کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت شاه طوطی اسکندر در رشت در فروردین 1403

Record of Alexandrine Parakeet in Rasht in April 2024

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: در حال افزایش

نام گونه: شاه‌طوطی اسکندر Psittacula eupatria

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: باغ محتشم، شهر رشت

استان: گیلان

زمان پایش: 17 فروردین 1403

پایشگران: کتایون محبوبی، مریم انورپور و هانیه نیک‌نام

گزارشگر: آقای شاهین شالچی

یادداشت: افزودن این گونه به فهرست پرندگان استان گیلان. افراد محلی گزارش دادند که این گونه از حدود ده سال پیش در این باغ دیده می‌شود.

Type of important species: increasing

Species: Alexandrine Parakeet Psittacula eupatria

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 5 April 2024

Observers: Katayun Mahbubi, Maryam Anvarpour & Hanieh Niknam

Reporter: Shahin Shalchi

Notes: Addition of this species to the list of the birds of Gilan province. Local people reported seeing this species since about ten years ago.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سنگ چشم دم دراز (دمگاه حنایی) در کلات نادری در اردیبهشت 1397

Record of Long-tailed Shrike in Kalat-e Naderi in May 2018

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنگ‌چشم دم‌دراز (دمگاه حنایی) Lanius schach

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: اردیبهشت 1397

پایشگران: آقای اسماعیل باقریان

Species: Long-tailed Shrike Lanius schach

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: May 2018

Observers: Esmaeel Bagherian

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت تلیله خاکستری در گمیشان در شهریور 1404

Record of Red Knot in Gomishan in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: تلیله خاکستری Calidris canutus

شمار پرنده: یک فرد

زمان پایش: 23 شهریور 1404

محل پایش: گمیشان

استان: گلستان

پایشگر: آقای مجید سعادتفر

Species: Red Knot Calidris canutus

No. of individuals: One individual

Date of observation: 14 September 2025

Place of observation: Gomishan

Province: Golestan

Observer: Majid Saadatfar

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسیاه در بندر ترکمن در مهر 1404

Record of Greater Scaup in Bandar Turkmen in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اردک سرسیاه Aythya marila

شمار پرنده: یک ماده

محل پایش: بندر ترکمن

استان: گلستان

زمان پایش: 28 مهر 1404

پایشگران: آقای مجید سعادتفر

Species: Greater Scaup Aythya marila

No. of individuals: one female

Place of observation: Bandar Turkmen

Province: Golestan

Dates of observation: 20 October 2025

Observers: Majid Saadatfar

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در هندیجان در مهر 1404

Record of Oriental Turtle Dove in Hendijan in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: یک نابالغ

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 29 مهر 1402

پایشگران: آقای احمد محمدی

کلیدهای شناسایی: حلقۀ پوستی چشم نازک، سفید بودن لبۀ پوشپرهای بال، رنگ قهوه‌ای روشن سینه (در نابالغان)، دمگاه آبی خاکستری (توسی)

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observation: 21 October 2025

Observers: Ahmad Mohammadi

ثبت یلوه کوچک در بشروئیه در مهر 1404

Record of Little Crake in Boshruiyeh in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: یلوه کوچک Porzana parva

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بشروئیه

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 23 مهر 1404

پایشگران: رسول بهشتی و صدرا باقرزاده

گزارشگر: آقای علی مهدوی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان جنوبی

Species: Little Crake Porzana parva

No. of individuals: one individual

Place of observation: Boshruoiyeh

Province: South Khorasan

Period of observations: 15 October 2025

Observers: Rasoul Beheshti & Sadra Bagherzadeh

Notes: The first record of this species for South Khorasan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب خالدار بزرگ در همدان در مهر 1404

Record of Greater Spotted Eagle in Hamedan in October 2025

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب خالدار بزرگ (تالابی) Clanga clanga

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: همدان

استان: همدان

زمان پایش: 24 مهر 1404

پایشگران: آقای علی ثقفی

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Greater Spotted Eagle Clanga clanga

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hamedan

Province: Hamedan

Period of observations: 16 October 2025

Observers: Ali Saghafi

تکمیل نام فارسی کبک دری

Persian name of Caspian Snowcock

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «کبک دری» با نام انگلیسی Caspian Snowcock و نام علمی Tetraogallus caspius است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «کبک دره» بود (جرویس رید، 1337). سپس به شکل «کبک دری» در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در منابع دیگر پرندگان ایران نیز نیز به همین شکل پیروی شد (فیروز 1379، ادهمی 1384، اسکات و ادهمی 2006، منصوری 1379، 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که این گونه در سردۀ Tetraogallus جای دارد که گونه‌های آن Snowcock نامیده می‌شوند و در جهان (همگی در قارۀ آسیا) دارای پنج گونۀ زیر است.

• Tibetan Snowcock Tetraogallus tibetanus
• Altai Snowcock Tetraogallus altaicus
• Caucasian Snowcock Tetraogallus caucasicus
• Caspian Snowcock Tetraogallus caspius
• Himalayan Snowcock Tetraogallus himalayensis

همان‌طور که دیده می‌شود در نام همۀ این پنج گونه واژۀ برفی (Snow) به کار رفته است که بیانگر نوع زیستگاه این گروه از پرندگان است. اکنون به نظر می‌رسد که از دیدگاه حفاظتی، کاربرد واژۀ «برفی» برای اشاره به نوع زیستگاه طبیعی این گروه، به حساسیت بیشتر و لزوم توجه روزافزون به زیستگاه این گونه نیازمندیم. همچنین با افزودن واژۀ برفی به نام این گونه، به جای نام عمومی کبک که برای چندین گونه از ماکیان‌سانان به کار می‌رود، معادل فارسی بهتری برای نام انگلیسی این گروه از پرندگان یعنی Snowcock جایگزین می‌شود.

بر این اساس، ازین پس، نام فارسی این گونه به شکل زیر تکمیل و در فهرست‌های پرندگان ایران خواهد شد.

کبک برفی دری

Tetraogallus caspius

Caspian Snowcock

همچنین این گونه، در ایران دارای دو زیرگونه است که با نام زیر نامیده می‌شوند:

• • کبک برفی هیرکانی Caspian Snowcock Tetraogallus caspius  caspius (Gmelin, SG, 1784)

• • کبک برفی زاگرسی Zagros Snowcock Tetraogallus caspius  semenowtianschanskii Zarudny, 1908

*****

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

------

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت شاهین پاسرخ در حویق در مهر 1404

Record of Red-footed Falcon in Havigh in October 2025

چکیدۀ این این ثبت

نام گونه: شاهین پاسرخ Falco vespertinus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: حویق، تالش

استان: گیلان

زمان پایش: 20 مهر 1404

پایشگران: آقایان پدرام خلیلی، آریو صلح‌جو، بهنام منتظر و محمدرضا کشفی

Species: Red-footed Falcon Falco vespertinus

No. of individuals: One individual

Place of observation: Havigh, Talesh

Province: Gilan

Date of observation: 12 October 2025

Observers: Pedram Khalili, Aryu Solhjou, Behnam Montazer & MohammadReza Kashfi

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری پیپت خاوری در عسلویه در مهر 1404

Third national record of Blyth’s Pipit in Asaluyeh in October 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت خاوری Anthus godlewskii

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: عسلویه

استان: بوشهر

زمان پایش: 17 مهر 1404

پایشگران: آقای سیدمهدی نقیبی و بانو سپیده مورچگانی

شناسایی‌کنندگان: سیدمهدی نقیبی، سپیده مورچگانی، هومن درودی، حمید جباری و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: سومین رکورد این گونه برای ایران و استان بوشهر.

کلیدهای شناسایی این پرنده: تیرگی تُک منقار، فرونوک صورتی روشن، نوارابروی روشن و پهن، راه‌راه نازک و لبۀ ابروی تیره، راه‌راه تیره و روشن متضاد در پشت، لکه‌های تیره چهارگوش در پوشپرهای میانی با لبه سفید پهن، لبه پوشپرهای بزرگ و شاهپرسومی‌ها تقریبا سفید، پاها صورتی.

Species: Blyth’s Pipit Anthus godlewskii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Asaluyeh

Province: Bushehr

Date of observation: 9 October 2025

Observers: Seyed Mahdi Naghibi & Sepideh Mourchegani

Identified by: Seyed Mahdi Naghibi, Sepideh Mourchegani, Houman Doroudi, Hamid Jabbari & Abolghasem Khaleghizadeh

Notes: The Third record of this species for Iran and Bushehr province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت شاهین دودی در هندیجان در مهر 1404

Record of Sooty Falcon in Hendijan in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: شاهین دودی Falco concolor

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 19 مهر 1404

پایشگران: آقایان امیر عبادی، دانیال سلامی و احمد محمدی

Species: Sooty Falcon Falco concolor

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Date of observation: 11 October 2025

Observers: Amir Ebadi, Danial Salami & Ahmad Mohammadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی‌خوار در کهگیلویه در مهر 1404

Record of Brown Fish Owl in Kohgiluyeh in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سد کوثر، کهگیلویه

استان: کهگیلویه و بویراحمد

زمان پایش: 13 مهر 1404

پایشگران: آقای حمزه بیژنی

گزارشگر: آقای سیدجواد هادی اصل

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kowsar dam, Kohgiluyeh

Province: Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad

Date of observation: 5 October 2025

Observers: Hamzeh Bizhani

Reporter: Seyed Javad HadiAsl

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در شهر بابک در مهر 1404

Record of Namaqua Dove in Shahr-e Babak in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شهر بابک

استان: کرمان

زمان پایش: 12 مهر 1404

پایشگر: آقای محمدمهدی کریمیان

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shahr-e Babak

Province: Kerman

Dates of observations: 4 October 2025

Observers: MohammadMahdi Karimian

پایدارسازی نام صعوۀ جنگلی با حذف واژۀ باغی

Stabilization of Persian name of Dunnock

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «صعوۀ جنگلی (باغی)» با نام انگلیسی Dunnock و نام علمی Prunella modularis است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «صعوۀ باغی» بود که با نام انگلیسی این گونه یعنی Hedge Sparrow همخوانی داشت (جرویس رید، 1337). سپس به شکل «صعوۀ جنگلی» و نام انگلیسی Dunnock در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در کتاب‌های پرندگان ایران نیز به همین شکل پیروی شد (فیروز 1379) ولی در ادهمی (1384) و اسکات و ادهمی (2006)، همان نام نخست یعنی «صعوۀ باغی» و در کتاب منصوری (1379) نیز به کار رفت. به هر روی، در کتاب پسین، دوباره نام صعوۀ جنگلی اولویت داده شد (منصوری 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396)، اگرچه برخی از آنها نام صعوۀ باغی را نیز به عنوان نام دروم در درون پرانتز آوردند (منصوری 1387، 1393، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که برای اشاره به نوع زیستگاه طبیعی برای این گونه، کاربرد واژۀ "جنگلی" نسبت به کاربرد واژۀ «باغی» در اولویت است و از دیدگاه حفاظتی دارای جایگاه بهتری است. اکنون با توجه به رواج بیشتر نام «صعوۀ جنگلی»، گویا زمان آن رسیده است که می‌توان واژۀ «باغی» را از نام فارسی رسمی این گونه حذف کرد. بر این اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

صعوۀ جنگلی

Dunnock

Prunella modularis

-----

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در داراب در مهر 1404

Record of Namaqua Dove in Darab in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: دشت پیرغیب، داراب

استان: فارس

زمان پایش: 13 مهر 1404

پایشگران: آقای پوریا پورشهید

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: PirGheyb plain, Darab

Province: Fars

Dates of observations: 5 October 2025

Observers: Poorya Poorshahid

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت گنجشک خانگی با سفیدگرایی در داراب در مهر 1404

Record of House Sparrow with leucism in Darab in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گنجشک خانگی Passer domesticus

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی سراسری

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: روستای گوزان، داراب

استان: فارس

زمان پایش: 13 مهر 1404

پایشگر: آقای پوریا پورشهید

Species: House Sparrow Passer domesticus

Type of aberration: Fully leucistic

No. of individuals: One individual

Place of observation: Gouzan village, Darab

Province: Khuzestan

Date of observation: 5 October 2025

Observers: Poorya Poorshahid

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بالابان (چَرغ) در تهران در شهریور 1404

Record of Saker Falcon in Tehran in September 2025

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: بالابان (چَرغ) Falco cherrug

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تهران

استان: تهران

زمان پایش: شهریور 1404

پایشگران: آقایان هومن درودی و شاهین شالچی

Type of important species: IUCN Redlist (En)

Species: Saker Falcon Falco cherrug

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tehran

Province: Tehran

Period of observations: September 2025

Observers: Houman Doroudi & Shahin Shalchi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بالابان در شاهرود در مرداد 1398

Record of Saker Falcon in Shahrud in August 2019

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: بالابان (چَرغ) Falco cherrug

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شاهرود

استان: سمنان

زمان پایش: 31 مرداد 1398

پایشگران: آقای مهدی پورعابدی

شناسایی‌کنندگان: آقای محمد سفرنگ

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Saker Falcon Falco cherrug

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shahrud

Province: Semnan

Period of observations: 22 August 2019

Observers: Mehdi Pourabedi

Identified by: Mohammad Safrang

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نهمین رکورد کشوری کورکور سرسفید (برهمایی) در چابهار در مهر 1404

Nineth national record of Brahminy Kite in Chabahar in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کورکور سرسفید (برهمایی) Haliastur indus

شمار پرنده: یک نابالغ

محل پایش: چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 8 مهر 1404

پایشگران: آقای امین زاهدی

گزارشگر: آقای شاهو دربندی

یادداشت: نهمین رکورد این گونه از ایران و هشتمین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Brahminy Kite Haliastur indus

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Chabahar

Province: Sistan va Baluchestan

Date of observation: 30 September 2025

Observers: Amin Zahedi

Reporter: Shahoo Darbandi

Remarks: The nineth record of this species from Iran and eighth record for Sistan va Baluchestan province.

درهم‌سازی سه گونۀ سسک گلوسفید کوچک، بیابانی و هیوم

Lump of three species of Lesser, Desert and Hume’s Whitethroats

پس از تغییر انجام‌شده دربارۀ رده‌بندی سسک‌ها و سواشدن (Split) سردۀ Curruca از سردۀ Sylvia در نسخۀ 10.2 در فهرست پرندگان آی.او.سی، اکنون سه گونۀ سسک گلوسفید کوچک، بیابانی و هیوم و زیرگونه‌های آن‌ها در نسخۀ 13.2 (دسامبر 2023) در فهرست پرندگان آی.او.سی به صورت یکپارچه درهم‌سازی (Lump) شدند و این تغییر در فهرست پرندگان کلمنتس نیز پذیرفته شده است.

سه گونۀ پیشین عبارتند از:

سسک گلوسفید کوچک

Lesser Whitethroat

Curruca curruca

سسک گلوسفید بیابانی

Desert Whitethroat

Curruca minula

سسک گلوسفید هیوم

Hum’e Whitethroat

Curruca althaea

این تغییر به پیروی از چند منبع پرنده‌شناسی انجام شده است (Dickinson & Christidis 2014; Shirihai & Svensson 2018) و دربردارندۀ زیرگونۀ S. c. jaxartica  نیز است (Aymí & Gargallo 2006).

منابع

Aymí R & G Gargallo. 2006. Various species accounts in: Family Sylviidae (Old World warblers). Pp. 492–709 in: Handbook of the Birds of the World, Volume 11. Old World Flycatchers to Old World Warblers. J del Hoyo, A Elliott & D Christie (Eds). Lynx Edicions, Barcelona.

Dickinson EC & L Christidis (Eds). 2014. The Howard & Moore Complete Checklist of Birds of the World. 4^th Edition, Volume 2 Passerines. Aves Press, Eastbourne, U.K.

Shirihai H & L Svennson. 2018. Handbook of Western Palearctic Birds. Helm. London, Oxford, New York, New Delhi, Sydney.

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری اکراس سرتاس شمالی در کهگیلویه در تیر 1404

First national record of Northern Bald Ibis in Kohgiluyeh in July 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اکراس سرتاس شمالی Geronticus eremita

سن و جنس پرنده: یک فرد نابالغ

کد حلقه: حلقه پلاستیکی با شناسه 14101 و حلقۀ فلزی AC00860 همراه با نصب فرستندۀ ماهواره بر پشت

مکان نصب فرستنده: مرکز پرورش اکراس سرتاس، بیره‌جیک، ترکیه

زمان نصب فرستنده: 24 ژوئن 2025

نام حلقه‌گذار و نصب‌کنندۀ فرستنده: تانِر هاتپ‌اوغلو (زیرنظر مدیر پروژه: آقای بوراک تاتار)

محل بازیابی فرستنده: روستای قلعه‌دختر، کهگیلویه

استان: کهگیلویه و بویراحمد

زمان بازیابی: 24 تیر 1404 (14 ژوئیه 2025)

وضعیت پرنده در زمان ردیابی: تنها چند پر سیاه پیدا شد.

نام یابنده: آقای صادق رودشتی

فاصله تقریبی: 1800 کیلومتر

مدت زمان بازیابی پس از نصب فرستنده: 22 روز

گزارشگر: آقای کرامت حافظی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای ایران و استان کهگیلویه و بویراحمد. این گونه در گذشته در فهرست گونه‌های مشکوک ایران قرار داشت. چند شاهپر سیاه در محل بازیابی پیدا شد که احتمالا این پرنده در اثر حملۀ سگ‌های ولگرد از بین رفته بود. این گونه پس از مشورت با اعضای کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، به فهرست پرندگان ایران افزوده شد.

Species: Northern Bald Ibis Geronticus eremita

Age and sex: one individua

Ring code: Blue plastic ring 14101, metal ring AC00860 together with a satellite transmitter

Place of transmitter installation: Birecik, Turkey

Date of transmitter installation: 24 June 2025

Name of ringer and transmitter installer: Taner Hatipoğlu (under supervision of Burak Tatar)

Place of recovery: Ghaleh-Dokhtar, Kohgiluyeh (Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad province, Iran)

Date of recovery: 15 July 2025

Name of finder: Sadegh Roodashti

Distance: 1800 km

Period between transmitter installation and recovery: 22 days

Reporter: Keramat Hafezi

Remarks: The first record of this species for Iran and  Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad province. This spoecies was previously placed at list of doutful bird species of Iran. Several black feathers were found showing that this bird was probably killed by free-ranging dogs. This species was added to Checklist of the Birds of Iran after consoultation with the members of Iran Bird Records Committee.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت دارکوب سیاه در آمل در مهر 1404

Record of Black Woodpecker in Amol in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دارکوب سیاه Dryocopus martius

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: جنگل‌های آمل

استان: مازندران

زمان پایش: 3 مهر 1403

پایشگران: آقای حمید مهرپرور و بانو ندا کوهی

Species: Black Woodpecker Dryocopus martius

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Amol forests

Province: Mazandaran

Date of observation: 25 September 2025

Observers: Hamid Mehrparvar & Neda Kuhi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت دارکوب سیاه در گرگان در تیر 1404

Record of Black Woodpecker in Gorgan in July 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دارکوب سیاه Dryocopus martius

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: جنگل نهارخوران، گرگان

استان: گلستان

زمان پایش: تیر 1403

پایشگران: آقای سعید نصرتی

Species: Black Woodpecker Dryocopus martius

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Naharkhoran forest, Gorgan

Province: Golestan

Date of observation: July 2025

Observers: Saeed Nosrati

ثبت ماهی‌خورک معمولی (کوچک) در استان یزد

Record of Common Kingfisher in Yazd province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: ماهی‌خورک معمولی (کوچک) Alcedo atthis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: میبد

استان: یزد

زمان پایش: مرداد 1404

پایشگر: آقای محسن نصیری

گزارشگر: آقای مسلم اکبری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان یزد

Species: Common Kingfisher Alcedo atthis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Meybod

Province: Yazd

Date of observation: August 2025

Observers: Mohsen Nasiri

Reporter: Moslem Akbari

Remarks: The first record of this species for Yazd province

ثبت یلوه کوچک در پلدختر در مهر 1404

Record of Little Crake in Poldokhtar in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: یلوه کوچک Porzana parva

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: پلدختر

استان: لرستان

زمان پایش: 3 مهر 1404

پایشگران: آقایان علی بهاری‌مقدم و علی آبسردنژاد

گزارشگر: آقای محسن امیری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان لرستان

Species: Little Crake Porzana parva

No. of individuals: one individual

Place of observation: Poldokhtar

Province: Lorestan

Period of observations: 25 September 2025

Observers: Ali Baharimoghaddam & Ali Absardnezhad

Notes: The first record of this species for Lorestan province

ثبت تلیله دم سفید در استان یزد

Record of Temminck’s Stint in Yazd province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: تلیلۀ دم‌سفید Calidris temminckii

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: ابرکوه، محل احیای گورخر ایرانی

استان: یزد

زمان پایش: 25 شهریور 1404

پایشگران: آقای مسلم اکبری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان یزد

Species: Temminck’s Stint Calidris temminckii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Persian Onager site, Abarkuh

Province: Yazd

Date of observation: 16 September 2025

Observers: Moslem Akbari

Remarks: The first record of this species for Yazd province

آغاز دوبارۀ اعلام رکوردهای بالابان (چرغ)

Restart of announcing Saker Falcon records

به آگاهی می‌رساند که در سال‌های گذشته، رکوردهای گونه‌های مهم جمعیتی اعلام می‌شد تا اینکه به دلیل حجم بالای رکوردها و لزوم دقت در شناسایی و ارزیابی رکوردها، اعلام رکوردهای این گونه‌ها در پایان شهریور 1398 متوقف شد. به هر روی، اعلام رکوردهای گونه‌های نایاب و کمیاب تاکنون ادامه یافته است. همچنین یکی از گونه‌هایی که به دلیل جمعیت بسیار کم آن و نیز قرار داشتن به عنوان گونۀ در خطر انقراض (En) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) از فهرست گونه‌های مهم جمعیتی به فهرست گونه‌های کمیاب منتقل شده است، بالابان (چَرغ) بوده است. بنابر این، نیاز است تا اطلاعات کامل‌تری از وضعیت این گونه در کشور به دست آید که یکی از راه‌های آن دریافت رکوردهای آن است. بر این اساس، به جز رکوردهای حساس این گونه، بقیه رکوردهای آن در کشور به ثبت خواهند رسید.

*****

ثبت جمعیت بالا در گونه‌های پرندگان ایران

Records of high counts of Iranian bird species

ثبت 1000 فرد پرستوی خانگی در بهشهر در شهریور 1404

Record of 1000 individuals of Barn Swallow in Behshahr in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: پرستوی خانگی Hirundo rustica

شمار پرنده: جمعیتی بیش از 1000 فرد

مکان پایش: رستمکلا، بهشهر

استان: مازندران

زمان پایش: 29 شهریور 1404

پایشگران: ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: شمارش جمعیت در حال کوچ‌گذرانی در هوای ابری ساعت 10:00 صبح که افراد پراکنده تا 10:30 در حال گذشتن بودند. در ساعت 11:00 بارندگی آغاز شد. بنابر این، شمارش این جمعیت به کوچ رانشی وابسته به تغییر آب و هوا نسبت داده می‌شود.

Species: Barn Swallow Hirundo rustica

No. of individuals: 1000 individuals

Place of observation: Rostamkola, Behshahr

Province: Mazandaran

Date of observation: 20 September 2025

Observers: Abolghasem Khaleghizadeh

Notes: This population was counted at 10:00 and raining was started at 11:00. Therefore, this high count relates to whether-driven migration.

ثبت جمعیت بالا در گونه‌های پرندگان ایران

Records of high counts of Iranian bird species

ثبت 450 فرد چکاوک شاخدار در تهران در شهریور 1404

Record of 450 individuals of Horned Lark in Tehran heights in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: چکاوک شاخدار Eremophila alpestris

شمار پرنده: 300 بالغ و 150 نابالغ

مکان پایش: بلندی‌های تهران

استان: تهران

زمان پایش: 27 شهریور 1404

پایشگران: آقایان هومن درودی و شاهین شالچی

Species: Horned Lark Eremophila alpestris

No. of individuals: 300 adults and 150 juveniles

Place of observation: Tehran heights

Province: Tehran

Date of observation: 18 September 2025

Observers: Houman Doroudi & Shahin Shalchi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت خروس کلی اجتماعی در هندیجان در شهریور 1404

Record of Sociable Lapwing in Hendijan in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: خروس‌کُلی اجتماعی Vanellus gregarius

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 28 شهریور 1404

پایشگر: آقایان احمد محمدی روش و دانیال سلامی

گزارشگر: آقای کرامت حافظی

Species: Sociable Lapwing Vanellus gregarius

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observations: 19 September 2025

Observers: Ahmad Mohammadi-Ravesh & Danial Salami

Reporter: Keramat Hafezi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سنقر گندمزار در هندیجان در شهریور 1404

Record of Montagu's Harrier in Hendijan in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنقر گندمزار Circus pygargus

شمار پرنده: یک نر بالغ

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 26 شهریور 1404

پایشگران: آقای دانیال اسلامی

Species: Montagu's Harrier Circus pygargus

No. of individuals: one adult male

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Date of observation: 17 September 2025

Observers: Danial Eslami

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری دم آبی پهلوسرخ در تالش در شهریور 1404

Second national record of Red-flanked Bluetail in Talesh in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دُم‌آبی پهلوسرخ Tarsiger cyanurus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: حویق، تالش

استان: گیلان

زمان پایش: 22 شهریور 1404

پایشگران: بانو الهام حکیمیان و آقای پژمان آریا

یادداشت: دومین رکورد این گونه برای ایران و استان گیلان

منبع: https://ebird.org/checklist/S273349470

Species: Red-flanked Bluetail Tarsiger cyanurus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Havigh, Talesh

Province: Gilan

Dates of observation: 13 September 2025

Observers: Elham Hakimian and Pejman Arya

Remarks: The second record of this species for Iran and Gilan province

Reference: https://ebird.org/checklist/S273349470

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت سنقر تالابی غربی با سپیدگرایی بخشی در کشف رود در شهریور 1404

Record of Western Marsh Harrier with leucism in Kashaf-Rud in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنقر تالابی غربی  Circus aeruginosus

نوع ناهنجاری: سپیدگرایی بخشی

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کشف‌رود

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 20 شهریور 1404

پایشگران: آقای سیدامین موسوی

Species: Western Marsh Harrier Circus aeruginosus

Type of aberration: partial leucism

No of individuals: one individual

Place of observation: Kashaf-Rud

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 11 September 2025

Observers: Seyed Amin Mousavi

تکمیل نام فارسی چوب‌پا

Persian name of Black-winged Stilt

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، «چوب‌پا» با نام انگلیسی Black-winged Stilt و نام علمی Himantopus himantopus است. نخستین نام فارسی این گونه، « مرغ پابلند بال‌سیاه» بود (جرویس رید 1337). سپس نام فارسی این گونه، از زمان چاپ کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354)، به شکل تک‌نام «چوب‌پا» به کار می‌رفت، اما نگاهی به فهرست پرندگان جهان نشان می‌دهد دست‌ِکم پنج گونه چوب‌پا به نام‌های زیر در جهان وجود دارند.

• چوب‌پای بال‌سیاه Himantopus himantopus
• چوب‌پای پشت‌سفید Himantopus melanurus
• چوب‌پای سرسفید Himantopus leucocephalus
• چوب‌پای گردن‌سیاه Himantopus mexicanus
• چوب‌پای سیاه Himantopus novaezelandiae

و همچنین

• چوب‌پای نواری Cladorhynchus schulzii

بنابراین، واژۀ «چوب‌پا» به عنوان یک نام عمومی برای این گروه و سرده به کار می‌رود. با توجه به سیاست کلی هماهنگی بیشتر با نام‌های پرندگان جهان، هر یک از گونه‌های آن نیاز به نام تکمیلی دارند که یکی از اصول نام‌گذاری در کمیتۀ ثبت پرندگان ایران است.

به همین دلیل، برای تکمیل و ترجمۀ نام فارسی گونۀ موجود در ایران، ازین پس نام این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران به شکل زیر نوشته خواهد شد.

چوب‌پای بال‌سیاه

Black-winged Stilt

Himantopus himantopus

منابع

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

جروید ریس، سایمون (1337). فهرست پیشنهادی اسامی پرندگان ایران. انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 23 ص.

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت درنای طناز در نقده در شهریور 1404

Record of Demoiselle Crane in Naghadeh in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: درنای طناز Grus virgo

شمار پرنده: 350 فرد

محل پایش: نقده

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 17 شهریور 1404

پایشگر: آقای عزیز عذار

Species: Demoiselle Crane Grus virgo

No. of individuals: 350 individuals

Place of observation: Naghadeh

Province: West Azarbaijan

Dates of observations: 8 September 2025

Observer: Aziz Ozar

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی خوار در الوار گرمسیری در شهریور 1404

Record of Brown Fish Owl in Alvar-e Garmsiri in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: دهستان مازو، الوار گرمسیری، اندیمشک

استان: خوزستان

زمان پایش: 20 شهریور 1404

پایشگران: آقای محمد جعفری

گزارشگر: آقای احمد قلاوند

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Mazoo district, Alvar-e Garmsiri, Andimeshk

Province: Khuzestan

Date of observation: 11 September 2025

Observers: Mohammad Jafari

Reporter: Ahmad Ghalavand

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت زردپره رخ‌زرد در دورود در شهریور 1404

Record of Cinereous Bunting in Doroud in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: زردپره رخ‌زرد Emberiza cineracea

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: روستای برآفتاب، دورود

استان: لرستان

زمان پایش: 13 شهریور 1404

پایشگران: آقایان افشین موسی‌زاده، ابوذر یاوری و رضا بختیاری

گزارشگر: آقای کرامت حافظی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان لرستان

Species: Cinereous Bunting Emberiza cineracea

No. of individuals: one individual

Place of observation: BarAftab village, Doroud

Province: Lorestan

Date of observation: 4 September 2025

Observers: Afshin Musazadeh, Abuzar Yavari & Reza Bakhtiari

Reporter: Keramat Hafezi

Notes: The first record of this species for Lorestan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت بلبل خالدار در تهران در شهریور 1404

Record of Thrush Nightingale in Tehran in late August-early September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بلبل خالدار Luscinia luscinia

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: پارک پلیس (باغ اناری)، تهران

استان: تهران

زمان پایش: 7، 10 و 13 شهریور 1404

پایشگران: بانوان سارا امامی و عاطفه حقیقی و آقایان هومن درودی، عباس محجوب، ماهان سلمانپور و علیرضا پورهاشمی

Species: Thrush Nightingale Luscinia luscinia

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Police park (Anari garden), Tehran

Province: Tehran

Date of observation: 29 August and 1,4 September 2025

Observers: Sara Emami, Atefeh Haghighi, Houman Doroudi, Abbas Mahjoob, Mahan Salmanpour, Alireza PourHashemi

ثبت مهاجرت گونه‌ها

Records of migration of species

ثبت نخستین روز رسیدن بلبل خالدار به تهران در شهریور 1404

Record of arrival of Thrush Nightingale to Tehran in August 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: بلبل خالدار Luscinia luscinia

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: پارک پلیس (باغ اناری)، شهر تهران

استان: تهران

دوره پایش: 25 مرداد تا 7 شهریور 1404

نخستین روز رسیدن: 7 شهریور 1404

پایشگران: آقای هومن درودی

Species: Thrush Nightingale Luscinia luscinia

No. of individuals: one individual

Monitoring place: Police park (Anari garden), Tehran city

Province: Tehran

Monitoring period: 16 to 29 August 2025

Arrival date of observation: 29 August 2025

Observers: Houman Doroudi

ثبت مهاجرت گونه‌ها

Records of migration of species

ثبت نخستین روز رسیدن بلبل خالدار به سنندج در اردیبهشت 1404

Record of arrival of Thrush Nightingale to Sanandaj in May 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: بلبل خالدار Luscinia luscinia

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: سنندج

استان: کردستان

دوره پایش: 1 تا 11 اردیبهشت 1404

نخستین روز رسیدن: 11 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای شورش وهابی

Species: Common Nightingale Luscinia luscinia

No. of individuals: one individual

Monitoring place: Sanandaj

Province: Kordestan

Monitoring period: 21 April to 1 May 2025

Arrival date of observation: 1 May 2025

Observers: Shoresh Vahabi

پایدارسازی نام فارسی دارکوب باغی با حذف واژه سوری

Stabilization of Persian name of Syrian Woodpecker

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، دارکوب باغی یا دارکوب سوری با نام انگلیسی Syrian Woodpecker و نام علمی Dendrocopos syriacus است. این گونه نخست با نام فارسی «دارکوب خالدار سوریه» در فهرست جرویس رید (1337) آمده بود، سپس با نام «دارکوب باغی» توسط اسکات و همکاران نامیده شد که فیروز (1379) نیز همان را پیروی کرد اما منصوری (1379، 1387، 1393)، ادهمی (1384) و اسکات و ادهمی (2006) آن را «دارکوب سوری» نامیدند که توسط کابلی و همکاران (1395)، مبصر (1395) و خالقی‌زاده و همکاران (1396) پیروی شد ولی به‌جز منصوری (1379) و ادهمی (1384)، دیگر نویسندگان نام باغی را نیز به عنوان نام دوم در درون پرانتز آورده بودند (منصوری 1387، 1392، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395 و خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که این گونه، در ایران سه زیرگونه دارد:

• دارکوب باغی سوری Syrian Woodpecker Dendrocopos syriacus syriacus (Hemprich & Ehrenberg, 1833)
• دارکوب باغی قفقازی Caucasian Woodpecker Dendrocopos syriacus transcaucasicus Buturlin, 1910
• دارکوب باغی بلوچیBaluchestan Woodpecker Dendrocopos syriacus milleri Zarudny, 1909 Extinct

با توجه به پراکنش زیرگونه‌های مختلف این گونه، کاربرد نام «دارکوب سوری» دارای اشکال بود. به همین دلیل، نام «دارکوب باغی» در اولویت قرار داده شد. همچنین از دیدگاه زیستگاه نیز کاربرد واژۀ باغی مناسب بوده است. بنابر این، با توجه به گذشت حدود یک دهه از اولویت قرار دادن نام «دارکوب باغی» از سال 1398، ازین پس واژۀ «سوری» از فهرست‌های پرندگان ایران حذف می‌شود و نام این گونه به شکل زیر آورده خواهد شد.

دارکوب باغی

Syrian Woodpecker

Dendrocopus syriacus

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی. ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی. ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.