtle Dove in Bandar-e Lengeh in November 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: بندر لنگه

استان: هرمزگان

زمان پایش: 19 آبان 1401

پایشگران: آقای سید عدنان هاشمی

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده، درنا مجاب، عبدالرحمن السرحان، مگنوس اولمن و هومن درودی

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar-e Lengeh

Province: Hormozgan

Dates of observation: 10 November 2021

Observers: Seyed Adnan Hashemi

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh, Dorna Mojab, Abdulrahman Al-Sirhan, Magnus Ullman & Houman Doroudi

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری جغد انبار در ابرکوه در تیر 1402

Record of breeding Western Barn Owl in Abarkuh in July 2023

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: جغد انبار Tyto alba

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک لانه با 3 جوجه

مکان پایش: سایت تکثیر گور ایرانی پنج‌انگشت، ابرکوه

استان: یزد

زمان پایش: تیر 1402

پایشگران: آقایان مسلم اکبری و اصغر کریمی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Western Barn Owl Tyto alba

No. of adults, nests, eggs, nestlings: one nest with 3 owlets

Place of observation: Pang-Angosht breeding site of Persian Wild Ass, Abarkuh

Province: Yazd

Dates of observation: July 2023

Observers: Moslem Akbari & Asghar Karimi

Type of confirmation: Observation of juveniles

ثبت دم سرخ معمولی در استان خراسان شمالی

Record of Common Redstart in North Khorasan province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دم‌سرخ معمولی Phoenicurus phoenicurus

شمار پرنده: 12 فرد

مکان پایش: دشت، میرزابایلو و دره آلمه

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 5 اردیبهشت 1398

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای احسان طالبی

یادداشت: نخستین ثبت‌های این گونه برای استان خراسان شمالی

منابع:

https://ebird.org/checklist/S55581550

https://ebird.org/checklist/S55396459

https://ebird.org/checklist/S55496704

https://ebird.org/checklist/S55496465

Species: Common Redstart Phoenicurus phoenicurus

No. of individuals: 12 individuals

Place of observation: Dasht, Mirzabaylou and Almeh valley

Province: North Khorasan

Dates of observation: 25 April 2019

Observers: Dorna Mojab & Ehsan Talebi

Remarks: First records of this species for North Khorasan province

References:

https://ebird.org/checklist/S55581550

https://ebird.org/checklist/S55396459

https://ebird.org/checklist/S55496704

https://ebird.org/checklist/S55496465

*****

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری خروس کلی سینه سیاه در تالاب کانی برازان در خرداد 1403

Record of breeding Spur-winged Lapwing in Kani-Barazan in June 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: خروس‌کُلی سینه‌سیاه Vanellus spinosus

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه با والدین

مکان پایش: تالاب کانی برازان، مهاباد

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 15 خرداد 1403

پایشگران: آقایان شاهو دربندی و بابک صادقی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن والدین و جوجه

Species: Spur-winged Lapwing Vanellus spinosus

No. of adults, nests, eggs, nestlings: one nestling with adults

Place of observation: Kani-Barazan wetland, Mahabad

Province: West Azarbaijan

Date of observation: 5 June 2024

Observers: Shahoo Darbandi & Babak sadeghi

Type of confirmation: Observation of adults with nestling

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری اردک سرحنایی در تالاب گندمان در تیر 1403

Record of breeding Common Pochard in Gandoman in July 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: اردک سرحنایی Aythya ferina

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: بالغان و 4 جوجه

مکان پایش: تالاب گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 23 تیر 1403

پایشگران: آقای کرامت حافظی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه به همراه والدین

Species: Common Pochard Aythya ferina

No. of adults, nests, eggs, nestlings: adults with 4 ducklings

Place of observation: Gandoman wetland

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: 13 July 2024

Observers: Keramat Hafezi

Type of confirmation: Observation of ducklings with adults

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری اردک سرسفید در کانی برازان در خرداد 1403

 Record of breeding White-headed Duck in Kani-Barazan in June 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 4 جوجه و والدین

مکان پایش: تالاب کانی‌برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 15 خرداد 1403

پایشگران: آقایان شاهو دربندی و بابک صادقی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه به همراه والدین

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala  

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 4 ducklings with adults

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Date of observation: 4 June 2024

Observers: Shahoo Darbandi & Babak Sadeghi

Type of confirmation: Observation of ducklings with adults

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

یازدهمین رکورد کشوری مرغ توفان ویلسون در قشم در تیر 1403

Eleventh national record of Wilson’s Storm Petrel in Qeshm in July 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: مرغ توفان ویلسون Oceanites oceanicus

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: جزیره قشم به لارک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 28 تیر 1403

پایشگران: درنا مجاب، میثم قاسمی، بهنام ملک‌آرایی، ساره مسعودی، عیسی پوردوست و الهه سالاری

یادداشت: یازدهمین رکورد موثق این گونه از ایران و هشتمین ثبت این گونه برای استان هرمزگان. ثبت این گونه در ایران پس از 47 سال (1977).

Species: Wilson’s Storm Petrel Oceanites oceanicus

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Qeshm Island to Larak Island

Province: Hormozgan

Date of observation: 18 July 2024

Observers: Dorna Mojab, Meysam Ghasemi, Behnam MolkAraee, Sareh Masoudi, Eisa Pourdust & Elaheh Salari

Remarks: The eleventh record of this species from Iran and eighth record for Hormozgan province. Record of this species from Iran after 47 years.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی خوار در ملکشاهی در تیر 1403

Record of Brown Fish Owl in Malekshahi in July 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: ملکشاهی

استان: ایلام

زمان پایش: 26 تیر 1403

پایشگران: آقایان مهدی مامی و مالک معصومی

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Malekshahi

Province: Ilam

Date of observation: 16 July 2024

Observers: Mahdi Mami & Malek Masumi

ثبت حواصیل هندی در فردوس در خرداد 1403

Record of Indian Pond Heron in Ferdows in June 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: حواصیل هندی Ardeola grayii

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: فردوس

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 19 خرداد 1403

پایشگر: آقای حامد استواری

شناسایی‌کنندگان: آرش حبیبی-آزاد، شاهو دربندی، یان هریسون، درنا مجاب، ریچارد پورتر، اسکار کمبل و هومن درودی

یادداشت: دومین ثبت این گونه برای استان خراسان جنوبی

Species: Indian Pond Heron Ardeola grayii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Ferdows

Province: South Khorasan

Dates of observation: 8 June 2024

Birdwatchers: Hamed Ostovari

Identified by: Arash Habibi-Azad, Shahoo Darbandi, Ian Harrison, Dorna Mojab, Richard Porter, Oscar Campbell & Houman Doroudi

Remarks: The second record of this species for South Khorasan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در دریاچه ارومیه در اردیبهشت 1403

Record of Namaqua Dove in Orumieh lake in May 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: دریاچه ارومیه

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 14 اردیبهشت 1403

پایشگر: آقای بهزاد زارعی

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one Individual

Place of observation: Orumieh lake

Province: West Azarbaijan

Dates of observations: 4 May 2024

Observers: Behzad zarei

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری جغد گوش دراز در گندمان در تیر 1403

Record of breeding Long-eared Owl in Gandoman in June 2024

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد گوش‌دراز Asio otus

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 3 جوجه پروازی

مکان پایش: گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 4 تیر 1403

پایشگران: آقای کرامت حافظی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجۀ پروازی

Species: Long-eared Owl Asio otus

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 3 owlets

Place of observation: Gandoman

Province: Kerman

Date of observation: 24 June 2024

Observers: Keramat Hafezi

Type of confirmation: Observation of owlet

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک شالیزار در کانی برازان در خرداد 1403

Record of Paddyfield Warbler in Kani-Barazan in June 2024

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک شالیزار Acrocephalus agricola

شمار پرنده: یک فرد