گزینش نام فارسی برای جاکاناها
گزینش نام فارسی برای جاکاناها
Persian name for Jacanas
جاکانا نام گروهی از پرندگان جهان است که نام انگلیسی آنها Jacana است. جاکاناها گاهی پرندگان مسیح (Jesus birds) یا رونده‌های روی سوسن (Lily trotters) هم نامیده می‌شوند. تلفظ واژه Jacana هنوز جای بحث دارد. این واژه پرتغالی برزیلی jaçanã از نام یک پرنده به ñaha'nã است که حرف Ç در فرهنگ‌ها با تلفظ‌های مختلف بیان می‌شود و در انگلیسی /ˈdʒækənə/ تلفظ می‌شود.
این خانواده در جهان، شش سرده و هشت گونه به نام‌های زیر دارد.
Lesser Jacana Microparra capensis
African Jacana Actophilornis africanus
Madagascan Jacana Actophilornis albinucha
Comb-crested Jacana Irediparra gallinacea
Pheasant-tailed Jacana Hydrophasianus chirurgus
Bronze-winged Jacana Metopidius indicus
Northern Jacana Jacana spinosa
Wattled Jacana Jacana jacana
جاکاناها یک خانواده از پرندگان گرمسیری هستند که بیشتر در کنار آب‌ها زیست می‌کنند و مانند چنگرها دارای سپر پیشانی هستند. این پرندگان دارای پاها و انگشتان بلند با ناخن‌های دراز هستند. بنابر این، توانایی گام برداشتن و راه رفتن روی برگ‌های پهن گیاهان آبزی و شناور روی سطح آب را دارند.
با توجه به اینکه این پرنده در آبان 1397 در ایران ثبت شده است، تاکنون نام فارسی نداشته و هیچ واژه فارسی نیز برای این گروه از پرندگان پیشنهاد نشده بود.
واژۀ پیشنهادی برای این گروه از پرندگان "روآبروک" است. واژۀ "روآبروک" یادآور توانایی راه رفتن این پرندگان روی برگ گیاهان آبزی است که بر سطح آب در دریاچه‌ها و آب‌های کم‌عمق شناور هستند و از دور منظره راه رفتن روی سطح آب را تداعی می‌کند.
نیاز به یادآوری است که واژه "روآبروک" واژۀ کامل فارسی است. پسوند "ک" در پایان این نام نیز مانند برخی دیگر از نام‌های پرندگان ایران، پسوند تصغیر است. همچنین، نام پیشنهادی دارای ساختار زبانی مشابه با واژه "زیرآبروک" است که برای گروه دیگری از پرندگان با نام Dipper به کار رفته بود.
بنابر این، هم از دیدگاه واژه‌شناسی و هم از دیدگاه رفتارشناسی، واژۀ فارسی "روآبروک" درست است. پیش‌بینی می‌شود که این نام فارسی با توجه به درستی آن از دیدگاه علمی، به آسانی می‌تواند مورد پذیرش پرنده‌نگران ارجمند کشور قرار گیرد. این پیشنهاد در "کارگروه زبان‌شناسی و واژه‌گزینی" مطرح و تصویب شد.
بر این اساس، نام فارسی این گروه از پرندگان جهان، "روآبروک (جاکانا)" خواهد بود و نام گونه‌ای که در ایران ثبت شده است، به شکل زیر نوشته می‌شود:
روآبروک (جاکانای) دُم‌قرقاولی
Pheasant-tailed Jacana
Hydrophasianus chirurgus
*****
