تکمیل نام فارسی اردک نوک پهن
تکمیل نام فارسی اردک نوک پهن
Persian name of Northern Shoveler
یکی از گونه‌های پرندگان ایران، نوک‌پهن یا اردک نوک‌پهن با نام انگلیسی Northern Shoveler با نام علمی Spatula clypeata است. با توجه به پیگیری سیاست تکمیل نام‌های فارسی گونه‌های پرندگان ایران در کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، نیاز بود تا نام فارسی این گونه نیز تکمیل شود.
پنج گونه از پرندگان ایران در نام انگلیسی خود دارای واژۀ Northern هستند:
فیلوش شمالی (Northern Pintail)
خروس‌کلی شمالی (Northern Lapwing)
چکچک کوهی (Northern Wheatear)
غراب سیاه یا غراب معمولی (Common Raven, Northern Raven)
که نام چهار گونۀ بالا در گذشته تکمیل شده بود و بهتر بود که نام یک گونۀ به‌جامانده یعنی
نوک‌پهن {شمالی} (Northern Shoveler)
را نیز تکمیل کنیم.
نخستین نام فارسی این گونه «اردک بیل‌منقار» (جرویس رید، 1337) بود و نام «مرغابی کفچه‌نوک» نیز توسط حبیبی و راعی (1373) به کار رفته بود.
از ابتدای نام‌گذاری این گونه توسط اسکات و همکاران (1354)، تک‌نام «نوک‌پهن» در برابر تک‌نام انگلیسی «Shoveler» قرار گرفت (اسکات و همکاران 1354)، اما در دهه‌های بعد نام انگلیسی این گونه کامل و به «Northern Pintail» تبدیل شد ولی نام فارسی در چندین منبع همچنان به شکل تک‌نام «نوک‌پهن» به کار رفت (فیروز 1379، منصوری 1379، 1387، 1393) و در سال‌های گذشته، در چند منبع دیگر نام «اردک نوک‌پهن» به کار رفت (ادهمی 1384، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 2017).
باید یادآور شد که در جهان چهار گونه از «نوک‌پهن‌ها» وجود دارند:
• نوک‌پهن {شمالی} (Spatula clypeata)
• نوک‌پهن استرالزی (Spatula rhynchotis)
• نوک‌پهن دماغه (Spatula smithii)
• نوک‌پهن سرخ (Spatula platalea)
با توجه به سیاست‌های کلی نام‌گذاری فارسی پرندگان مانند برابریابی نام‌های فارسی و انگلیسی، اختصاصی بودن نام گونه‌ها، و هماهنگی کاربرد نام‌های فارسی و انگلیسی گونه‌ها، اکنون بهتر است نام فارسی گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند نیز، همانند نام انگلیسی آن تکمیل شود تا از حالت یک «نام عمومی» تبدیل به یک «نام اختصاصی» شود و بدین ترتیب، شناخت ما از گونه‌های دیگر این گروه در جهان نیز بیشتر شود.
اما پرسش دیگری، همچنان برجای مانده بود و آن هم اینکه، آیا برای معادل Shoveler، نام کوتاه‌تر فارسی «نوک‌پهن» را برای این گونه و سه گونۀ دیگر جهان برگزینیم یا نام کامل‌تر «اردک نوک‌پهن» را به کار ببریم. بنابر این، این موضوع به رای‌گیری گذاشته شد و گزینه «اردک نوک‌پهن» با رای بیشتر برگزیده شد و نام گونه‌های جهان نیز به شکل زیر آورده می‌شود.
«اردک نوک‌پهن» (همراه با گونه‌های آن)
- اردک نوک‌پهن شمالی
- اردک نوک‌پهن استرالزی
- اردک نوک‌پهن دماغه
- اردک نوک‌پهن سرخ
بنابر این، ازین پس نام فارسی گونه‌ای که در ایران حضور می‌یابد به شکل زیر خواهد آمد:
اردک نوک‌پهن شمالی
Northern Shoveler
Spatula clypeata
--------
