وضعیت چکچک ابلق خاوری در ایران
Status of Variable Wheatear (Eastern Pied Wheatear) in Iran
Oenanthe picata (Blyth, 1847)
Syn: Oenanthe lugubris picata, Oenanthe picata capistrata (Gould, 1865), Saxicola capistrata, Oenanthe picata opistholeuca (Strickland, 1849), Oenanthe picata evreinovi
آرایه بندی (تاکسونومی)
وضعیت سه فرم O. picata (‘picata’, ‘capistrata’ and ‘opistholeuca’) نامشخص باقی مانده است. مولفین زیادی آنها را زیرگونهای مجزا در نظر گرفتهاند اما بیشتر مولفین در سالهای اخیر، از جمله آی.او.سی. و کلمنتس (Celements 2003)، آنها را مورفهای رنگی و این گونه را تک سنخی میدانند. زارودنی (Zarudny 1911- p 229) capistrata را برای جنوب خراسان، شمال بلوچستان و منطقه کوهستان (احتمالا یزد) اشاره کرد. بر اساس کابلی و همکاران (Kaboli et al. 2016)، این فرم گاهی در زمان مهاجرت در بلوچستان، سیستان و خراسان دیده شد و یک بار نیز در فصل جوجهآوری در کوه شاه (کرمان) دیده شد. فرم opistholeuca (چکچک شکمسیاه) در ایران کمیاب است. زارودنی (Zarudny 1911- p 228) آن را برای جنوب خراسان و پاروپامیسوس لیست کرد. بر اساس کابلی و همکاران (Kaboli et al. 2016). باید توجه داشت که در جمعیتهای شرقی O. picata، opistholeuca مشخص است، یعنی جایی که مرز این فرم با جمعیت picata مشترک است، جریان ژنی از opistholeuca به picata غلبه دارد (Panov 2005).
نامگذاری
نام فارسی این زیرگونه بر اساس نام انگلیسی قبلی آن برگزیده شد.
پراکنش جهانی
اوراسیا
وضعیت و جمعیت در ایران
مهاجر تابستانه و عبوری معمول در سراسر شرق ایران؛ مهاجر زمستانه معمول در سواحل پست جنوب.
نمونه های موزه ای
نمونههای زیادی در موزه تاریخ طبیعی آمریکا، موزه تاریخ طبیعی بریتانیا، موزه تاریخ طبیعی شیکاگو، انجمن تاریخ طبیعی بمبئی، موزه تاریخ طبیعی پاریس، موزه تاریخ طبیعی تاشکند، موسسه جانورشناسی سنت پترز بورگ، موزه جانورشناسی برلین، موزه جانورشناسی دانشگاه کپنهاگ و موزه جانورشناسی مونیخ وجود دارند، بیشتر اینها مورف picata هستند یا حتی به مورف آنها اشاره نشده است، اما یک جفت از مورف capistrata در می 1898 در کوههای بین رازه و ماهونیک (خراسان) جمعآوری شدند و این پرندگان رفتاری داشتند که گویی در حال جوجهآوری بودند (Zarudny 1901). پرنده دیگر از مورف capistrata در چاه ترش (بلوچستان) در می 1901 جمعآوری شد (Zarudny & Härms 1926) و یکی نیز در کآود (سیستان) در مارس 1903 (Baker 1919). زارودنی (Zarudny 1903- p 445) به دو نمونه از مورف capistrata دروگاه و ماهونیک اشاره کرد و کامینگ (Cumming 1905- p 687) به یک نمونه گرفته شده در سیستان اشاره کرد. زارودنی به یک نمونه جمعآوری شده از فرم opistholeuca در آوریل 1898 در کوروت در خراسان ارجاع میدهد (Zarudny & Härms 1926).
Taxonomic notes
The status of the three forms of O. picata (‘picata’, ‘capistrata’ and ‘opistholeuca’) remains unclear. Many authors have treated them as subspecies, but most recent authors, including IOC and Celements (2003), consider them as colour morphs and treat the species as being monotypic. Zarudny (1911- p 229) mentioned capistrata for southern Khorasan, northern Baluchestan and Kuhestan (probably Yazd). According to Kaboli et al. (2016), this form has occasionally been noted on migration in Baluchestan, Sistan and Khorasan, and was found once in the breeding season on Kuh-e Shah (Kerman). The opistholeuca form (Black-bellied Wheatear) is rare in Iran. Zarudny (1911- p 228) listed it for southern Khorasan and Paropamisus. According to Kaboli et al. (2016- p 427), there have been only two records of this form in Iran, both in April in Khorasan. It should be noted that in eastern populations of O. picata, opistholeuca is distinct; where this form shares a boundary with picata populations, gene-flow is dominant from opistholeuca to picata (Panov 2005).
Global range
Eurasia
Status in Iran
Common summer visitor and passage migrant throughout eastern Iran, and common winter visitor to southern coastal lowlands.
Museum specimens
There are many museum specimens in AMNH, BMNH, BNHS, FMNH, MNHN, NHMTashkent, ZISP, ZMB, ZMUK and ZSM; these are largely the picata morph or are not specified to morph, but one pair of the capistrata morph was collected in May 1898 in mountains between Razeh and Makhunik (Khorasan) and these birds were behaving as if breeding (Zarudny 1901). Another bird of the capistrata morph was collected at Torosh well (Baluchestan) in May 1901 (Zarudny & Härms 1926), and one was collected at Kaod (Sistan) in March 1903 (Baker 1919). Zarudny (1903- p 445) mentioned two specimens of capistrata from Dorugah and Mahunik, and Cumming (1905- p 687) mentioned a specimen taken in Sistan. Zarudny referred to a specimen of opistholeuca form collected in April 1898 at Kurut in Khorasan (Zarudny & Härms 1926).
References
Baker (1919),
Cumming (1905- p 687),
Kaboli et al. (2016- p 427),
Panov (2005),
Zarudny (1901),
Zarudny (1903- p 445),
Zarudny (1911- p 228),
Zarudny & Härms (1926),
-----
