افزودن نام دوم «شکره» برای پیغوی کوچک
افزودن نام دوم «شکره» برای پیغوی کوچک
Adding second Persian name of Shikra
یکی از گونه‌های پرندگان ایران «پیغوی کوچک» با نام انگلیسی Shikra است.
نام فارسی این گونه پیغوی کوچک است اما با اندکی درنگ و اندیشیدن به نام انگلیسی این گونه یعنی Shikra نشان می‌دهد که این نام انگلیسی خود ریشه در واژگان فارسی دارد.
واژۀ «شکره» یا «اِشکره» با واژه‌های شکار، شکاری، و پرندگان شکاری، ارتباط مستقیمی دارد. واژۀ «شِکَرَه» یا «شِکَرِه» واژه‌ای پهلوی است و در فرهنگ دهخدا و معین به معنی شکارکننده، شکارگر، نخجیرگر، شکارچی یا صیاد است.
در چندین فرهنگ لغت قدیمی، برای معنی واژۀ «شکره» چنین آمده است:
«پرنده ٔ شکاری از جنس باشه {(قرقی)} و از آن کوچکتر» (آنندراج) (برهان) (ناظم الاطباء).
کاربرد واژۀ شکره در نظم و نثر و متون ادبی قدیم
واژۀ «شکره» در نظم و نثر قدیم فارسی به کار می‌رفت. در زیر به نمونه‌هایی از آنها اشاره میشود.
«با غلامان و آلت شکره
کرد کار شکار و کار سره» (عنصری )
«که گیرد ز صید خود آیین و کیش
بسا شکره افتاده بر روی خاک» (جاویدنامه، اقبال لاهوی).
«و شکره اگر صیدی کند هم آن مرغان که در پرواز از وی بلندتر باشند و هم آن که از وی پست‌تر باشند در آن قدر گرد مغالبت و مجاذبت برآیند» ( کلیله و دمنه، نصراله منشی)
«و غلامان را با شکره‌داران گسیل کردند صید را» (تاریخ بیهقی)
«که هیچ کس از ماهان مه وشمگیر بهتر شناخته نشناخته اندر اشکره را که کار ایشان سالی دوانزده ماه شکار کردن بود» (نوروزنامه، خیام)
«هر سواری طبل بازی داشت و سگ شکاری و بسیاری یوز و شکره و دام.» (مجمل التواریخ و القصص )
«شغفی عظیم به شکره [ و ] یوز و سگ شکاری و باز و کبوتر داشت.» (راحةالصدور راوندی ).
«این فوج را نوبت بود برنشستند به تماشای شکره و راست براندند تا لب جیحون.» (راحةالصدور راوندی ).
«آموختن شکره آن باشد که چون بخوانندش بازآید.» (راحةالصدور راوندی ).
«از خوراسان بیامد و راه آورد و پیشکش بسیار آلت تجمل آورد از سراپرده ٔ جهرمی و نوبتی اطلس و سلاح‌های نیکو و ساخت‌های مرصع و به جواهر واسبان تازی تنگ بسته و شکره ...» (راحة الصدور راوندی ).
همچنین بنیاد شاهین (The Pregrine Fund) این نام انگلیسی را به واژۀ «شکاری» در زبان‌های هندی (Shikaaree) و اردو (Shikari) نسبت داده است (https://peregrinefund.org/explore-raptors-species/hawks/shikra#:~:text=The%20name%2C%20Shikra%20has%20its,Banded%20Sparrowhawk%2C%20and%20Shikra%20Goshawk.).
اکنون با توجه به توضیحات یادشدۀ در بالا و برای پاسداشت واژگان پارسی کهن و همچنین هماوایی و معادل‌سازی با نام کنونی انگلیسی این گونه، می‌توان واژۀ «شکره» را به عنوان نام دوم پیغوی کوچک برگزید. بر این اساس، ازین پس نام «شکره» به عنوان نام دوم «پیغوی کوچک» در درون پرانتز آورده خواهد شد.
پیغوی کوچک (شِکَرِه)
Shikra
Accipiter badius
*****
