کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری خروس کلی سینه سیاه در تالاب کانی برازان در خرداد 1403

Record of breeding Spur-winged Lapwing in Kani-Barazan in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: خروس‌کُلی سینه‌سیاه Vanellus spinosus

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه با والدین

مکان پایش: تالاب کانی برازان، مهاباد

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 15 خرداد 1403

پایشگران: آقایان شاهو دربندی و بابک صادقی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن والدین و جوجه

Species: Spur-winged Lapwing Vanellus spinosus

No. of adults, nests, eggs, nestlings: one nestling with adults

Place of observation: Kani-Barazan wetland, Mahabad

Province: West Azarbaijan

Date of observation: 5 June 2024

Observers: Shahoo Darbandi & Babak sadeghi

Type of confirmation: Observation of adults with nestling

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری اردک سرحنایی در تالاب گندمان در تیر 1403

Record of breeding Common Pochard in Gandoman in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: اردک سرحنایی Aythya ferina

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: بالغان و 4 جوجه

مکان پایش: تالاب گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 23 تیر 1403

پایشگران: آقای کرامت حافظی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه به همراه والدین

Species: Common Pochard Aythya ferina

No. of adults, nests, eggs, nestlings: adults with 4 ducklings

Place of observation: Gandoman wetland

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: 13 July 2024

Observers: Keramat Hafezi

Type of confirmation: Observation of ducklings with adults

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری اردک سرسفید در کانی برازان در خرداد 1403

 Record of breeding White-headed Duck in Kani-Barazan in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 4 جوجه و والدین

مکان پایش: تالاب کانی‌برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 15 خرداد 1403

پایشگران: آقایان شاهو دربندی و بابک صادقی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجه به همراه والدین

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala  

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 4 ducklings with adults

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Date of observation: 4 June 2024

Observers: Shahoo Darbandi & Babak Sadeghi

Type of confirmation: Observation of ducklings with adults

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

یازدهمین رکورد کشوری مرغ توفان ویلسون در قشم در تیر 1403

Eleventh national record of Wilson’s Storm Petrel in Qeshm in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: مرغ توفان ویلسون Oceanites oceanicus

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: جزیره قشم به لارک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 28 تیر 1403

پایشگران: درنا مجاب، میثم قاسمی، بهنام ملک‌آرایی، ساره مسعودی، عیسی پوردوست و الهه سالاری

یادداشت: یازدهمین رکورد موثق این گونه از ایران و هشتمین ثبت این گونه برای استان هرمزگان. ثبت این گونه در ایران پس از 47 سال (1977).

Species: Wilson’s Storm Petrel Oceanites oceanicus

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Qeshm Island to Larak Island

Province: Hormozgan

Date of observation: 18 July 2024

Observers: Dorna Mojab, Meysam Ghasemi, Behnam MolkAraee, Sareh Masoudi, Eisa Pourdust & Elaheh Salari

Remarks: The eleventh record of this species from Iran and eighth record for Hormozgan province. Record of this species from Iran after 47 years.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی خوار در ملکشاهی در تیر 1403

Record of Brown Fish Owl in Malekshahi in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: ملکشاهی

استان: ایلام

زمان پایش: 26 تیر 1403

پایشگران: آقایان مهدی مامی و مالک معصومی

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Malekshahi

Province: Ilam

Date of observation: 16 July 2024

Observers: Mahdi Mami & Malek Masumi

ثبت حواصیل هندی در فردوس در خرداد 1403

Record of Indian Pond Heron in Ferdows in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: حواصیل هندی Ardeola grayii

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: فردوس

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 19 خرداد 1403

پایشگر: آقای حامد استواری

شناسایی‌کنندگان: آرش حبیبی-آزاد، شاهو دربندی، یان هریسون، درنا مجاب، ریچارد پورتر، اسکار کمبل و هومن درودی

یادداشت: دومین ثبت این گونه برای استان خراسان جنوبی

Species: Indian Pond Heron Ardeola grayii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Ferdows

Province: South Khorasan

Dates of observation: 8 June 2024

Birdwatchers: Hamed Ostovari

Identified by: Arash Habibi-Azad, Shahoo Darbandi, Ian Harrison, Dorna Mojab, Richard Porter, Oscar Campbell & Houman Doroudi

Remarks: The second record of this species for South Khorasan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در دریاچه ارومیه در اردیبهشت 1403

Record of Namaqua Dove in Orumieh lake in May 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: دریاچه ارومیه

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 14 اردیبهشت 1403

پایشگر: آقای بهزاد زارعی

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one Individual

Place of observation: Orumieh lake

Province: West Azarbaijan

Dates of observations: 4 May 2024

Observers: Behzad zarei

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری جغد گوش دراز در گندمان در تیر 1403

Record of breeding Long-eared Owl in Gandoman in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد گوش‌دراز Asio otus

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 3 جوجه پروازی

مکان پایش: گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 4 تیر 1403

پایشگران: آقای کرامت حافظی

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن جوجۀ پروازی

Species: Long-eared Owl Asio otus

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 3 owlets

Place of observation: Gandoman

Province: Kerman

Date of observation: 24 June 2024

Observers: Keramat Hafezi

Type of confirmation: Observation of owlet

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک شالیزار در کانی برازان در خرداد 1403

Record of Paddyfield Warbler in Kani-Barazan in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک شالیزار Acrocephalus agricola

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب کانی‌برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 15 خرداد 1401

پایشگران: آقایان شاهو دربندی و بابک صادقی

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده، آرش حبیبی آزاد، درنا مجاب، اُسکار کمبل و آلان دین

Species: Paddyfield Warbler Acrocephalus agricola

No. of individuals: one individuals

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Dates of observations: 4 June 2024

Observers: Shahoo Darbandi & Babak Sadeghi

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh, Arash Habibi-Azad, Dorna Mojab, Oscar Campbell & Alan Dean

اولویت نام آبچلیک سبز برای آبچلیک تک زی

Persian name of Green Sandpiper

 

یکی از تعارض‌های موجود در نام‌گذاری فارسی و انگلیسی برای گونه‌های پرندگان ایران، نام "آبچلیک تک‌زی" و نام انگلیسی آن Green Sandpiper است. همین موضوع، سبب بروز ناهماهنگی بین نام فارسی و انگلیسی این گونه شده است که گاهی برای پرنده‌نگران و پرنده‌شناسان کشور ایجاد دشواری می‌کند.

 

*باید یادآور شد که در گذشته دور، نام فارسی آبچلیک تک‌زی با نام انگلیسی این گونه یعنی Solitary Sandpiper، با هم هماهنگ بودند اما پس از جداشدن دو گونه:

Solitary Sandpiper Tringa solitaria و

Green Sandpiper Tringa ochropus

از یکدیگر، و با ادامه کاربرد نام فارسی پیشین برای نام انگلیسی Green Sandpiper که در ایران زیست می‌کند، نام‌های فارسی و انگلیسی این گونه دچار تعارض نام شدند که در عمل کاربرد آن را دشوار نموده است.

 

به هر روی، هنوز پرنده‌نگرها به نام پیشین تک‌زی عادت دارند (وجود آن در کتاب‌های قبلی و عادت دیداری، شنیداری و گفتاری به این نام)؛ اما در کنار آن نیاز است تا بدانیم که گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند، آبچلیک سبز است و بهتر است کم‌کم نام جدید را در فهرست پرندگان ایران به کار ببریم.

 

نیاز به یادآوری است که در فروردین 1400 نظرسنجی درباره اولویت کاربرد نام آبچلیک تک‌زی به آبچلیک سبز (تک‌زی) انجام شده بود که گرچه رای بیشتر از 50 درصد اعضای رای‌دهنده کمیته ثبت پرندگان با آن موافق بودند، برای ایجاد روند تدریجی این تغییر، در تاریخ 22 فروردین 1400 نام آبچلیک سبز به عنوان نام دوم و درون پرانتز معرفی شده بود.

اکنون پس از گذشت بیش از سه سال از آن، به نظر می‌رسد که می‌توان نام فارسی آبچلیک سبز را به عنوان نام نخست این گونه برگزید. بر این اساس، باز هم به منظور حفظ عادت گذشته (یعنی کاربرد نام آبچلیک تک‌زی) در میان پرنده‌نگرهای ارجمند، از این پس، در فهرست‌های پرندگان ایران، نام این گونه به شکل زیر به کار خواهد رفت:

 

"آبچلیک سبز (تک‌زی)"

Green Sandpiper

Tringa ochropus

-----

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری اردک نوک پهن در تالاب گندمان در خرداد 1403

Record of breeding Northern Shoveler in Gandoman in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: اردک نوک‌پهن Spatula clypeata

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک بالغ و 5 جوجه

مکان پایش: تالاب گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 30 خرداد 1403

پایشگران: آقای روح اله عسگری

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن والدین به همراه جوجه

Species: Northern Shoveler Spatula clypeata

No. of adults, nests, eggs, nestlings: adults with 5 ducklings

Place of observation: Gandoman wetland

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: 19 June 2024

Observers: Ruhollah Asgari

Type of confirmation: Observation of adult with duckling

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

جوجه آوری سنگ چشم پشت بلوطی در جنگل خواجه در خرداد 1403

Report of breeding Bay-backed Shrike in Khajeh forest in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سنگ‌چشم پشت‌بلوطی Lanius vittatus

شمار آشیانه: یک آشیانه پویا

شمار بالغان، تخم و جوجه: 2 بالغ و یک بالغ دارای حشره در منقار

مکان پایش: جنگل خواجه، کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 25 خرداد 1403

پایشگران: بانو مهشید حسینی و آقای علی امیری

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: دیدن آشیانه پویا و بالغ با حشره

Species: Bay-backed Shrike Lanius vittatus

No. of nest: one

No. of individuals, eggs, nestlings: 2 adults and one adult carrying insect

Place of observation: Khajeh Forest, Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 14 June 2024

Observers: Mahshid Hosseini & Ali Amiri

Type of confirmation: Observation of nest and adult with insect

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در قم در تیر 1403

Record of Namaqua Dove in Qom in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سد کبار، قم

استان: قم

زمان پایش: 10 تیر 1403

پایشگر: آقای سعید نصرتی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان قم

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one Individual

Place of observation: Kebar dam, Qom

Province: Qom

Dates of observations: 30 June 2024

Observers: Saeed Nosrati

Remarks: The first record of this species for Qom province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک مرمری در گندمان در خرداد 1403

Record of Marbled Duck in Gandoman in May 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: اردک مرمری Marmaronetta angustirostris

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 2-5 خرداد 1403

پایشگران: آقای کرامت حافظی

Importance of species: IUCN Redlist (Vu)

Species: Marbled Duck Marmaronetta angustirostris

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Gandoman

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: late May 2024

Observers: Keramat Hafezi

ثبت خروس کلی دم سفید در استان خراسان شمالی

Record of White-tailed Lapwing in North Khorasan province

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: خروس‌کُلی دم‌سفید Vanellus leucurus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: میاندشت

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: نیمه خرداد 1403

پایشگران: آقای حمیدرضا رضایی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان شمالی

Species: White-tailed Lapwing Vanellus leucurus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Miandasht

Province: North Khorasan

Dates of observation: Early June 2024

Observers: Hamid-Reza Rezaie

Remarks: The first record of this species for North Khorasan province

ثبت میوه خوار در جاجرم در خرداد 1403

Record of Grey Hypocolius in Jajarm in June 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: میوه‌خوار Hypocolius ampelinus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: جاجرم

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: خرداد 1403

پایشگران: آقای علی حیدری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان شمالی

Type of important species: Range extension

Species: Grey Hypocolius Hypocolius ampelinus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Jajarm

Province: North Khorasan

Dates of observations: June 2024

Observers: Ali Heidari

Remarks: The first record of this species for North Khorasan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کبوتر چشم زرد در چهچهه در خرداد 1403

Record of Yellow-eyed Dove in Chahchaheh in May 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم‌زرد Columba eversmanni

شمار پرنده: 5 فرد

محل پایش: روستای چهچهه

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 15 خرداد 1403

پایشگران: درنا مجاب، هومن درودی، مهدی نقیبی و وحید اشرفی

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Chahchaheh village

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 4 June 2024

Birdwatchers: Dorna Mojab, Houman Doroudi, Mahdi Naghibi & Vahid Ashrafi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کبوتر چشم زرد در سد دوستی در خرداد 1403

Record of Yellow-eyed Dove in Doosti dam in May 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم‌زرد Columba eversmanni

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: جاده سد دوستی- سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 9 خرداد 1403

پایشگران: درنا مجاب، بهنام مُلک‌آرایی، حمیده دلیری و حسین محمودیان

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Doosti dam to Sarakhs road

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 29 May 2024

Birdwatchers: Dorna Mojab, Behnam MolkAraee, Hamideh Daliri & Hossein Mahmoudian

مقایسه سسکهای جگنزار و ابروسفید

Comparison of Sedge and Moustached Warblers

 

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی‌زاده

تاریخ تنظیم: 31 خرداد 1403

 

جدول زیر برای مقایسه بهتر دو گونه از سسک‌های ایران یعنی سسک جگنزار و سسک ابروسفید تهیه شده است.

مقایسه سسک‌های  نیزار به طور جداگانه انجام خواهد شد.

 

نام فارسی	سسک جگنزار	سسک ابروسفید
نام علمی	Acrocephalus schoenobaenus	Acrocephalus melaopogon
نام انگلیسی	Sedge Warbler	Moustached Warbler
طول بدن	حدود 13 سانتی‌متر	حدود 13 سانتی‌متر
نوک	متوسط ونازک	متوسط و نازک
رنگ نوک	خاکستری تیره	فرانوک تیره- فرونوک روشن با تُکِ تیره
نوار ابرویی	نوارابروی سفید مایل به نخودی- در پشت چشمها پهنتر و در انتها باریکتر	نوار سفید و کشیده
خط چشمی	خط نازک و تیره کشیده	خط تیره و کشیده- خط تیره در پایین چشم‌ها- گونه‌ها تقریبا تیره
حلقه چشمی	نیم‌حلقه سفید نازک در زیر چشم
روتنه	قهوه‌ای روشن-رگه‌های تیره محو در جبه- پشت گردن و دمگاه روشن‌تر	قهوه‌ای- رگه‌های تیره در جبه
سینه	راه‌راه نازک تیره در نابالغان	سفید
پهلو	سفید مایل به نخودی	سفید مایل به نارنجی
روی بال	شاهپرسومیها تیره- لبه شاهپرسومیها مایل به سفید	شاهپرسومیها تیره- لبه شاهپرسومیها روشن
بیرون‌زگی شاهپراولیها	متوسط	متوسط
شاهپرهای دم	طول متوسط- گوشه‌های دم گرد	طول متوسط- گوشه‌های دم گرد
پاها	تقریبا روشن تا خاکستری کم‌رنگ	خاکستری و تیره

 

 

منابع

 

Porter, R. & Aspinall, S. (2010). Birds of the Middle East. Christopher Helm, London.

Svensson, L. (1999). Collins Bird Guide. HarperCollins Publishers Ltd, London.

 

-----

مقایسه سسکهای تالابی زیتونی و خاوری

Comparison of Marsh Warbler & Blyth’s Reed Warbler

 

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی‌زاده

تاریخ تنظیم: 31 خرداد 1403

 

جدول زیر برای تفکیک بهتر دو گونه از سسک‌های تالابی زیتونی و خاوری تهیه شده است.

مقایسه سسک‌های  نیزار به طور جداگانه انجام خواهد شد.

 

نام فارسی	سسک تالابی زیتونی	سسک تالابی خاوری
نام علمی	Acrocephalus palustris	Acrocephalus dumetorum
نام انگلیسی	Marsh Warbler	Blyth’s Reed Warbler
طول بدن	حدود 13 سانتی‌متر	حدود 12.5 سانتی‌متر
نوک	نسبتا کلفت- بن نوک پهن!	نسبتا دراز و نوک‌تیز
رنگ نوک	فرانوک تیره- فرونوک روشن	فرانوک تیره- فرونوک روشن با تُکِ تیره
نوار ابرویی	نوارابروی روشن تا پسِ چشمها	نوارابروی روشن تا پشت چشم
خط چشمی	لکه تیره در جلوی چشم- خط نازک کوتاه در پشت چشمها	لکه تیره کوچک در جلوی چشم
حلقه چشمی	نیم‌حلقه سفید نازک در زیر چشم- نیم‌حلقه روشن در بالای چشم	نیم‌حلقه سفید نازک در زیر چشم
روتنه	قهوه‌ای زیتونی	قهوه‌ای زیتونی تا خاکستری زیتونی
سینه
پهلو	پهلوها سفید مایل به نخودی	پهلوها چرکی
روی بال	-	-
بیرون‌زگی شاهپراولیها	متوسط	کوتاه
شاهپرهای دم	نسبتا بلند	کوتاه تا متوسط
پاها	کمی کلفت- از نارنجی تا صورتی گوشتی	در برخی افراد پاها آشکارا بلندتر- گوشتی تیره تا خاکستری

 

 

منابع

 

Porter, R. & Aspinall, S. (2010). Birds of the Middle East. Christopher Helm, London.

Svensson, L. (1999). Collins Bird Guide. HarperCollins Publishers Ltd, London.

 

-----