کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

گردآوری، ساماندهی و انتشار ثبت گونه های جدید و پرندگان کمیاب ایران To collate, ratify and publish bird records on Iranian rarities

کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

گردآوری، ساماندهی و انتشار ثبت گونه های جدید و پرندگان کمیاب ایران To collate, ratify and publish bird records on Iranian rarities

طبقه بندی موضوعی
بایگانی

۲۳ مطلب در تیر ۱۴۰۱ ثبت شده است

افزودن نام دوم "باشه" برای قرقی

Persian name of Eurasian Sparrowhawk

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، "قرقی" است.

نگاهی به پیشینۀ فرهنگی و ادبی نشان می‌دهد که برای این گونه، نام "باشه" بیش از هر نام دیگری در منابع کهن فارسی به کار رفته بود. باید یادآور شد که نام "باشه"، خود از واژه پارسی باستان یعنی "باز" به دست آمده است (واژۀ "باز" معادل واژۀ انگلیسی “Hawk” دانسته می‌شود). در متون کهن برای طرلان از واژۀ "شهباز" استفاده می‌شد. همچنین، شهباز را باز اصلی و قرقی را باز کوچک می‌دانستند که واژه "بازَک" بعد تبدیل به باشَک، واشک و واشه نیز شد. واژه‌های باشک، باشه و واشه، واژه های پهلوی هستند. واژه­های باشک و واشک به زبان عربی نیز وارد و به باشق (کویت) و واشَق تبدیل شدند که نشان از کهن بودن و ریشه‌دار بودن این واژه در زبان فارسی دارد. در زیر، به بررسی پیشینه فرهنگی و ادبی این نام در زبان فارسی می‌پردازد.

 

 

نام باشه در فرهنگ‌های فارسی

 

نام باشه در سه فرهنگ فارسی معروف به شرح زیر تعریف شده است:

 

باشه در فرهنگ فارسی معین

(ش ِ) ( اِ.) یکی از پرندگان شکاری کوچکتر از باز، با چشمانی زرد رنگ، که رنگ پشتش خاکستری تیره و شکمش سفید با لکه‌های حنایی است. قرقی ، قوش.

 در فرهنگ معین نیز، برای واژه "واشه" ضمن اشاره به "باشه"، آن را "پرنده‌ای شکاری کوچکتر از باز" دانسته است.

 

باشه در فرهنگ فارسی عمید

(اسم) ‹واشه› (زیست‌شناسی) [قدیمی] bāše = قرقی

فرهنگ فارسی عمید نیز برای واژه "واشه" به واژه "باشه" اشاره کرده است.

 

باشه در فرهنگ دهخدا

باشه. [ ش َ / ش ِ ] (اِ)

جانوری است شکاری از جنس زردچشم و کوچکتر از باز {شهباز} باشد. (برهان ).

این کلمه همریشه ٔ باز است و در فارسی باش، باشه ، واشه ، و معرب آن باشق و در لهجه ٔ طبری واشه، درگیلکی واشک است. در لاتینی فالکو نیزوس گویند. (از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین).

باشه یا واشه در گیلکی واشک، ناگزیر در پهلوی هم واشک بوده که معرب آن واشق شده است. واژه ٔ باز و باشه که امروزه نام دو مرغ شکاری است، لفظاً هر دو بیک معنی است و باید از «وز» باشد به معنی پرنده، از مصدر وز که به معنی پریدن هم در اوستا آمده است. (از فرهنگ ایران باستان پورداود ج 1 ص 299 و 314).

 

مرغ معروف شکاری. مرغی است شکاری. (منتهی الارب).

باشق. (مهذب الاسماء).

واشه. (زمخشری).

طوط. عُنقُرَه . قرشامه. (منتهی الارب).

موش گیر. (یادداشت مؤلف).

در قاموس آمده که باشق معرب باشه است. (حاشیه ٔ المعرب جوالیقی ص 62).

قسمی از باز است که عربی آن باشق می‌باشد. (فرهنگ شعوری ج 1 ورق 192).

ابوعیاض. ابوسُرافَه. ابوالاخذ. (یادداشت مؤلف).

 

در فرهنگ دهخدا به نام واشه نیز اشاره شده و آن را "پرنده‌ای مانند باز لیکن از باز کوچکتر" دانسته است.

 

 

واژۀ باشه در شعرهای پارسی

 

اگر بازی اندرچغو کم نگر

و گر باشه‌ای سوی بطان مپر

(ابوشکور)


پس اندر دوان هفتصد بازدار
ابا باشه و چرغ و شاهین کار
(فردوسی)


شکار باز خرچال و کلنگ است
شکار باشه ونج است و کبوتر
(عنصری)


"گاه رهواری چو کبک و گاه جولان چون عقاب
گاه برجستن چو باشه گاه برگشتن چو باز"
(منوچهری)


"خرد است آنکه ترا بنده شدستند بدو
بزمین شیر و پلنگ و بهوا باشه و باز"
(ناصرخسرو)


"پیر در دست طفل گردداسیر
پشه گیرد چو باشه گردد پیر"
(سنائی)


"بسخا صید کند کف جوادش دل خلق
از سخا کس بجز او باشه و شاهین نکند."
(سوزنی)


"بلی خجل شود آن باشه‌ای که ناگاهان
به آشیانه ٔ او میهمان رسد طغرل"
(سوزنی)


"به دست عدل تو باشه پر عقاب برید
کبوتران را مقراض نوک منقارست"
(خاقانی)


"تا چه کند مرد خردمند آز
تا چه کند باشه ٔ چالاک باز"
(خاقانی)


"چو باشه دوخته چشمی به سوزن تقدیر
چو لاشه بسته گلویی بریسمان قضا"
(خاقانی)


"خواستم کز پی صیدی بپرم باشه مثال
صرصر حادثه نگذاشت که پر باز کنم"
(خاقانی)

 

"باشه گشته پشه‌ای از فر او
هر کجا سرسبزیی از پر او"
(عطار)


"هر کجا میزان عدل شاملت شاهین نمود
از سر گنجشک عاجز ظلم باشه باز کرد"
(ابن یمین)


"به تاج هدهدم از ره مبر که باز سفید
چو باشه درپی هر صید مختصر نرود"
(حافظ)


"چه اندیشه دارد ز باشه عقاب
سها چیست نزد بلند آفتاب"
(هاتفی (از شعوری و فرهنگ ضیاء))


"مجنبان لاشه در رزمی که دستانی کند رستم
مپران باشه در روزی که طوفانی کند صرصر"
(صاحب دیوان مازندرانی (از انجمن آرا))

 

"...همه حیوانات را از پشه تا باشه و از مگس تا کرکس و از مور تا مار، و نعت اوست این کلمه که ..." (کتاب النقض ص 526).
 

"از میامن عدل و اختطاف خطاف از ذباب ضعیف و تعرض پشه ٔ حقیر کوتاه گردد، و منقار باشه از تهدم عصفور و ضرر زهر از نیش زنبور منقطع ماند." (راحةالصدور راوندی).

 

"و باشه با بنجشک در یک منزل دمسازی می‌نمایند." (سندبادنامه ص 9).

"چون صعوه در چنگ باشه و پیل از نیش پشه خلاص و مناص میجست." (سندبادنامه ص 159).

"همچنین منقار باشه از تعرض عصفور و ضرر زهر از نیش زنبور منقطع ماند." (سندبادنامه ص 343).
 

 

نام قرقی در گویش‌های ایران

نام قرقی در میان گویش‌های زبان فارسی، بیشتر با نام "باشه" و "واشه" یا نام تغییرشکل‌یافتۀ این دو نام دیده می‌شود. همچنین گاهی، در گویش‌های زبان فارسی به نام گنجشک‌گیر نیز برخورد می‌کنیم. نام قرقی و گاهی قوش نیز، در برخی گویش‌ها دیده می‌شود که از ریشۀ زبان فارسی به شمار نمی‌رود.

در زیر، نام‌های مختلف قرقی در گویش‌های ایرانی نشان داده می‌شود.

 

در گناوه: باشه، باز

در کرمانجی: باشه، واشه، باشوو، باشُک، باشیق

در کردی ایلام: واشه

در شاهرود: واشه

در لرستان: باشو

در بختیاری: هاشو

در لکی هلیلان: وَش، جکه گَرَ

در بابل: جیکاگیر

در گلستان: واشه (برای قوش)

در کرمان: تیزو

در کرماجی خراسان: تِر

در آذری: قرقی، قیرقی، چالاغان

در ترکمنی: قرقه

در بهشهر: قرقی

در قم: قوش

در گویش جرقویی اصفهان: قوش‌خار

در کردی ملکشاهی: قوژ(قوش) مَلوچگَ بَر

---------

 

 

نیاز به یادآوری است که در کتاب بلانفورد (1876)، نام "باشه" به عنوان نام فارسی برای گونه "قرقی" (Accipiter nisus) معرفی شده بود. در حقیقت، نام "قرقی"، از زمان چاپ کتاب "بازنامۀ ناصری" در زبان فارسی رواج یافت و سپس با به کاررفتن در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران، 1354) گسترش یافت.

 

بر اساس توضیح‌های بالا و بر اساس رواج نام‌ها، نام ریشه‌دار "باشه" به عنوان نام دوم "قرقی" افزوده می‌شود و نام فارسی این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران، به شکل زیر تکمیل می‌شود:

 

"قرقی (باشه)"

Eurasian Sparrowhawk

Accipiter nisus

 

*****

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۹ تیر ۰۱ ، ۱۵:۰۱
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در سرخه در فروردین 1401

Record of Masked Wagtail in Sorkheh in March 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقابدار Motacilla alba personata

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: بین سرخه و لاسجرد

استان: سمنان

زمان پایش: 2 فروردین 1401

پایشگران: آقای سعید نصرتی

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: between Sorkheh and Lasjerd

Province: Semnan

Date of observation: 22 March 2022

Observers: Saeed Nosrati

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ تیر ۰۱ ، ۱۵:۲۷
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در نیشابور در فروردین 1401

Record of Masked Wagtail in Neyshabour in March 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقابدار Motacilla alba personata

شمار پرنده: 6 فرد

محل پایش: فیروزه ، نیشابور

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 9 فروردین 1401

پایشگران: آقای امیر مدیری و بانو سمیرا سلیمانی

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: 6 individuals

Place of observation: Firuzeh, Neyshabour

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 29 March 2022

Observers: Amir Modiri & Samira Soleymani

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ تیر ۰۱ ، ۱۳:۴۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در مشهد در فروردین 1401

Record of Masked Wagtail in Mashhad in March 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم جنبانک نقابدار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: مشهد

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 4 فروردین 1401

پایشگران: بانوان الهام شنیتی وساره مسعودی

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: one individual

Place of observation: Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 24 March 2022

Observers: Elham Shaniti & Sareh Masoudi

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ تیر ۰۱ ، ۱۳:۳۷
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

پنجمین رکورد کشوری سسک دمگاه زیتونی شرقی از پیرانشهر در خرداد 1401

Fifth national record of Eastern Bonelli’s Warbler in Piranshahr in May 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک دمگاه‌زیتونی شرقی Phylloscopus orientalis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: روستای خدرآباد، پیرانشهر

استان: استان آذربایجان غربی

زمان پایش: 4 خرداد 1401

پایشگران: آقایان صیاد شیخی ئیلانلو، محمدرضا کشفی و علی موسوی

یادداشت: پنجمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان آذربایجان غربی. آواز این پرنده ضبط شد.

Species: Eastern Bonelli’s Warbler Phylloscopus orientalis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Khedr-Abad village, Piranshahr

Province: West Azarbaijan

Dates of observation: 25 May 2022

Observers: Sayyad Sheikhi Ilanlou, Mohammad-Reza Kashfi & Ali Mousavi

Remarks: The fifth record of this species for Iran and first record of this species for West Azarbaijan province. Its song was recorded.

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۶ تیر ۰۱ ، ۱۳:۳۳
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک شالیزار در کانی برازان در خرداد 1401

Record of Paddyfield Warbler in Kani-Barazan in May 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک شالیزار Acrocephalus agricola

شمار پرنده: 5 فرد

محل پایش: تالاب کانی برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 1 خرداد 1401

پایشگران: آقایان محمدرضا کشفی و علی موسوی

Species: Paddyfield Warbler Acrocephalus agricola

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Dates of observations: 22 May 2022

Birdwatchers: MohammadReza Kashfi & Ali Mousavi

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۵ تیر ۰۱ ، ۱۴:۱۵
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

تکمیل نام فارسی کشیم بزرگ

Changing Persian name of Great Crested Grebe

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، "کشیم بزرگ" با نام علمی Podiceps cristatus و نام انگلیسی Great Crested Grebe است.

متاسفانه نام فارسی کنونی کشیم بزرگ (Podiceps cristatus)، با نام گونۀ دیگری از کشیم‌ها با نام علمی Podiceps major و نام انگلیسی Great Grebe، بسیار شبیه هم هستند و امکان اشتباه زیادی وجود دارد. به همین دلیل، بین نام این دو گونه تعارض شدیدی وجود دارد. بر این اساس، برای پرنده‌نگرهایی که می‌خواهند با دید گسترده‌تر دربارۀ پرندگان جهان بررسی و مطالعه نمایند، نام فارسی کنونی ناکامل بوده، پاسخگوی نیاز آنها نخواهد بود.

بنابراین، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، با تکمیل نام فارسی کنونی و افزودن واژۀ "کاکلی"، که در عین حال، در هماهنگی کامل با نام انگلیسی و هماهنگی بیشتر با نام علمی این گونه است، نام این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

کشیم کاکلی بزرگ

Podiceps cristatus

Great Crested Grebe

-----

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۴ تیر ۰۱ ، ۱۲:۰۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای زیرگونه های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در قزوین در تیر 1401

Record of Motacilla alba personata in Qazvin in July 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقابدار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کوههای شمال قزوین

استان: قزوین

زمان پایش: 16 تیر 1401

پایشگران: آقای بابک رنجبر

یادداشت: نخستین ثبت این زیرگونه برای استان قزوین

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Mountains north of Qazvin

Province: Qazvin

Date of observation: 7 July 2022

Observers: Babak Ranjbar

Remarks: The first record of this subspecies for Qazvin province

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۲ تیر ۰۱ ، ۱۵:۰۰
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

مقایسه چکاوکهای پنجه کوتاه

Comparison of Short-toed Larks

 

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی‌زاده

زمان تنظیم: 21 تیر 1401

 

جدول زیر برای تفکیک بهتر چکاوک‌های پنجه‌کوتاه بزرگ، هیوم و تورانی تهیه شده است.

نام فارسی

چکاوک پنجه‌کوتاه بزرگ

چکاوک پنجه‌کوتاه هیوم

چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی

نام علمی

Calandrella brachydactyla

Calandrella acutirostris

Alaudala heinei

نام انگلیسی

Greater Short-toed Lark

Hume’s Short-toed Lark

Turkestan Short-toed Lark

طول بدن

حدود 14 سانتیمتر

حدود 13 سانتیمتر

حدود 13 سانتیمتر

اندازه و شکل نوک

متوسط و نوک‌تیز

متوسط و نوک‌تیز

کوتاه و نوک‌تیز

رنگ نوک

صورتی کمرنگ- سر نوک تیره

نارنجی- سر نوک تیره- بالای نوک خط تیره

صورتی کمرنگ

کاکل

کوتاه و گاهی افراشته

گاهی کاکل کم

گاهی کاکل کم

تارک

راه‌راه تیره آشکار

راه‌راه تیره ناآشکار

راه‌راه تیره آشکار

نوار ابرویی

نخودی تا سفید تا پشت چشمها و گاهی تا نزدیک پس‌سر

نوار ابرویی در جلوی چشم ناآشکار- نوار سفید از بالا تا پشت چشمها و گاهی تا نزدیک پس‌سر

نوار سفید نازک-

دارای پل پیشانی سفید

خط چشم تا نوک

گاهی لکه تیره

لکه تیره در جلوی چشمها و گاهی خط چشم تا نوک یکسره

گاهی لکه تیره

خط چشمی

پشت چشمها خط تیره نازک

پشت چشمها خط تیره نازک تا کلفت

پشت چشمها خط تیره نازک

زیر چشم‌ها

لکه سفید و زیر آن نیم حلقه تیره آشکار

لکه سفید بدون نیم حلقه تیره آشکار

لکه سفید و زیر آن نیم حلقه تیره آشکار

گونه‌ها

از خاکی تا قهوه‌ای گاهی با راه‌راه ناآشکار

قهوه‌ای خاکی

از خاکی تا قهوه‌ای همراه با راه‌راه و گاه لکه سفید ناآشکار در وسط آن

چانه

تقریبا سفید

تقریبا سفید

سفید با راه‌راه تیره نازک- اغلب دارای خط تیره سبیل و خط کنار چانه

گردن

جلوی گردن روشن- کنار گردن خط افقی تیره آشکار

جلوی گردن روشن- کنار گردن خط افقی تیره ناپیدا-

طوق تقریبا سفید در دو سوی گردن

جلوی گردن روشن- بدون خط تیره افقی- راه‌راه تیره آشکار در دو سوی گردن و طوق تقریبا سفید در زیر آن

سینه

خالها و راه‌راه کم تا زیاد

خالها و راه‌راه قهوه‌ای کمرنگ در زمینه روشن

راه‌راه قهوه‌ای آشکار و زیاد در زمینه روشن

شکم

سفید چرکی

سفید چرکی

سفید چرکی

پهلوها

 

 

قهوه‌ای با راه‌راه تیره نازک

پشت

قهوه‌ای خاکی با راه‌راه تیره آشکار

قهوه‌ای خاکی با راه‌راه تیره

قهوه‌ای خاکی با راه‌راه تیره آشکار

انتهای شاهپرهای اولیه

بلند

بلند

بلند

فرمول بالی

نوک شاهپریکمیها و شاهپرسومی‌ها هم‌‎اندازه-

از چهار شاهپریکمی بلند، چهارمی به سمت بیرون کوتاهتر است

نوک شاهپریکمیها و شاهپرسومی‌ها هم‌‎اندازه-

چهار شاهپریکمی بلند هم‌اندازه-

شاهپرسومی‌ها بلند

نوک شاهپریکمیها از شاهپرسومیها فاصله دارد

دمگاه

قهوه‌ای خاکی

قهوه‌ای خاکی

خاکی تا نارنجی و قهوه‌ای

روی بالها

نوار تیره در پوشپرهای میانی- نوار بالی سفید تا خاکی در لبه پوشپرهای میانی و بزرگ

نوار تیره در پوشپرهای میانی-

نوار بالی نارنجی- لبه پوشپرها سفید نازک

نوار تیره در پوشپرهای میانی-

نوار بالی نارنجی- لبه پوشپرها سفید نازک

دم

پرهای کناری کمی سفید

پرهای کناری سفید

پرهای کناری سفید

اندازه پاها

پاها بلندتر و بخش بالای زانو آشکار

پاها متوسط و بخش کمی از بالای زانو آشکار

پاها کوتاهتر وبالای زانو اغلب ناآشکار

رنگ پاها

صورتی-گوشتی

صورتی-گوشتی

صورتی-گوشتی

 

منابع

Porter, R. & Aspinall, S. (2010). Birds of the Middle East. Christopher Helm, London.

 

Shirihai, H. & Svensson, L. (2018). Handbook of Western Palearctic Birds: Passerines (2-Volume Set). Helm Blumsbery Publishing Plc, London, UK.

-----

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۱ تیر ۰۱ ، ۱۴:۲۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

مقایسه زیرگونه های دم جنبانک ابلق در غرب دیرین شمالگان

Comparison of subspecies of White Wagtail in Western Palearctic

 

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی‌زاده

زمان تنظیم: 21 تیر 1401

 

جدول زیر برای تفکیک بهتر زیرگونه‌های دم‌جنبانک ابلق تهیه شده است.

 

ویژگی

M. a. alba

M. a. dukhunensis

M. a. subpersonata

M. a. personata

M. a. yarrellii

پراکنش

اروپا

شمال آسیای میانه، غرب دریای خزر، شمال غرب ایران

کشور مراکش

جنوب آسیای میانه، شرق ایران و جنوب آسیا

انگلستان و ایرلند

پیشانی

سفید

سفید

سفید

سفید

سفید

تارک

سیاه

سیاه

سیاه

سیاه

سیاه

سیاهی کنار نوک

خط سیاه از زیر چاک دهان

خط سیاه از زیر چاک دهان

آغاز سیاهی از چاک دهان

آغاز سیاهی از چاک دهان

خط سیاه از زیر چاک دهان

خط چشمی

ندارد

ندارد

خط چشمی سیاه دارد

ندارد

ندارد

زیر چشم

سفید

 

خط سیاه از خط چشمی تا گونه‌ها، لکه سفید در زیر چشم

سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم

 

گونه‌ها

سفید

سفید

سیاه

سیاه،

یکدست و پیوسته با سیاهی کنار گردن

سفید

کنار گردن

سیاهی جداگانه پشت و جلوی گردن با رنگ سفید

سیاهی جداگانه پشت و جلوی گردن با رنگ سفید

سیاهی تقریبا پیوسته در کنار گردن، همچنین دارای لکه سفیدرنگ

پیوستگی سیاهی پشت و جلوی گردن

سیاهی جداگانه پشت و جلوی گردن با رنگ سفید

سینه

کناره سینه سفیدرنگ

سیاه

سیاهی سینه بالاتر از دیگر زیرگونه‌ها، کناره سینه کمی سفیدرنگ

سیاه

سیاه

رنگ پشت

خاکستری

خاکستری

خاکستری

خاکستری

سیاه

پهلوها

خاکستری

کمی خاکستری

خاکستری

خاکستری

خاکستری

دمگاه

خاکستری

خاکستری

خاکستری تیره

خاکستری تیره

خاکستری تیره

سفیدی بال

نوار سفید بالی، لبه شاهپرها و پوشپرها سفید

نوار سفید بالی، لبه شاهپرها و پوشپرها سفید بیشتر از M.a.alba

نوار سفید بالی، لبه شاهپرها و پوشپرها سفید

نوار سفید بالی، لبه شاهپرها و پوشپرها سفید بیشتر از M. a. dukhunensis

نوار سفید بالی، لبه شاهپرها و پوشپرها سفید

شاهپرهای دم

پرهای کناری دم سفید، بقیه تیره

پرهای کناری دم سفید، بقیه خاکستری تیره تا سیاه

پرهای کناری دم سفید، بقیه خاکستری تیره تا سیاه

پرهای کناری دم سفید، بقیه خاکستری تیره تا سیاه

پرهای کناری دم سفید، بقیه خاکستری تیره تا سیاه

 

 

منابع

Shirihai, H. & Svensson, L. (2018). Handbook of Western Palearctic Birds: Passerines (2-Volume Set). Helm Blumsbery Publishing Plc, London, UK.

-----

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۱ تیر ۰۱ ، ۱۲:۰۶
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت جمعیت گونه‌های مهم در ایران

Records of population of important species in Iran

ثبت ماهیخورک سینه سفید در زنجان در تیر 1401

Record of White-throated Kingfisher in Zanjan in July 2022

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: گسترش پراکنش

نام گونه: ماهیخورک سینه‌سفید Halcyon smyrnensis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: زنجان‌رود، شهر زنجان

استان: زنجان

زمان پایش: 16 تیر 1401

پایشگران: بانو الهام شنیتی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان زنجان. امکان عکس‌برداری فراهم نشد.

Type of important species: Range extension

Species: White-throated Kingfisher Halcyon smyrnensis

No. of individuals: 2e individuals

Place of observation: Zanjan-Rud, Zanjan city

Province: Zanjan

Period of observations: 7 July 2022

Observers: Elham Shaniti

Remarks: The first record of this species for Zanjan province. Photographing was not possible.

 

-----

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۰ تیر ۰۱ ، ۱۴:۲۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت کبوتر چشم زرد (خاوری) در سرخس در تیر 1401

Record of Yellow-eyed Dove in Sarakhas in July 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم‌زرد (خاوری) Columba eversmanni

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 17 تیر 1401

پایشگران: آقایان سیدمهدی نقیبی و امیر مدیری و بانوان سمیرا سلیمانی و زهرا راشدی

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 8 July 2022

Observers: Seyed Mahdi Naghibi, Amir Modiri, Samira Soleymani & Zahra Rashedi

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۰ تیر ۰۱ ، ۱۴:۲۱
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد جوجه آوری کبوتر چشم زرد (خاوری) در مشهد در تیر 1401

First record of breeding Yellow-eyed Dove in Meyami in July 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم‌زرد (خاوری) Columba eversmanni

شمار پرنده: 2 بالغ و 2 جوجه پروازی

محل پایش: روستای میامی، حدود 30 کیلومتری مشهد

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 16 تیر 1401

پایشگران: آقایان علی مهدوی و وحید اشرفی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: وابستگی رفتاری جوجه‌ها و دورنشدن جوجه‌ها از والدین

یادداشت: نخستین رکورد جوجه‌آوری این گونه در ایران

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: 2 adults and 2 fledglings

Place of observation: Meyami, c. 30 km of Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 7 July 2022

Observers: Ali Mahdavi & Vahid Ashrafi

Type of breeding confirmation: dependency of fledglings to adults

Remarks: The first breeding record of this species in Iran

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۰ تیر ۰۱ ، ۱۴:۰۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سهره سیاه بال سفید در قرچغه در تیر 1401

Record of White-winged Grosbeak in Gharchagheh in July 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سهره سیاه بال‌سفید Mycerobas carnipes

شمار پرنده: 8 فرد

محل پایش: قرچغه

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 14 تیر 1401

پایشگران: آقای حسین محمودیان و مهدی نقیبی

Species: White-winged Grosbeak Mycerobas carnipes

No. of individuals: 8 individuals

Place of observation: Gharchagheh

Province: North Khorasan

Date of observation: 5 July 2022

Observers: Hossein Mahmoudian & Mahdi Naghibi

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۰۱ ، ۱۳:۴۴
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت چکاوک هدهدی در استان خراسان شمالی

Record of Greater Hoopoe-Lark in North Khorasan

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: چکاوک هدهدی Alaemon alaudipes

شمار پرنده: یک بالغ و یک جوجه

مکان پایش: پناهگاه حیات وحش میاندشت

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 14 خرداد 1401

پایشگران: آقای علی حیدر

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان شمالی

Species: Greater Hoopoe-Lark Alaemon alaudipes

No. of individuals: one adult and one nestling

Place of observation: Miandasht Wildlife Refuge

Province: North Khorasan

Dates of observation: 4 June 2022

Observers: Ali Heydar

Remarks: The first record of this species for North Khorasan province

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۰۱ ، ۱۳:۲۷
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت سهره صورتی در استان آذربایجان شرقی

Record of Trumpeter Finch in East Azarbaijan province

 

چکیده این ثبت

نام گونه: سهره صورتی Bucanetes githagineus

شمار پرنده: 6 فرد

مکان پایش: کهلیج بولاغی، جلفا

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 17 تیر 1401

پایشگران: آقایان زمان جعفرزاده و موسی جدیدی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه‌ برای استان آذربایجان شرقی

Species: Trumpeter Finch Bucanetes githagineus

No. of individuals: 6 individuals

Place of observation: Kahlij-Bulaghi, Jolfa

Province: East Azarbaijan

Date of observation: 8 July 2022

Birdwatchers: Zaman Jafarzadeh & Musa Jadidi

Remarks: The first record of this species for East Azarbaijan province.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۰۱ ، ۱۳:۱۷
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت کلاغ گردن بور در استان کرمانشاه

Record of Western Jackdaw in Kermanshah province

 

چکیده این ثبت

نام گونه: کلاغ گردن‌بور Coloeus monedula

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: سراب نیلوفر، کرمانشاه

استان: کرمانشاه

زمان پایش: 11 خرداد 1401

پایشگر: آقای محمدجواد رستمی احمدوندی

یادداشت: نخستین ثبت گونه‌ای برای استان کرمانشاه

Species: Western Jackdaw Coloeus monedula

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Sarab-e Niloufar, Kermanshah

Province: Kermanshah

Date of observation: 1 June 2022

Birdwatchers: Mohammad Javad Rostami Ahmadvandi

Remarks: The first record of this species for Kermanshah province

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۹ تیر ۰۱ ، ۱۳:۰۸
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ویرایش نام پیپت پادراز به پیپت بزرگ

Changing Persian name of Richard’s Pipit

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، پیپت پادراز با نام علمی  Anthus richardiو نام انگلیسی Richard’s Pipit است. نام این گونه در زبان فارسی اغلب پیپت پادراز بوده است. متاسفانه برای نام فارسی این گونه، با نام انگلیسی آن تعارض نام وجود دارد. نیاز است که بدانیم در جهان یک گونه دیگر از پیپتها با نام "پیپت پابلند" با نام انگلیسی Long-legged Pipit و نام علمی Anthus pallidiventris وجود دارد. بر این اساس، نام فارسی پیپت پادراز (Anthus richardi)، با نام گونه مشابه، تداخل و تشابه زیادی دارد.

با توجه به یکسانی کاربرد نام Richard در نام علمی و انگلیسی این گونه، ابتدا پیشنهاد جایگزینی با نام پیپت ریچارد شد. در منابع فارسی گذشته، دستِ‌کم در سه منبع، نام دیگر این گونه با نام پیپت ریشارد یا پیپت ریچارد آمده بود. در کتاب حیات وحش ایران (فیروز، 1379)، با عنوان پیپت ریشارد آمده بود و در مقاله چک لیست پرندگان اسکات و ادهمی هم پیپت ریشارد به عنوان نام دوم در پرانتز آمده بود. همچنین، در کتاب زیرگونه‌های پرندگان ایران، نام "پیپت ریچارد" به عنوان نام دوم در درون پرانتز آمده بود. بنابر این، ابتدا نام "پیپت ریچارد" به عنوان نام جایگزین پیشنهاد شد اما نسبت به کاربرد نام دانشمندان به عنوان فارسی گونه‌ها توافقی به دست نیامد.

نیاز به یادآوری است که در نام عربی این گونه، "کبیر" به کار رفته است که اشاره به جثه بزرگتر این گونه نسبت به دیگر گونه‌های پیپت‌ها دارد). طول این گونه، به حدود 20 سانتیمتر می‌رسد). بر پایه نظرسنجی اعضای کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، نام پیشنهادی "پیپت بزرگ" برای این گونه پذیرفته شد.

بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، با اولویت نام "بزرگ" بر "پادراز"، نام این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

پیپت بزرگ (پیپت پادراز)

Anthus richardi

Richard’s Pipit

-----

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۵ تیر ۰۱ ، ۱۴:۰۶
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت گنجشک خاکی در خانگرمز در تیر 1401

Record of Pale Rockfinch in Khangormaz in July 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گنجشک خاکی Carpospiza brachydactyla

شمار پرنده: 6 فرد

مکان پایش: منطقه حفاظت‌شدۀ خانگرمز

استان: همدان

زمان پایش: 10 تیر 1401

پایشگران: آقایان سجاد زارعیان و پدرام خلیلی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان همدان

Species: Pale Rockfinch Carpospiza brachydactyla

No. of individuals: 6 individuals

Place of observation: Khangormaz Protected Area

Province: Hamedan

Date of observation: 1 July 2022

Observers: Sajjad Zareian & Pedram Khalili

Remarks: The first record of this species for Hamedan province

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۵ تیر ۰۱ ، ۰۹:۵۰
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت چکاوک درختی در همدان در تیر 1401

Record of Woodlark in Hamedan in June 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: چکاوک درختی Lullula arborea

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: روستای ورکانه، همدان

استان: همدان

زمان پایش: 8 تیر 1401

پایشگران: آقای جواد رضائیان و بانو زهره خزایی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان همدان

Species: Woodlark Lullula arborea

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Varkaneh village, Hamedan

Province: Hamedan

Date of observation: 28 June 2022

Observers: Javad Rezaian & Zohreh Khazaee

Remarks: The first record of this species for Hamedan province

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۴ تیر ۰۱ ، ۱۲:۳۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

کاربرد واژه "بلند" و "دراز" در نام پرندگان

Translation of “Long” in nomenclature of birds

 

همان طور که می‌دانید در نام انگلیسی برخی از گونه‌های پرندگان، واژه Long به کار رفته است که در نام  فارسی آنها، گاهی واژه "دراز" و گاهی واژه "بلند" به کار می‌رود.

 

نیاز به یادآوری است که واژه "دراز" به نازک و کشیده بودن افقی اشاره دارد، در حالی‌که، واژه "بلند" به ویژگی ارتفاع و بلندی یک چیز که معمولا به صورت عمودی روی خود استوار است، اشاره دارد.

 

بررسی نام رسمی پرندگان نشان می‌دهد که واژه "دراز" معمولا برای نوک (مانند پاشلک نوک‌دراز) و دم (مانند اردک دم‌دراز و چرخ‌ریسک دم‌دراز) به کار می‌رود ولی واژه "بلند" معمولا برای پاها که بدن روی یک ویژگی عمودی استوار می‌شود به کار می‌رود مانند سارگپه پابلند.

واژۀ "دراز" در نام پرندگان جهان برای ناخن نیز به کار می‌رود.

همچنین برای پرندگانی دارای بال‌های باریک و دراز هستند، واژۀ دراز می‌تواند به کار رود مانند طوطی‌های بال‌دراز و مورچه‌گیرک بال‌دراز.

 

بنابر این، بهتر است که این موضوع در نام‌گذاری گونه‌های پرندگان مورد دقت قرار گیرد.

 

*****

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۲ تیر ۰۱ ، ۱۱:۳۲
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سارگپه جنگلی تاجدار در فیروزکوه در خرداد 1401

Record of Crested Honey Buzzard in Firuzkuh in June 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سارگپه جنگلی (عسل‌خوار) تاجدار Pernis ptilorhynchus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: امین‌آباد، فیروزکوه

استان: تهران

زمان پایش: 29 خرداد 1401

پایشگران: بانوان شهرزاد فتاحی و ساناز مصطفی‌زاده

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان تهران. از ویژگی‌های سارگپه عسل‌خوار تاجدار داشتن سفیدی زیرگلو و تیرگی گردن، و نبود لکه تیره مچی است همچنین، نوارهای تیره در پای شاهپردومیها به بدن متصل می‌شوند و نوارهای تیره در پای شاهپراولیها به سر بال می‌رسند.

Species: Crested Honey Buzzard Pernis ptilorhynchus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Amin-Abad, Firizkuh

Province: Tehran

Dates of observation: 19 June 2022

Observers: Shahrzad Fattahi & Sanaz Mostafazadeh

Remarks: The first record of this species for Tehran province

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۲ تیر ۰۱ ، ۱۰:۱۹
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی

ثبت یلوه حنایی در جزیره شیدور در خرداد 1401

Record of Corn Crake on Sheedvar Island in June 2022

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: یلوه حنایی Crex crex

شمار پرنده: یک فرد مرده

محل پایش: مارو، جزیره شیدور

استان: هرمزگان

زمان پایش: 15 خرداد 1401

گزارشگران: انجمن آوای بوم

منبع: https://avayeboom.com/news/corn-crake-in-shidvar-island/

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان هرمزگان

Species: Corn Crake Crex crex

No. of individuals: one individual dead

Place of observation: Maru, Sheedvar Island

Province: Hormozgan

Period of observations: 5 June 2022

Reporters: Avaye Bum Society

Reference: https://avayeboom.com/news/corn-crake-in-shidvar-island/

Remarks: The first record if this species for Hormozgan province

 

-----

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۵ تیر ۰۱ ، ۱۳:۵۴
ابوالقاسم خالقی زاده رستمی