توضیحات تکمیلی در مورد گروههای کلاغ و زاغ
Additional notes on crows, choughs and jays
در خانواده کلاغها، چیزی که مسلم است این است که کلاغ برای crows (علاوه بر سیاه بودن و نوک بزرگ، قارقار می کنند) و زاغ برای jays به کار می رود (علاوه بر رنگی بودن و عمدتا منقار و پای رنگی، صدای جق جق یا قج قج تولید می کنند). ما در نام فارسی برای همه گونه هایی که crow هستند از نام کلاغ استفاده می کنیم (به علاوه Rook) اما نام زاغ تاکنون کمی گنگ بوده است.
در خانواده کلاغ، زاغی نامی جاافتاده و رایجی برای Magpie است که متفاوت از کلاغها و زاغها است. البته گروه دیگری با نام غراب هم داریم که معادل Raven هستند.
اما سه گروه دیگه وجد دارند که خارج از این دو گروه یا با کمی تفاوت از گروههای قبلی هستند.
گروه یک Jackdows هستند که این گروه در ایران با یک گونه "کلاغ گردن بور" شناخته شده است. با وجود این، در حقیقت این گروه بیشتر شبیه زاغها هستند تا کلاغها. اگر بخواهیم از نام زاغ استفاده کنیم، مطمئنا با نام گونه دیگر یعنی زاغ بور به طور وحشتناکی اشتباه خواهد شد. بنابر این، با توجه به تیره بودن رنگ و پاها و کلفت بودن منقار این گونه، نام رایج قبلی یعنی همان نام قبلی کلاغ حفظ خواهد شد.
گروه دوم Nutcrackers (فندق شکنها) هستند که در ایران با نام زاغ خالدار به کار می روند ولی در حقیقت در دنیا، گروه مستقلی با نام فارسی فندق شکن هستند که در ایران به جای نام واقعی گونه آن یعنی Spotted Nutcracker فندق شکن خالدار، معمولا با نام زاغ خالدار بیان می شود.
گروه سوم Choughs هستند که تاکنون در مورد نام فارسی آن نیز ابهام وجود داشت. چیزی که مسلم است، به نظر می رسد که واژه کوهی باید برای تمایز این گروه خاص آورده شود. حال اینکه کلاغ هستند یا زاغ به طور دقیق نمی توان گفت که لزوما کدام یک از این اسمها درست است. از لحاظ رنگ سیاه بدن و جثه نسبتا متوسط می توان آن را کلاغ نامید ولی با توجه به پاها و منقار رنگی و نیز منقار نازک و صدای آنها می توان آنها را زاغ نامید. بنابراین، بستگی به تمایل پرنده شناسان و پرنده نگران می شود یکی از این دو نام را انتخاب کرد اما به نظر می رسد وزنه ویژگیهای زاغ بیشتر است. همچنین تمایل پرنده نگران تاکنون بیشتر به سمت زاغ بوده است. بنابر این اولویت با نام زاغ خواهد بود.
زاغ کوهی (کلاغ کوهی) نوک سرخ
زاغ کوهی (کلاغ کوهی) نوک زرد
بر این اساس، در مورد زاغهای ایران، اکنون ما چند نوع زاغ داریم:
- زاغ بور (گونه: ایرانی)،
- زاغ (فندق شکن) (گونه: خالدار)،
- زاغ جنگلی (جی جاق) (گونه: اوراسیایی) و
- زاغ کوهی (گونه: نوک سرخ و نوک زرد).
در مورد زاغ بور لازه به ذکر است که زاغ بورهای جهان همگی در قاره آسیا زیست می کنند و دارای چهار گونه در جهان هستند که تنها یک گونه از آنها در ایران زندگی می کند و نامش "زاغ بور ایرانی" است. سه گونه دیگر زاغ بور در جهان زاغ بور تورانی، زاغ بور مغولی و زاغ بور سین کیانگ هستند. در مورد نام درست گونه زاغ بور لازم است که تنها به نام گروه گونه ای "زاغ بور" بسنده نکرده و نام گونه را به صورت زاغ بور ایرانی به طور کامل بیاوریم.
همچنین لازم به یادآوری است که در مورد نام گروه زاغ بور، برخی نویسندگان مانند جرویس رید، منصوری و ادهمی در چک لیستهای خود تلاش کردند که نام زاغ کویری یا زاغ بیابانی را رواج دهند اما با توجه رایج بودن نام زاغ بور از زمان انتشار کتاب اسکات و همکاران (1354) و نیز درست بودن این نام، نام زاغ بور همچنان ادامه پیدا کرده هست.
*****
