کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

فهرست 130 گونه و 11 زیرگونه از پرندگان نایاب و سرگردان ایران

List of 130 species and 11 subspecies of rare and vagrant birds of Iran

گردآوری: ابوالقاسم خالقی‌زاده، شادروان درک اسکات و محمد توحیدی‌فر

By: Abolghasem Khaleghizadeh, the late Derek Scott & Mohammad Tohidifar

تازه‌ترین به‌روزرسانی: 6 خرداد 1404

Last updated: 27 May 2025

*** گونه‌های نایاب، گونه‌هایی هستند که به صورت سرگردان در کشور دیده می‌شوند. بر اساس یک تعریف برآوردی، این گونه‌ها تقریبا هر 5-10 سال یکبار در کشور ثبت می‌شوند.

**این گونه‌ها، زمانی که به صورت رکوردهای منظم ثبت شوند، به فهرست گونه‌های کمیاب یا فراوان محلی منتقل می‌شوند.

** نیاز به یادآوری است که همۀ رکوردهای دیده‌شده از گونه‌های این فهرست در سراسر کشور به ثبت می‌رسند.

* حدود 40 گونه در بیش از 40 سال گذشته در ایران دیده نشده‌اند، به عنوان «گونه‌های کهن‌رکورد» در نظر گرفته شدند.

*** Rare species are those species being recorded as vagrant in Iran. Based on a rough estimation, they are being recorded once every 5-10 years.

** For the list of Iranian rare bird species, all records will be announced.

* About 40 species with red background, those not recorded over the past 40 years ago, were considered as “old-recorded species”.

---------------

1. Lesser Whistling Duck Dendrocygna javanica اردک سوت‌زن هندی Seen once in 2019
2. Brent Goose Branta bernicla hrota غاز گردن‌سیاه Old record, last seen in Babolsar on 29 October 1960
3. Barnacle Goose Branta leucopsis غاز گونه‌سفید Seen once in 2007
4. Taiga Bean Goose Anser fabalis غاز پازرد Seen 9 times
5. Cotton Pygmy Goose Nettapus coromandelianus خوتکای گردن‌سفید Seen 5 times
6. Eastern Spot-billed Duck Anas zonorhyncha اردک تُک‌زرد شرقی Seen once in 2024
7. Velvet Scoter Melanitta fusca سیاه‌اردک مخملی Old records, seen three times, in 1862, 1904, 1964
8. Common Scoter Melanitta nigra سیاه‌اردک معمولی Old records, seen in 1872, 1885, 1904 and 1971
9. Sykes's Nightjar Caprimulgus mahrattensis شبگرد بلوچی Last seen in 1978
10. Jacobin Cuckoo Clamator jacobinus کوکوی ابلق Seen 5 times
11. Grey-bellied Cuckoo Cacomantis passerinus  کوکوی شکم‌خاکستری Seen once
12. Common Hawk-Cuckoo Hierococcyx varius  کوکو-باز معمولی Seen once
13. Oriental/Himalayan Cuckoo Cuculus optatus/ saturatus کوکوی خاوری Old record, seen twice in 1898
14. Pallas's Sandgrouse Syrrhaptes paradoxus باقرقرۀ (کوکر) دم‌دراز Seen 7 times
15. Red Collared Dove Streptopelia tranquebarica یاکریم سرخ Seen 3 times in 1975, 2000 and 2021
16. Lesser Flamingo Phoenicopterus minor فلامینگوی (بال‌آتشی) کوچک Seen once in Sistan in June 1904 and three times in 2020
17. Common Buttonquail Turnix sylvaticus بلدرچین بوته‌ای Seen four times, in 1898, 1901, 1912 and 1975
18. Grey-headed Lapwing Vanellus cinereus خروس‌کُلی سرخاکستری Seen once in 2020
19. Greater Painted Snipe Rostratula benghalensis پاشلک رنگین Seen twice, in 1910 and 1972
20. Pheasant-tiled Jacana Hydrophasianus chirurgus روآبروک (جاکانای) دُم‌قرقاولی Seen once in 2018
21. Slender-billed Curlew Numenius tenuirostris گیلانشاه خالدار Extinct
22. Far Eastern Curlew Numenius madagascariensis گیلانشاه خاور دور Old records, Seen twice in 1898
23. Red (Grey) Knot Calidris canutus تلیلۀ خاکستری Once during the past decade
24. Red-necked Stint Calidris ruficollis تلیلۀ گردن‌سرخ Four individuals from Borujerd in 1941, and seen again in 2010
25. Pectoral Sandpiper Calidris melanotos تلیلۀ سینه‌راه‌راه Once in 2023
26. Long-billed Dowitcher Limnodromus scolopaceus پاشلک نوک‌دراز Seen once in 2019
27. Solitary Snipe Gallinago solitaria پاشلک تَک‌زی 12 records at all, once in the past half century
28. Pin-tailed Snipe Gallinago stenura پاشلک دُم‌سوزنی Eight records from 1898 to 2005
29. Red Phalarope Phalaropus fulicarius شناگر (فالاروپ) بلوطی Seen 11 times
30. Oriental Pratincole Glareola maldivarum گلاریول خاوری Seen twice in 2004 and 2007
31. Small Pratincole Glareola lactea گلاریول کوچک Seen once on 14 July 1977
32. Brown Noddy Anous stolidus پرستواقیانوسی قهوه‌ای Seen twice in 2011
33. Lesser Noddy Anous tenuirostris پرستواقیانوسی کوچک Seen once in 2023
34. Indian Skimmer Rynchops albicollis آب‌شکاف هندی Seen once in Bahu-Kalat on 14 March 1901
35. Black-legged Kittiwake Rissa tridactyla کاکایی پاسیاه Seen 6 times
36. Brown-headed Gull Larus brunicephalus کاکایی سرقهوه‌ای Seen 4 times in 1916, 1975 and 2001
37. Great Black-backed Gull Larus marinus کاکایی پشت‌سیاه بزرگ Seen 5 times in 1938, 1975, 2002 and 2010
38. White-eyed Gull Larus leucophthalmus کاکایی چشم‌سفید Seen twice in 1975 and 2002
39. Glaucous Gull Larus hyperboreus کاکایی راه‌راه Seen once in 2015
40. Vega Gull Larus vegae کاکایی وگا (شرق سیبری) Seen once in 2019
41. River Tern Sterna aurantia پرستودریایی رودخانه‌ای Seen once in January 2005
42. Sooty Tern Sterna fuscatus پرستودریایی پشت‌سیاه Seen three times in 1965 and 1974
43. Great/Brown Skua Stercorarius skua/ antarcticus complex  کاکایی اقیانوسی (اسکوآی) قهوه‌ای Seen three times, in 1965, 1967 and 1973
44. Pomarine Skua Stercorarius pomarinus کاکایی اقیانوسی (اسکوآی) دم‌پیچ ????
45. Long-tailed Jaeger Stercorarius longicaudus کاکایی اقیانوسی (اسکوآی) دم‌دراز Old records, seen four times in 1956, 1961 and 1970
46. Saunders's Tern Sternula saundersi پرستودریایی خلیج فارس Once during the past decade
47. Red-billed Tropicbird Phaethon aethereus نوک‌سرخ دریایی No records in the past 4 decades
48. Red-throated Loon (Diver) Gavia stellata غواص (شیرجه‌رو) گلوسرخ Seen 7 times
49. Wilson's Storm Petrel Oceanites oceanicus مرغ توفان ویلسون Ten records from 1877 to 1977
50. Scopoli's Shearwater Calonectris diomedea کبوتردریایی مدیترانه‌ای Seen once in Chabahar in 1972
51. Wedge-tailed Shearwater Puffinus pacificus کبوتردریایی دم‌پهن Seen twice, in 1969 and 1976
52. Sooty Shearwater Puffinus griseus کبوتردریایی دودی Seen once in 2008
53. Short-tailed Shearwater Puffinus tenuirostris کبوتردریایی دم‌کوتاه Seen once in 2025
54. Woolly-necked Stork Ciconia episcopus لک‌لک گردن‌سفید Old record, seen once on 19 March 1901

• Asian (or Eastern) White Stork Ciconia ciconia asiatica زیرگونۀ لک‌لک سفید آسیایی (شرقی) Status unknown!

55. Lesser Frigatebird Fregata ariel گلوبادکنک کوچک Seen once in 2024
56. Red-footed Booby Sula sula بوبی پاسرخ Seen once in Bandar-e Lengeh on 28 August 1979
57. Eastern Cattle Egret Ardea (Bubulcus) coromanda گاوچرانک شرقی (آسیایی) Seen twice in 1898, five times since 2019

• Eastern Great Egret Ardea alba modesta زیرگونۀ اگرت بزرگ شرقی Rare

58. Medium Egret Ardea intermedia اگرت (قار) میانی Seen once in 2018
59. White-rumped Vulture Gyps bengalensis دال دمگاه‌سفید Five records from Sistan & Baluchestan and Minab from 1901 to 1972.
60. Himalayan Vulture Gyps himalayensis دال هیمالیایی Seen 4 times since 2007
61. Tawny Eagle Aquila rapax عقاب خاکی Low number of records in recent decades
62. Eastern Marsh Harrier Circus spilonotus سنقر تالابی شرقی Old records, seen twice on 5 October 1898 and 11 November 1900
63. Red Kite Milvus milvus کورکور حنایی Low number of records in recent decades

• Black-eared Kite Milvus migrans lineatus کورکور گوش‌سیاه Status unknown!
• Indian Black Kite Milvus migrans govinda کورکور سیاه هندی Old record, recorded once

64. Brahminy Kite Haliastur indus کورکور سرسفید (برهمایی) Seen five times
65. White-eyed Buzzard Butastur teesa سارگپۀ چشم‌سفید Low number of records in recent decades
66. Upland Buzzard Buteo hemilasius سارگپۀ کوهی (بلندبوم) Seen four times, in 1866, 1900, 1901 and 2018
67. Boreal Owl Aegolius funereus جغد شمالی Seen once in 2021
68. Oriental Scops Owl Otus sunia مرغ حق خاوری Seen once in 2022
69. Snowy Owl Bubo scandiacus بوف برفی Seen three times in 1903, 1974, 1996
70. Grey-headed Kingfisher Halcyon leucocephala ماهی‌خورک سرخاکستری Seen once in 2021

• Baluchestan Woodpecker Dendrocopos syriacus milleri Zarudny, 1909 زیرگونۀ دارکوب باغی بلوچی Extinct

71. White-winged Woodpecker Dendrocopos leucopterus دارکوب بال‌سفید Old records, seen twice in 1898

• Bampur Green Woodpecker Picus viridis bampurensis (Zarudny, 1911) زیرگونۀ دارکوب سبز بمپوری Extinct

72. Scaly-bellied Woodpecker Picus squamatus دارکوب سبز شکم‌پولکی Old records, six records in Baluchestan from 1898 to 1901
73. Red-headed Falcon Falco chicquera شاهین سرحنایی Old record, seen once on 11 July 1898
74. Amur Falcon Falco amurensis شاهین آمور Seen twice in 2009 and 2016
75. Lanner Falcon Falco biarmicus شاهین لاچین 12 records at all, twice during the past 4 decades
76. Laggar Falcon Falco jugger شاهین بلوچی Seen once on 9 April 1972
77. Black-headed Cuckooshrike Lalage melanoptera  سنگ‌چشم‌کوکوی سرسیاه Seen once.

• Indian (Mauryan) Grey Shrike Lanius meridionalis زیرگونۀ سنگ‌چشم خاکستری هندی (موریایی) There are several old reports. (Status unknown!)

78. Indian Golden Oriole Oriolus kundoo پری‌شاهرخ هندی Seen once in December 2020
79. Black-naped Oriole Oriolus chinensis پری‌شاهرخ چینی Seen once in February 2023
80. Black-naped Monarch Hypothymis azurea مگس‌گیر کاکل‌سیاه Seen twice in 2011 and 2020
81. Indian Paradise Flycatcher Terpsiphone paradisi مگس‌گیر بهشتی هندی Seen once in November 2021
82. Spotted Nutcracker Nucifraga caryocatactes فندق‌شکن خالدار Seen three times, in 1956, 2005 and 2006
83. Oriental Crow Corvus corone orientalis کلاغ لاشه‌خوار خاوری Eleven records from 1890 to 1975
84. Large-billed Crow Corvus macrorhynchos کلاغ جنگلی نوک‌بزرگ Old records, seen three times, 1896, 1898 and 1900
85. Pied Crow Corvus albus کلاغ ابلق آفریقایی Seen once in 2023

• Kerman Sombre Tit Poecile lugubris kirmanensis (Koelz, 1950) زیرگونۀ چرخ‌ریسک سرسیاه کرمانی Old records, there are several old specimens.
• Caspian Penpuline Tit Remiz pendulinus caspius زیرگونۀ چرخ‌ریسک بلوطی شمال خزر (کاسپی) Recorded once in 2020
• Sistan Black-headed Penduline Tit Remiz macronyx nigricans (Zarudny, 1908) زیرگونۀ چرخ‌ریسک بلوطی {سرسیاه} سیستانی Old records, Extinct
• Bokhara Tit Parus major bokharensis Lichtenstein, MHK, 1823 زیرگونۀ چرخ‌ریسک بُخارا There were 9 records from Sarakhs and adjacent areas.

86. Hume's Short-toed Lark Calandrella acutirostris چکاوک پنجه‌کوتاه هیوم Seen four times in 1896, 1970 and 1973
87. Black Lark Melanocorypha yeltoniensis چکاوک سیاه 14 records at all, not seen in the past 4 decades
88. Grey-throated Martin Riparia chinensis چلچلۀ گلوخاکستری Seen three times in 2000 and 2004
89. Pale [Sand] Martin Riparia diluta چلچلۀ رودخانه‌ای کم‌رنگ Seen three times in 2007, 2018, 2021
90. Wire-tailed Swallow Hirundo smithii پرستوی سرسرخ Seen three times in 2015, 2017, 2020
91. Eastern Red-rumped Swallow Cecropis daurica پرستوی دمگاه‌حنایی شرقی (آسیایی)
92. Streak-throated Swallow Petrochelidon fluvicola پرستوی گلورگه‌ای (گلوراه‌راه) Seen once in 2019
93. Eastern Bonelli’s Warbler Phylloscopus orientalis سسک دمگاه‌زیتونی شرقی Seen three times, in 1975, 2003 and 2021
94. Wood Warbler Phylloscopus sibilatrix سسک جنگلی Ten records from 1973 to 2007
95. Dusky Warbler Phylloscopus fuscatus سسک تیره Seen once in 2016
96. Pallas's Leaf Warbler Phylloscopus proregulus سسک گُل (پالاس) Seen three times, in 2013 and 2016
97. Greenish Warbler Phylloscopus trochiloides سسک سبز زیتونی Seen 11 times
98. River Warbler Locustella fluviatilis سسک رودخانه‌ای Seen 3 times in 1940, 2020 and 2021
99. Western Orphean Warbler Sylvia hortensis سسک چشم‌سفید غربی Old record, seen once on 28 May 1904
100. Rüppell's Warbler Sylvia ruppeli سسک گلوسیاه Seen once on 2 April 1941

• Kerman Rock Nuthatch Sitta neumayer plumbea Koelz, 1950 زیرگونۀ کمرکلی کوچک کرمانی There are very few records from Bam and Bardsir.

101. Bank Myna Acridotheres ginginianus مینای خاکستری Seen once in 2017
102. Chestnut-tailed Starling Sturnia malabarica سار دم‌بلوطی Three times since 2023
103. White’s Thrush Zoothera aurea توکای طلایی Once in 2021
104. Red-throated Thrush Turdus ruficollis توکای گلوسرخ Four records in 1903 and 1976
105. Asian Brown Flycatcher Muscicapa dauurica مگس‌گیر قهوه‌ای آسیایی Once in 2025
106. Verditer Flycatcher Eumyias thalassinus مگس‌گیر فیروزه‌ای Seen once in 2001
107. Blue Whistling Thrush Myophonus caeruleus طُرقۀ آوازخوان آبی Old record, seen once in 1900
108. Taiga Flycatcher Ficedula albicilla مگس‌گیر گلوسرخ (تایگا) Seen once in 2025
109. European Pied Flycatcher Ficedula hypoleuca مگس‌گیر ابلق اروپایی Seen twice in the past 4 decades
110. Ultramarine Flycatcher Ficedula superciliaris مگس‌گیر ابروسفید هیمالیایی Seen twice in 2009, 2022
111. Red-flanked Bluetail Tarsiger cyanurus دم‌آبی پهلوسرخ Once in 2025
112. White-crowned Wheatear Oenanthe leucopyga چکچک سیاه سرسفید Seen seven times, in 1904, 2016, 2019 and 2020
113. Saxaul Sparrow Passer ammodendri گنجشک تاغی Seen twice in 1900 and 2004
114. Sind Sparrow Passer pyrrhonotus گنجشک بلوچی Six records from 1901 to 1975

• Sistan (Afghan) Scrub Sparrow Passer (moabiticus) yatii زیرگونۀ گنجشک رودخانه‌ای سیستانی Seen 6 times over the past half century

115. Zarudny’s (Desert) Sparrow Passer zarudnyi گنجشک بیابانی زارودنی Old records, four records from 1898 to 1916
116. Black-throated Accentor Prunella atrogularis صعوۀ گلوسیاه Seen 11 times
117. Red Avadavat Amandava amandava سهرۀ نوک‌لاکی سرخ Seen once times in 1975
118. Forest Wagtail Dendronanthus indicus دم‌جنبانک جنگلی Seen once in 2016
119. Paddyfield Pipit Anthus rufulus پیپت (نازپای) شالیزار Seen twice in 2010
120. Blyth’s Pipit Anthus godlewskii پیپت (نازپای) خاوری Seen once in 2025
121. Olive‑backed Pipit Anthus hodgsoni پیپت (نازپای) پشت‌زیتونی Seen 6 times
122. Siberian Pipit Anthus japonicus پیپت (نازپای) سیبری (شکم‌نخودی) Seen 3 times
123. Red Crossbill Loxia curvirostra سهرۀ نوک‌قیچی Seen 6 times
124. European Serin Serinus serinus سهرۀ دمگاه‌زرد Seen four times in 1941, 1972, 2007 and 2022.
125. White-capped Bunting Emberiza stewarti زردپرۀ سرسفید Seen three times, in 1898, 1940 and 1973
126. Cretzschmar's Bunting Emberiza caesia زردپرۀ سرآبی Seen once in Gachsaran on 9 April 1978
127. Little Bunting Emberiza pusilla زردپرۀ کوچک Seen three times in 1940, 1952 and 2024
128. Rustic Bunting Emberiza rustica زردپرۀ حنایی Ten records from 1898 to 2016
129. Yellow-breasted Bunting Emberiza aureola زردپرۀ سینه‌زرد Seen three times, in 1901, 1961 and 1974
130. Black-faced Bunting Emberiza spodocephala زردپرۀ رخ‌سیاه Once in 2023

*****