کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارمین رکورد کشوری مگس گیر بهشتی هندی در عسلویه در دی 1403

Fourth national record of Indian Paradise Flycatcher in Asaluyeh in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: مگس‌گیر بهشتی هندی Terpsiphone paradisi

شمار پرنده: یک فرد نر

محل پایش: کوه‌های عسلویه

استان: بوشهر

زمان پایش: 21 دی 1403

پایشگران: آقای عباس صادق‌پور

گزارشگر: آقای پرویز بختیاری

یادداشت: چهارمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد برای استان بوشهر

Species: Indian Paradise Flycatcher Terpsiphone paradisi

No. of individuals: one male

Place of observation: Asaluyeh mountains

Province: Bushehr

Date of observation: 10 January 2025

Observers: Abbas Sadeghpour

Reporter: Parviz Bakhtiari

Remarks: The fourth record of this species for Iran and the first record for Bushehr province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در شهداد در دی 1403

Record of Namaqua Dove in Shahdad in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: شهداد

استان: کرمان

زمان پایش: 21 دی 1403

پایشگر: آقای حامد تیموری

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Shahdad

Province: Kerman

Dates of observations: 10 January 2025

Observers: Hamed Teymouri

تکمیل نام فیلوش

Persian name of Northern Pintail

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، فیلوش با نام انگلیسی Northern Pintail

و نام علمی Anas acuta است.

نام فارسی این دو گونه در گذشته در فهرست‌های پرندگان ایران، به شکل نامی تنها یعنی فیلوش به کار می‌رفت.

 

نخستین نام فارسی این گونه «اردک دم‌دراز» (جرویس رید، 1337) بود و نام «مرغابی دم‌تیز» توسط حبیبی و راعی (1373) به کار رفت و نام «اردک دم‌جغه‌ای» نیز توسط ادهمی (1384) به کار رفته بود.

 

از ابتدای نام‌گذاری این گونه توسط اسکات و همکاران (1354)، تک‌نام «فیلوش» در برابر تک‌نام انگلیسی «Pintail» قرار گرفت (اسکات و همکاران 1354)، اما در دهه‌های بعد نام انگلیسی این گونه کامل و به «Northern Pintail» تبدیل شد ولی نام فارسی این گونه همچنان به شکل تک‌نام «فیلوش» به کار می‌رفت (فیروز 1379، منصوری 1379، 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 2017).

 

باید یادآور شد که چهار گونه از فیلوش‌ها در جهان وجود دارند.

 

• فیلوش {شمالی} (Anas acuta)
• فیلوش گونه‌سفید (Anas bahamensis)
• فیلوش نوک‌زرد (Anas georgica)
• فیلوش جنوبی (Anas eatoni)

با توجه به اینکه تک‌نام «فیلوش» به عنوان یک نام عمومی تلقی می‌شود، بهتر است که نام فارسی گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند نیز همانند نام انگلیسی آن تکمیل شود تا بدین ترتیب، شناخت ما از گونه‌های دیگر این گروه در جهان نیز بیشتر شود. بر این اساس، نام فارسی این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران و استان‌ها به شکل زیر خواهد آمد:

 

فیلوش شمالی

Northern Pintail

Anas acuta

 

*****

تغییر نام پیپت شکم نخودی به سیبری

Change of name of Buff-bellied Pipit to Siberian

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، پیپت شکم‌نخودی (Anthus rubescens) با نام انگلیسی Buff-bellied Pipit بوده است. این گونه در گذشته نه‌چندان دور، خود از پیپت تالابی (Anthus spinioletta) جدا شده بود.

 

به تازگی و در پایان سال 2024 میلادی، این گونه هم به دو گونه جداگانه یعنی «پیپت آمریکایی» و «پیپت سیبری» تقسیم شده است و دو فهرست بزرگ و شناخته‌شدۀ پرندگان جهان یعنی آی‌اوسی و کلمنتس (ایبرد) این تغییر آرایه‌شناختی را پذیرفته و در فهرست‌هایشان آن را اعمال کرده‌اند. نام این دو گونه به شکل زیر است:

 

پییپت آمریکایی

American Pipit

Anthus rubescens

و

 

پیپت سیبری

Siberian Pipit

Anthus japonicas

 

اکنون پراکنش زیستی گونۀ پیپت آمریکایی، محدود به قارۀ آمریکای شمالی و پراکنش گونۀ پیپت سیبری، محدود به شرق تا مرکز آسیا است. البته نام دیگر گونۀ دوم همانند نام علمی آن، پیپت ژاپنی است ولی به دلیل پراکنش گسترده‌تر این گونه، در نام انگلیسی و فارسی نام سیبری برگزیده شده است.

 

بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران به جای نام پیشین «پیپت شکم‌نخودی»، نام گونه جدیدی که در آسیا زیست می‌کند، یعنی «پیپت سیبری» به کار خواهد رفت.

 

پیپت سیبری (شکم‌نخودی)

Siberian Pipit

Anthus japonicas

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک ابروزرد هیوم در تهران  در دی 1403

Record of Hume's Leaf Warbler in Tehran in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک ابروزرد هیوم Phylloscopus humei

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: پارک شهر، تهران

استان: تهران

زمان پایش: 13-16 دی 1403

پایشگران: ابراهیم شکوهی، درنا مجاب و مهری نصیری

Species: Hume's Leaf Warbler Phylloscopus humei

No. of individuals: one individual

Place of observation: Park-e Shahr

Province: Tehran

Dates of observation: 2-5 January 2025

Observers: Ebrahim Shokouhi, Dorna Mokab & Mehri Nasiri

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت گنجشک خانگی با سفیدگرایی در لار در مهر 1402

Record of House Sparrow with leucism in Lar in September 2023

 

خلاصه اطلاعات این ثبت:

گونه: گنجشک خانگی Passer domesticus

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: لار

استان: فارس

زمان پایش: 2 مهر 1402

پایشگران: آقای یونس خواجویی

Species: House Sparrow Passer domesticus

Type of aberration: leucism

No. of individuals: One individual

Place of observation: Lar

Province: Fars

Date of observation: 24 September 2023

Observers: Yunos Khajouei

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت بلبل خرما با سفیدگرایی در هندیجان در اردیبهشت 1401

Record of White-eared Bulbul with leucism in Hendijan in May 2022

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: بلبل خرما Pycnonotus leucotis

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 28 اردیبهشت 1401

پایشگران: آقایان عاطف شعبانی و احمد محمدی

Species: White-eared Bulbul Pycnonotus leucotis

Type of aberration: Leucism

No. of individuals: One individual

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Date of observation: 18 May 2022

Observers: Atef Shabani & Ahmad Mohammadi

ثبت زردپره گونه سفید در مشهد در دی 1403

Record of Pine Bunting in Mashahd in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: زردپره گونه‌سفید Emberiza leucocephalos

شمار پرنده: 40 فرد

مکان پایش: مشهد

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 14 دی 1403

پایشگران: بانو سیده مهشید حسینی و آقایان علی امیری، علی مهدوی و سعید میرسعیدی

Species: Pine Bunting Emberiza leucocephalos

No. of individuals: 40 individuals

Place of observation: Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 3 January 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini & Ali Amiri, Ali Mahdavi & Saeed MirSaeedi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت باقرقره راه راه در بندر لنگه در تیر 1403

Record of Lichtenstein’s Sandgrouse in Bandar-e Lengeh in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: باقرقرۀ راه‌راه Pterocles lichtensteinii

شمار پرنده: 2 فرد (نر و ماده)

مکان پایش: بندر لنگه

استان: هرمزگان

زمان پایش: 21 تیر 1403

پایشگران: آقایان پدرام خلیلی و مجید گل‌عبد

Species: Lichtenstein’s Sandgrouse Pterocles lichtensteinii

No. of individual: 2 individuals (male and female)

Place of observation: Bandar-e Lengeh

Province: Hormozgan

Date of observation: 11 July 2024

Observers: Pedram Khalili & Majid GolAbd

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در سرخس در آذر 1403

Record of White-headed Duck in Sarakhs in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شورک ملکی- جاده سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 23 آذر 1403

پایشگران: بانو سیده مهشید حسینی و آقای علی امیری

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shourak-Maleki to Sarakhs road

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 13 December 2024

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini & Ali Amiri

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در سلکه در آذر 1403

Record of White-headed Duck in Selkeh in November 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سلکه

استان: گیلان

زمان پایش: 6-7 آذر 1403

پایشگران: بانو کتایون محبوبی و آقای شاهین شالچی

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: one individual

Place of observation: Selkeh

Province: Gilan

Period of observations: 26-27 November 2024

Observers: Katayun Mahbubi & Shahin Shalchi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در آشوراده در بهمن 1399

Record of White-headed Duck in Ashooradeh in February 2021

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: 13 فرد

محل پایش: آشوراده

استان: گلستان

زمان پایش: 15 بهمن 1399

پایشگران: آقای فریدون قرائی

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: 13 individuals

Place of observation: Ashooradeh

Province: Golestan

Period of observations: 3 February 2021

Observers: Fereydoun Gharaei

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در آشوراده در بهمن 1398

Record of White-headed Duck in Ashooradeh in January 2020

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: 10 فرد

محل پایش: آشوراده

استان: گلستان

زمان پایش: 10 بهمن 1398

پایشگران: آقای محمدجواد رستمی احمدوندی

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: 10 individuals

Place of observation: Ashooradeh

Province: Golestan

Period of observations: 30 January 2020

Observers: Mohammad-Javad Rostami-Ahmadvandi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در نقده در اسفند 1398

Record of White-headed Duck in Naghadeh in February 2020

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: 13 فرد

محل پایش: نقده

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 9 اسفند 1398

پایشگران: آقای عزیز عذار

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: 13 individuals

Place of observation: Naghadeh

Province: West Azarbaijan

Period of observations: 28 February 2020

Observers: Aziz Ozar

افزودن نام کرکس کوچک به پرندگان کمیاب ایران

Adding Egyptian Vulture to Scarce Birds of Iran

 

 

همان طور که می‌دانیم، اکنون نُه (9) گونه از پرندگان ایران در رده در خطر انقراض (En) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) قرار دارند. یکی از آنها کرکس کوچک (مصری) (Neophron percnopterus) است ولی در فهرست پرندگان کمیاب ایران قرار ندارد.

 

با توجه به مسئولیت جهانی ما در قبال حفاظت گونه‌های فهرست سرخ پرندگان و همچنین برای شناخت دقیق‌تر از وضعیت و روند جمعیت آن در کشور از طریق جمع‌آوری گزارش‌های پراکنده و ثبت دقیق‌تر رکوردهای این گونه، نام این گونه به فهرست پرندگان کمیاب ایران افزوده می‌شود که مورد توافق اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران نیز بوده است. امید است همین اعلام کمیابی سبب شود تا پرنده‌نگران و محیط‌بانان و مردم محلی، با شناخت بهتر  از این گونه، در جهت حفاظت بیشتر از جمعیت باقیمانده در کشور تلاش فرمایند.

 

بر این اساس، نام گونه کرکس کوچک (مصری) به فهرست گونه‌های کمیاب ایران افزوده شد و ازین پس، همۀ رکوردهای آن در کشور ثبت و اعلام خواهد شد.

 

کرکس کوچک (مصری)

Egyptian Vulture

Neophron percnopterus

 

*****

افزودن نام عمومی شاهین برای لاچین

Persian name of Lanner Falcon

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، «لاچین» است و از راستۀ شاهین‌سانان است. این گونه بومی قارۀ آفریقا و بخشهایی از جنوب اروپا تا ترکیه و قفقاز و غرب آسیاست. این گونه در ایران نایاب است و تاکنون تنها دوازده رکورد در کشور ثبت شده است.

 

نام‌های جغرافیایی لاچین

واژه «لاچین» از ریشه ترکی است و چندین کاربرد دارد.

لاچین نام شهر و استانی در کشور جمهوری آذربایجان است.

گذرگاهی به نام لاچین برای ارتباط کشور آذربایجان با کشور ارمنستان وجود دارد.

لاچین‌لار نام یک منطقه مسکونی در کشور آذربایجان است.

لاچین نام یک منطقه مسکونی در کشور ترکیه است.

ده لاچین نام یکی از روستاهای شهرستان بافت است.

لاچین نام یک روستا از توابع شهرستان روانسر است.

تپه لاچین نام یکی از آثار باستانی در شهرستان کرمانشاه است.

لاچین نام یکی از قناتها در شهرستان قائنات است.

 

لاچین به عنوان قبیله

گذری در شعر و ادبیات ایران نشان می‌دهند که واژۀ لاچین توسط چندین شاعر و ادیب به کار رفته است.

 

در شاهنامه فردوسی:

نام لاچین به عنوان یک تیره از مردم که همراه با افغانان و بلوچان به نبرد با زابلیان پرداختند یاد شده است.

چو شد روز روشن از آن پهن دشت ..... بدیدند هر سو که لشکر گذشت

هزاران ز افغان و لاچین سپاه ..... گروهی رسیدند ...

 

واعظ قزوینی (به زبان ترکی):

کونکلر یرده جیرانی فغانلر گوکده درناسی

گوزل اولاقمیش لاچین باخشلیم عشق صحراسی

 

قائم‌مقام فراهانی در منشآت:

فرمایشات مصحوبی لاچین خان و فرمان‌های مرحمت‌آمیز همایون شاهنشاهی باعث شد که تا حال راه میرویم والا نه چنان افسرده و پژمرده شده بودیم ک تا نفس آخرین بحال توانیم آمد.»

 

رضاقلی‌خان هدایت در تذکرۀ ریاض العارفین:

«امیر یمین الدین خسرو بن امیر محمود از مشاهیر امرا و شعرا بوده پدرش از ترکستان و از طایفه لاچین و سالها در دهلی به منصب امارت بر همگنان مباهی بوده»

 

قاآنی- قصیدۀ شمارۀ 157:

... خویش را در کار و بار فارس دانم پیشکار

هم نیم احمد که لاچین را فرستم حکم قتل

روز روشن خنجر آجینش کنم خورشیدوار ...

 

میرزا آقاخان کرمانی در نامۀ باستان:

... قریمان و تاتار و سپتا و سند

زافغان و لاچین و کرد و بلوچ

هم از زابل و سیستان کوچ کوچ ...

و نیز:

... سپاه تو بودی همه کوچ کوچ   /   زافغان و لاچین و کرد و بلوچ

زپنجاب بودی به سودان سپاه ...

 

ریشۀ نام‌گذاری پرندۀ لاچین

ریشه نام‌گذاری برای این پرنده به عنوان «لاچین» مشخص نیست و گویا به منطقۀ لاچین در قفقاز که این گونه در آنجا جوجه‌آوری دارد، اشاره دارد. در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، نام این پرنده در آذری لاچین است (خالقی‌زاده 1400) اما در کشور آذربایجان به آن بیغلی قیزیل‌قوش گویند. همچنین در زبان کردی نیز به آن لاچین گویند (ویکی‌پدیا).

نام فارسی «لاچین» ابتدا در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) به کار رفت. اینکه چرا برای نام فارسی این پرنده، تنها واژۀ لاچین به کار رفت و نام شاهین به کار نرفته بود، مشخص نیست. شاید به دلیل کوتاه کردن و اختصاصی کردن این نام برای واژۀ Lanner باشد که گاهی در نام انگلیسی نیز تنها با همین واژۀ انگلیسی به کار می‌رفت (فیروز 1379).

 

با توجه به مطالب یادشده، و نیز بر اساس رای‌گیری انجام‌شده، بهتر است که نام فارسی «لاچین» نیز همانند نام انگلیسی آن، یعنی Lanner Falcon کامل و به شکل زیر نوشته شود:

«شاهین لاچین»

Lanner Falcon

Falco biarmicus

 

*****

کاربرد نام اردک ماهیخوار برای مرگوس‌ها

Persian name of Mergansers

 

یکی از گروه‌های پرندگان ایران، «مرگوس‌ها» یا «اردک‌های ماهی‌خوار» هستند. این گروه از پرندگان، وابسته به تیرۀ مرغابیان (Anatidae) و تبار یا قبیلۀ Mergini هستند. گونه‌های مختلف این گروه، با نام‌های انگلیسی Merganser (و گاهی Goosander) و یک گونه با نام انگلیسی Smew خوانده می‌شوند. چندین گونه در سردۀ Mergus و یک گونه نیز در سردۀ Mergellus و یک گونۀ دیگر هم در سردۀ Lophodytes جای دارند.

در ایران سه گونه از این گروه ثبت شده‌اند:

Red-breasted Merganser

Common Merganser (Goosander)

Smew

 

در نخستین نام‌گذاری فارسی پرندگان ایران (جرویس رید 1337)، نام «اردک ماهیخوار» برای دو گونۀ  Merganser و Goosander و نام «اردک کاکل‌سفید» برای Smew به کار رفته بود. سپس در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران)، نام «مرگوس» برای هر سه گونه به کار رفت و توسط فیروز (1379) نیز پیروی شد. از پایان دهۀ 1370 خورشیدی، دوباره نام «اردک ماهی‌خوار» برای نام عمومی این گروه برگزیده شد و در کتاب‌های دانشنامۀ پرندگان (ادهمی 1384) و راهنمای پرندگان ایران (منصوری 1379، 1387، 1393) به کار رفت. سپس نام «مرگوس» توسط کابلی و همکاران (1395) به کار رفت و مبصر (1395) و خالقی‌زاده و همکاران (1396) نیز ضمن اولویت دادن نام «مرگوس»، نام «اردک ماهی‌خوار» را درون پرانتز آوردند.

 

نگاهی به منابع گذشته نشان می‌دهد که نام فارسی «اردک ماهی‌خوار» تقریبا تنها نام فارسی برای «مرگوس‌ها» بوده است. در عین حال، طولانی و چندهجایی بودن این نام، از رواج گسترده این نام پیشنهادی کم کرده است. به نظر می‌رسید که در صورت معرفی نام فارسی جایگزین و کوتاه‌تر، امکان رواج گسترده‌تر آن وجود داشته باشد.

 

بررسی نام‌های انگلیسی این گروه نشان می‌دهد که نام دیگر این گروه، Saw-billed Ducks یا به شکل کوتاه‌تر Saw-bills است. بنابر این، ترجمۀ این نام انگلیسی به عنوان نام فارسی جایگزین در نظر گرفته شد. ویژگی داشتن نوکِ ارّه‌ای، مهم‌ترین ویژگی این گروه و برای همان گرفتن ماهی مرتبط است. بنابر این، دو نام «ارّه‌نوک» یا «نوک‌ارّه‌ای» در نظر گرفته شد.

 

بررسی نام‌های پرندگان جهان نشان می‌دهد که نام عمومی «ارّه‌نوک» (Saw-bill) تنها برای این گروه از پرندگان کاربرد دارد و برای پرندگان دیگر به کار نمی‌رود. نام «نوک‌ارّه‌ای» تنها در نام خاص یک گونه از پرندگان جهان به نام Saw-billed Hermit (Ramphodon naevius) به کار رفته است که منعی برای کاربرد نام عمومی «ارّه‌نوک» برای این گروه از پرندگان ایجاد نمی‌کرد.

 

همچنین بررسی نام‌های محلی پرندگان ایران نیز نشان می‌دهد که در کیاشهر و کلاچای با نام ارّه‌تُک، در انزلی و صومعه‌سرا با نام میخه‌تُک، در فریدونکنار با نام میخ‌تِک، در گلستان ماهی‌خوار مِرغ، در انزلی با نام‌های کِشیم‌تُک و کِشیم‌گیلار، در کیاشهر اَلشِه‌مُرغ و در صومعه‌سرا با نام‌های مرغ تُکی گیلار و رُوارخور رواج دارند. بنابر این، نام «ارّه‌نوک» در زبان‌های محلی به شکل مشابه «ارّه‌تُک» در کیاشهر و کلاچای هم رواج دارند. گرچه نام «میخ‌نوک» یا «میخ‌تُک» هم با توجه به رواج آن در زبان‌های محلی گزینه مناسبی بود، نام «ارّه‌نوک» از دیدگاه برابریابی سریع با نام انگلیسی این گروه، در اولویت قرار می‌گیرد.

 

بر پایۀ آنچه که در بالا یاد شد، سه پیشنهاد زیر مطرح شدند تا از میان آنها بهترین گزینه برای جایگزینی نام فارسی این گروه برگزیده شود.

1- ارّه‌نوک (نام یک کلمه‌ای سه‌هجایی)

2- نوک‌ارّه‌ای (نام یک‌کلمه‌ای چهارهجایی)

3- اردک ماهی‌خوار (نام فارسی پیشین و دوکلمه‌ای با پنج‌هجا)

 

پس از دریافت نظر چند نفر از اعضا و همکاران کمیتۀ ثبت پرندگان ایران و بررسی‌های بیشتر، تصمیم‌گیری بر این شد که در فهرست‌های پرندگان ایران، همان نام فارسی پیشین یعنی «اردک ماهی‌خوار» به عنوان نام فارسی جایگزین برای «مرگوس» در نظر گرفته شود.

 

 

«اردک ماهی‌خوار بزرگ»

Common Merganser

Mergus merganser

 

«اردک ماهی‌خوار کاکلی»

Red-breasted Merganser

Mergus serrator

 

«اردک ماهی‌خوار سفید»

Smew

Mergellus albellus

 

*****

افزودن نام بالابان به پرندگان کمیاب ایران

Adding Saker Falcon to Scarce Birds of Iran

 

 

همان طور که می‌دانیم، اکنون نُه (9) گونه از پرندگان ایران در رده در خطر انقراض (En) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) قرار دارند. یکی از آنها بالابان (چرغ) (Falco cherrug) است ولی در فهرست پرندگان نایاب و کمیاب ایران قرار ندارد.

 

با توجه به مسئولیت جهانی ما در قبال حفاظت گونه‌های فهرست سرخ پرندگان و همچنین برای شناخت دقیق‌تر از وضعیت و روند جمعیت آن در کشور از طریق جمع‌آوری گزارش‌های پراکنده و ثبت دقیق‌تر رکوردهای این گونه، نام این گونه به فهرست پرندگان کمیاب ایران افزوده شد که مورد توافق اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران نیز بوده است. در عین، دغدغه‌های شیوه اعلام رکورد سبب شد تا رکوردها با نام منطقه گسترده‌تر و بازه زمانی فصلی اعلام شود. امید است همین اعلام کمیابی این گونه سبب شود تا پرنده‌نگران و محیط‌بانان و مردم محلی، با شناخت بهتر  از این گونه، در جهت حفاظت بیشتر از جمعیت باقیمانده در کشور تلاش فرمایند.

 

بر این اساس، نام گونه بالابان (چرغ) به فهرست گونه‌های کمیاب ایران افزوده شد و ازین پس، همۀ رکوردهای آن در کشور با رعایت نکته‌های یادشده ثبت و اعلام خواهد شد.

 

بالابان (چرغ)

Saker Falcon

Falco cherrug

 

*****

افزودن نام عقاب شاهی به پرندگان کمیاب ایران

Adding Eastern Imperial Eagle to Scarce Birds of Iran

 

 

همان طور که می‌دانیم، اکنون 22 گونه از پرندگان ایران در رده آسیب‌پذیر (Vu) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) قرار دارند. یکی از آنها عقاب شاهی است ولی در فهرست پرندگان نایاب و کمیاب ایران قرار ندارد.

• عقاب شاهی Aquila heliaca

 

با توجه به مسئولیت جهانی ما دربارۀ گونه‌های فهرست سرخ جهانی، برای جمع‌آوری گزارش‌های پراکنده و ثبت دقیق‌تر رکوردهای این گونه، نام این گونه عقاب به فهرست پرندگان کمیاب ایران افزوده شد. بر این اساس، ازین پس همۀ رکوردهای آن در کشور ثبت و اعلام خواهد شد.

 

عقاب شاهی

Eastern Imperial Eagle

Aquila heliaca

 

*****

افزودن نام اردک سرسفید به پرندگان کمیاب ایران

Adding White-headed Duck to Scarce Birds of Iran

 

همان طور که می‌دانیم، اکنون نُه (9) گونه از پرندگان ایران در رده در خطر انقراض (En) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) قرار دارند. یکی از آنها اردک سرسفید (Oxyura leucocephala) است ولی در فهرست پرندگان نایاب و کمیاب ایران قرار ندارد.

 

با توجه به مسئولیت جهانی ما در قبال حفظ گونه‌های فهرست سرخ پرندگان و همچنین برای شناخت دقیق‌تر از وضعیت و روند جمعیت آن در کشور از طریق جمع‌آوری گزارش‌های پراکنده و ثبت دقیق‌تر رکوردهای این گونه، نام این گونه به فهرست پرندگان کمیاب ایران افزوده شد که مورد توافق اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران نیز بوده است.

 

بر این اساس، نام گونه اردک سرسفید به فهرست گونه‌های کمیاب ایران افزوده شد و ازین پس، همۀ رکوردهای آن در کشور ثبت و اعلام خواهد شد.

 

اردک سرسفید

White-headed Duck

Oxyura leucocephala

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سارگپه جنگلی تاجدار در جم در آذر 1403

Record of Crested Honey Buzzard in Jam in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سارگپه جنگلی تاجدار Pernis ptilorhynchus

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: جم

استان: بوشهر

زمان پایش: 30 آذر 1403

پایشگران: آقای محمدتقی محمدی

شناسایی‌کنندگان: آرش حبیبی، مکنوس اولمن، شاهو دربندی، عبدالرحمن السرحان و دیک فورسمن

Species: Crested Honey Buzzard Pernis ptilorhynchus

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Jam

Province: Bushehr

Dates of observation: 20 December 2024

Observers: MohammadTaghi Mohammadi

Identified by: Arash Habibi, Magnus Ullman, Shahoo Darbandi, Abdulrahman Al-Sirhan & Dick Forsman

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب خالدار بزرگ در گندمان در آذر 1403

Record of Greater Spotted Eagle in Gandoman in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب خالدار بزرگ (تالابی) Clanga clanga

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: آذرماه 1403

پایشگران: آقای روح اله عسگری

شناسایی‌کنندگان: محسن ملاح، آرش حبیبی، عبدالرحمن السرحان، احسان طالبی، دیک فورسمن و درنا مجاب

Type of important species: IUCN Redlist (Vu)

Species: Greater Spotted Eagle Clanga clanga

No. of individuals: one individual

Place of observation: Gandoman wetland

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Period of observations: December 2024

Observers: Ruholah Asgari

Identified by: Mohsen Mallah, Arash Habibi, Abdulrahman Al-Sirhan, Ehsan Talebi, Dick Forsman & Dorna Mojab

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب خالدار بزرگ در قم در آبان 1403

Record of Greater Spotted Eagle in Qom in November 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب خالدار بزرگ Clanga clanga

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شش امامزاده، قم

استان: قم

زمان پایش: 25 آبان 1403

پایشگران: آقایان موسی مزینانیان و سعید نصرتی

Type of important species: IUCN Redlist (Vu)

Species: Greater Spotted Eagle Clanga clanga

No. of individuals: one individual

Place of observation: Sheh Emamzadeh, Qom

Province: Qom

Period of observations: 15 November 2024

Observers: Musa Mazinanian & Saeed Nosrati

ثبت چک اروپایی در استان یزد

Record of European Stonechat in Yazd province

 

چکیده این ثبت

نام گونه: چک اروپایی Saxicola rubicola

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب یزد

استان: یزد

زمان پایش: 7 دی 1403

پایشگران: سمیه ساعی، ساناز مصطفی‌زاده، پگاه مظفری، مریم وکیلی و مینا کریمی

شناسایی‌کنندگان: شاهین شالچی، امیرمهدی کیخا، علیرضا کیانی‌نژاد و محمدامین آتش‌پنجه

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان یزد

Species: European Stonechat Saxicola rubicola

No. of individuals: one individual

Place of observation: Yazd wetland

Province: Yazd

Date of observation: 27 December 2024

Observers: Somayeh Saei, Sanaz Mostafazadeh, Pegah Mozafari, Maryam Vakili & Mina Karimi

Identified by: Shahin Shalchi, AmirMahdi Keykha, Alireza Kianinezhad, & MohammadAmin AtashPanjeh

Remarks: The first record of this species for Yazd province

تغییر نام انگلیسی طرلان (شهباز)

 

به آگاهی می‌رساند بر اساس آخرین تغییرها در فهرست پرندگان جهان (آی‌اوسی و ایبرد)، نام انگلیسی طرلان (شهباز)، از

Northern Goshawk به

Eurasian Goshawk تغییر کرده است. این تغییر در سال 2023 و از نسخه 13.2 در فهرست آی‌اوسی رخ داده است.

بر این اساس، ازین پس در فهرستهای پرندگان ایران نیز، نام انگلیسی این گونه به شکل زیر آورده خواهد شد:

 

Eurasian Goshawk

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سسک دم چتری در شادگان در شهریور 1403

Record of Zitting Cisticola in Shadegan in September 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سسک دم‌چتری Cisticola juncidis

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: تالاب شادگان

استان: خوزستان

زمان پایش: 20 شهریور 1403

پایشگران: آقای پدرام خلیلی

Species: Zitting Cisticola Cisticola juncidis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Shadegan wetland

Province: Khuzestan

Dates of observation: 10 September 2024

Observers: Pedram Khalili

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوچانگای خاکستری در جم در آذر 1403

Record of Ashy Drongo in Jam in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوچانگای خاکستری Dicrurus leucocephaeus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: روستای محمدی، جم

استان: بوشهر

زمان پایش: 29 آذر 1403

پایشگران: آقای محمدتقی محمدی

Species: Ashy Drongo Dicrurus leucocephaeus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Mohammadi village, Jam

Province: Bushehr

Dates of observation: 19 December 2024

Observers: Mohammad-Taghi Mohammadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت زردپره گونه سفید در فیروزکوه در دی 1403

Record of Pine Bunting in Firuzkuh in January 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: زردپره گونه‌سفید Emberiza leucocephalos

شمار پرنده: 11 نر و 6 ماده

مکان پایش: جاده ارجمند، فیروزکوه

استان: تهران

زمان پایش: 6 دی 1403

پایشگران: آقای هومن درودی

Species: Pine Bunting Emberiza leucocephalos

No. of individuals: 11 males and 6 females

Place of observation: Arjman road, Firuzkuh

Province: Tehran

Dates of observation: 26 December 2024

Observers: Houman Doroudi

ثبت سلیم طلایی اروپایی در شهداد در بهمن 1396

Record of European Golden Plover in Shahdad in February 2018

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سلیم طلایی اروپایی Pluvialis apricaria

شماره پرنده: یک فرد

مکان پایش: شهداد

آستان: کرمان

زمان پایش: بهمن 1396

پایشگران: آقای حامد تیموری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان کرمان

Species: European Golden Plover Pluvialis apricaria

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shahdad

Province: Kerman

Date of observation: February 2018

Observers: Hamed Teymouri

Remarks: The first record of this species for Kerman province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت غاز پیشانی سفید کوچک در تالاب سلکه در دی 1403

Record of Lesser White-fronted Goose in Selkeh wetland in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: غاز پیشانی‌سفید کوچک Anser erythropus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب سلکه

استان: گیلان

زمان پایش: 3 دی 1403

پایشگران: بانو پانته‌آ گلزاری، آقایان شاهین شالچی و پدرام خلیلی

Species: Lesser White-fronted Goose Anser erythropus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Selkeh wetland

Province: Gilan

Dates of observations: 23 December 2024

Observers: Pantea Golzari, Shahin Shalchi & Pedram Khalili

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of Scarce birds of Iran

ثبت طاووسک سینه سفید در چغاخور در دی 1403

Record of White-breasted Waterhen in Choghakhor in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: طاووسک سینه‌سفید Amaurornis phoenicurus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب چغاخور

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 2 دی 1403

گزارشگران: بانو فهیمه اسلامی و محسن اشرفی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان چهارمحال و بختیاری. این پرنده دچار ناتوانی بود و پس از تیمار در تاریخ 3 دی 1403 رهاسازی شد.

Species: White-breasted Waterhen Amaurornis phoenicurus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Choghakhor wetland

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Dates of observation: 22 December 2024

Reporters: Fahimeh Eslami & Mohsen Ashrafi

Remarks: The first record of this species for Chahar-Mahal & Bakhtiari  province. It was sick and was released after treatment on 23 December 2024.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی خوار در دهلران در آذر 1403

Record of Brown Fish Owl in Dehloran in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: دهلران

استان: ایلام

زمان پایش: 20 آذر 1403

پایشگران: آقای مهدی نورمحمدی

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Dehloran

Province: Ilam

Date of observation: 10 December 2024

Observers: Mehdi Nourmohammadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کشیم گوشدار در بندر انزلی در دی 1403

Record of Horned Grebe in Bandar Anzali in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: کشیم گوش‌دار Podiceps auritus

شمار پرنده: 4 فرد

مکان پایش: بندر انزلی

استان: گیلان

زمان پایش: 2 دی 1403

پایشگران: بانو پانته‌آ گلزاری، آقایان شاهین شالچی و پدرام خلیلی

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Horned Grebe Podiceps auritus

No. of individuals: 4 individuals

Place of observation: Bandar Anzali

Province: Gilan

Period of observations: 22 December 2024

Observers: Pantea Golzari, Shahin Shalchi & Pedram Khalili

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت حواصیل راه راه (سبز) در بندر عباس در تیر 1403

Record of Striated Heron in Bandar Abbas in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: حواصیل راه‌راه (سبز) Butorides striata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بندر عباس

استان:هرمزگان

زمان پایش: 23 تیر 1403

پایشگر: آقای پدرام خلیلی

Species: Striated Heron Butorides striata

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 13 July 2024

Observer: Pedram Khalili

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کشیم گوشدار در سرخرود در دی 1403

Record of Horned Grebe in SorkhRud in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: کشیم گوش‌دار Podiceps auritus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب وزرا، سرخرود

استان: مازندران

زمان پایش: 2 دی 1403

پایشگر: آقای سجاد رحیمی

گزارشگر: آقای محمود قاسمپوری

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Horned Grebe Podiceps auritus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Vozara wetland, SorkhRud

Province: Mazandaran

Period of observations: 22 December 2024

Observers: Sajjad Rahimi

Reporter: Mahmoud Ghasempouri

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت غواص (شیرجه رو) گلوسیاه در چاف در آذر 1403

Record of Black-throated Loon in Chaf in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: غواص (شیرجه‌رو) گلوسیاه Gavia arctica

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: ساحل چاف

استان: گیلان

زمان پایش: 2 دی 1403

پایشگران: آقای تقی فاضلی

یادداشت: این پرنده در تور ماهیگیری گیر کرده بود. سپس رهاسازی شد.

Species: Black-throated Loon Gavia arctica

No. of individuals: One individual

Place of observation: Chaf coast

Province: Gilan

Dates of observation: 22 December 2024

Observers: Taghi Fazeli

Remarks: it was tangled in a fishing net, then released.

 

کاربرد نام مرغابی برای اردک سرسبز

Persian name of Mallard

 

همان‌طور که می‌دانیم دو نام مرغابی و اردک در زبان فارسی کاملا رایج هستند. از لحاظ تاریخی و ادبی، نام رایج «مرغابی» در سروده‌های بسیاری از شاعران ایران به چشم می‌خورد. نام «مرغابی» در کتاب کلیله و دمنه نیز آمده بود. بررسی وبگاه گنجور نشان می‌دهد که واژۀ «مرغابی» در حدود 80 بیت (شامل چند نثر) از شاعران ایران به کار رفته بود که نخست در سدۀ چهارم قمری توسط رودکی به کار رفت. گویا واژۀ «اردک» واژه‌ای ترکی است، به همین دلیل در شعر شاعران فارسی کمتر به کار رفته بود. بررسی واژۀ اردک در وبگاه گنجور نشان می‌دهد که این نام تنها در هفت بیت از شاعران به کار رفتنه است که نخست توسط محتشم کاشانی در سدۀ دهم قمری و سپس توسط سام میرزا صفوی، سلیم تهرانی، جویای تبریزی، صفایی جندقی، میرزاده عشقی و شهریار به کار رفته بود. وجود نام‌های دیگر برای انواع پرندگان دیگر از تیرۀ مرغابیان، مانند غاز و قو در شعر شاعران نشان می‌دهد که نام مرغابی یکی از نام‌های عمومی برای گروه اردک‌ها بوده است.

 

از دیرباز، دو دلیل اصلی سبب شده تا نماد نام «مرغابی» برای گونۀ کنونی «اردک سرسبز» به کار رود. پرندگان اهلی‌شده کنونی با نام «اردک» و «مرغابی»، از همین گونۀ وحشی «اردک سرسبز» بودند. همچنین پراکنش سراسری در کشور، فراوان بودن جمعیت این گونه و درشت بودن آن، این پرنده را به یکی از مهم‌ترین پرندگان دوست‌داشتنی برای شکار توسط شکارچیان تبدیل کرده بود. به همین دلیل، در اغلب گویش‌های محلی ایران این پرنده دارای نام خاص بوده است.

 

این پرنده در گویش‌های زبانی ایران نیز، با نام «مرغابی» رواج گسترده‌ای در گویش‌های استان گیلان، مازندران، فارس، کردستان (با نام مِراوی)، کرمانشاه (ا نام مامِراوی)، اصفهان (گویش جرقویی)، کرمان و جیرفت، لرستان و هرمزگان دارد. این پرنده در گویش‌های آذری، ترکمنی، کرمانجی، اصفهانی و چند گویش استان فارس، نام اردک و در گویش گروسی وردک به کار می‌رود. از نام‌های دیگر این پرنده در ایران می‌توان به نام‌های زیر اشاره کرد. در گویش‌های خوزستان، چند گویش استان فارس و کرمان و لرستان، و نیز گویش کلهری، نام عربی بَط به کار می‌رود. در گویش‌های دوانی و گناوه بشوش، در گویش گله‌دار بش، در گویش بدره‌ای نام شووش به کار می‌رود. همچنین نام سونه در چند گویش کردستان و کرمانشاه به گوش می‌خورد (خالقی‌زاده، 1400).

 

مرغابی‌ها از راستۀ مرغابی‌سانان یا غازسانان (Anseriformes) و تیرۀ مرغابیان (Anatidae) هستند. این تیره دربر گیرندۀ انواع گوناگونی از پرندگان آبزی با نام‌های عمومی غاز، قو، تنجه، آنقوت، اردک، مرغابی، خوتکا، فیلوش، گیلار و اردک‌های ماهی‌خوار است. این تیره، دارای چندین زیرتیره است که یکی از آنها زیرتیرۀ مرغابیان روآبچر (Anatinae) است. همچنین مهم‌ترین سردۀ این زیرتیره، سردۀ مرغابی‌ها (Anas) است که گروهی شامل چندین گونه از مرغابی‌ها، فیلوش‌ها و خوتکاها هستند. نام رایج تیرۀ «مرغابیان» نیز از ارتباط نام‌های لاتین سرده مرغابی‌ها (یعنی Anas) با نام لاتین تیره مرغابیان (یعنی Anatidae) برگرفته شده است.

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «اردک یا مرغابی سرسبز» با نام انگلیسی Mallard و نام علمی Anas platyrhynchos است. بررسی منابع پرنده‌شناسی نشان می‌دهد که نخستین نام فارسی این گونه، «اردک معمولی» بود (جرویس رید 1337)، ولی در این منبع، نام «مرغابی» برای اردک ارده‌ای و نام دو گونه خوتکا به کار رفته بود. سپس نام «کله‌سبز» برای آن به کار رفت (اسکات و همکاران 1354، فیروز 1379) اما طلعت حبیبی و راعی (1373) نام «مرغابی سرسبز» را به کار بردند. پس از آن، ادهمی (1384) نام «اردک سرسبز» را به کار برد و منصوری (1379، 1387، 1393) نیز تنها نام «سرسبز» را برگزید.  کابلی و همکاران (1395) نیز «اردک کله‌سبز» و مبصر (1395) نام «اردک سرسبز» را به کار بردند. بر این اساس، می‌توان دریافت که «مرغابی سرسبز» از نخستین نام‌های برگزیده این گونه است که توسط طلعت حبیبی و راعی (1373) به کار رفته بود.

 

نکتۀ قابل اشارۀ دیگر این است که امروزه، واژۀ «اردک» به طور رایج، برای واژۀ انگلیسی «Duck» برابریابی شده است و در زمان ترجمه از این واژه استفاده می‌شود. هم‌آوایی تلفظ واژۀ انگلیسی Duck با هجای دوم در نام اردک یعنی «دَک» برای رواج بیشتر این نام افزوده است. به همین دلیل، نام اردک برای بسیاری از گونه‌های تیرۀ مرغابیان به کار رفته است (حتی برای گونه‌هایی که در نام انگلیسی آنها واژۀ Duck به کار نرفته است). بنابر این، برای حفظ رواج نام‌ها، واژۀ «اردک» همچنان برای این گونه‌ها بهتر است، اما شایسته است که برای واژۀ حفظ فارسی و تاریخی و فرهنگی «مرغابی» و برای برابریابی بهتر برای Mallard نام «مرغابی» برای آن برابریابی شود. در حال حاضر، تنها یک گونه Mallard (Anas platyrhynchos) در جهان وجود دارد و گونۀ دیگر مرغابی ماریانا Mariana Mallard (Anas oustaleti) منقرض شده است.

 

بازنگاهی به نوشتار و نکته‌های یادشده نشان می‌دهد که نام مرغابی برای کاربرد نام فارسی برای گونۀ Mallard مناسب‌تر است و برای دقیق‌تر بودن و حفظ رواج نام پیشین «سرسبز»، می‌توان از نام «مرغابی سرسبز» در فهرست‌های پرندگان استفاده کرد.

 

مرغابی (اردک) سرسبز

Mallard

Anas platyrhynchos

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

یازدهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در بندر عباس در آذر 1403

Eleventh national record of Olive-backed Pipit in Bandar Abbas in December 2024

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت پشت‌زیتونی Anthus hodgsoni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: بندر عباس

استان: هرمزگان

زمان پایش: 23 آذر 1403

پایشگر: آقای عیسی پوردوست

شناسایی‌کنندگان: درنا مجاب، هومن درودی، عبدالرحمن السرحان، محسن ملاح، آرش حبیبی آزاد، شاهو دربندی، پِر آلستروم و اُسکار کمبل

یادداشت: یازدهمین رکورد این گونه در ایران و پنجمین رکورد این گونه در استان هرمزگان

Species: Olive-backed Pipit Anthus hodgsoni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 13 December 2024

Observers: Eisa Pourdoost

Identified by: Dorna Mojab, Houman Doroudi, Abdulraman Al-Sirhan, Mohsen Mallah, Arash Habibi-Azad, Shahoo Darbandi, Per Alstrom & Oscar Campbell

Remarks: The leventh record of this species for Iran and the fifth record for Hormozgan province

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری سیمین نوک هندی در دزفول در آذر 1403

Record of breeding Indian Silverbill in Dezul in Dezful 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سیمین‌نوک هندی Lonchura malabarica

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: 4 بالغ و 2 جوجه

مکان پایش: دزفول

استان: خوزستان

زمان پایش: 22 آذر 1403

پایشگر: آقای عبدالحسین بهرامی‌پور

شیوۀ گواهی جوجه‌آوری: تغذیه جوجه توسط والدین

 

Species: Indian Silverbill Lonchura malabarica

No. of adults, nests, eggs, nestlings: 4 adults and 2 nestlings

Place of observation: Dezful

Province: Khuzestan

Dates of observation: 12 December 2024

Observers: AbdolHossein Bahramipour

Type of confirmation: Feeding juveniles

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری اردک تک زرد شرقی در روانسر در آذر 1403

First national record of Eastern Spot-billed Duck in Ravansar in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اردک تُک‌زرد شرقی Anas zonorhyncha

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سد کیلانبر، روانسر

استان: کرمانشاه

زمان پایش: 21 آذر 1403

پایشگران: آقای محمدجواد رستمی احمدوندی

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده، محمد سفرنگ، درنا مجاب، عبدالرحمن السرحان، احسان طالبی، محسن ملاح و پدرام خلیلی

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان کرمانشاه

Species: Eastern Spot-billed Duck Anas zonorhyncha

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kilanbar dam, Ravansar

Province: Kermanshah

Date of observation: 11 December 2024

Observers: Mohammad-Javad rostami-Ahmadvandi

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh, Mohammad Safrang, Dorna Mojab, Abdulrahman Al-Sirhan, Ehsan Talebi, Mohsen Mallah & Pedram Khalili

Remarks: The first record of this species for Iran and Kermanshah province

یکی از گونه‌های پرندگان ایران حواصیل سبز با نام انگلیسی Striated Heron و نام علمی Butorides striata است. پدیدار شدن نام حواصیل سبز ابتدا در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) رخ داد که در آن زمان، با نام انگلیسی Little Green Heron نامیده می‌شد. در سال‌های بعد واژۀ Green از نام انگلیسی این گونه حذف شد و در هماهنگی با نام علمی آن، تبدیل به Striated Heron شد اما نام فارسی آن همچنان «حواصیل سبز» باقی ماند. از نام‌های دیگر این گونه، «حواصیل سبز کوچک»، «حواصیل پشت‌سبز» و «حواصیل حرا (مانگرو)» است.

 

اما باید توجه داشت که یکی دیگر از گونه‌های مشابه از همین سرده در جهان، حواصیل سبز با نام انگلیسی Green Heron و با نام علمی Butorides virescens است که واژۀ virescens در نام علمی به معنی «سبزفام» است. این گونه در آمریکای مرکزی و شمالی زیست می‌کند.

 

از دیدگاه آرایه‌شناختی، این دو گونه، آرایه خواهر (Sister taxa) هستند و با نام حواصیل‌های پشت‌سبز (Green-backed Heron) خوانده می‌شوند.

 

همان‌طور که دیده می‌شود، نام فارسی کنونی «حواصیل سبز» برای Butorides striata که در ایران زیست می‌کند، با نام علمی و انگلیسی رایج این گونه دارای تناقض است، در حالی که نام «حواصیل سبز» برای گونۀ دیگر که در قارۀ آمریکا زیست می‌کند، مناسب است. بنابراین پرنده‌شناسان و پرنده‌نگرهای ایرانی که علاقه‌مند به پرندگان جهان هستند و بخواهند در زمان ترجمه نام گونه‌های مشابه از نام فارسی بهره‌گیری کنند، دچار تضاد کاربرد نام فارسی خواهند شد.

 

بنابر این، پیشنهاد شد که نام فارسی این گونه از حواصیل‌ها که در ایران زیست می‌کند (Butorides striata)، با نام علمی و انگلیسی آن هماهنگ شود و از این پس نام «حواصیل راه‌راه» در اولویت قرار گیرد.همچنین نام رایج کنونی «حواصیل سبز» برای تغییر تدریجی نام فارسی این گونه در داخل پرانتز آورده شود تا پس از یک دورۀ گذار، به تدریج نام «حواصیل راه‌راه» در منابع فارسی رواج یابد.

 

این پیشنهاد پس از رای‌گیری و کسب آرای حداکثر توسط اعضا و مشاوران کمیته ثبت پرندگان ایران پذیرفته شد. بنابر این، از این پس، نام این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران به شکل زیر خواهد بود.

حواصیل راه‌راه (سبز)

Striated Heron

Butorides striata

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کشیم گوشدار در سلکه در آذر 1403

Record of Horned Grebe in Selkeh in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: کشیم گوش‌دار Podiceps auritus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: سلکه، انزلی

استان: گیلان

زمان پایش: 20 آذر 1403

پایشگر: بانو بنفشه کاظمی

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Horned Grebe Podiceps auritus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Selkeh, Anzali

Province: Gilan

Period of observations: 10 December 2024

Observers: Banafsheh Kazemi