کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک تالابی زیتونی در دریان در اردیبهشت 1404

Record of Marsh Warbler in Daryan in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک تالابی زیتونی Acrocephalus palustris

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: دریان

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 19 اسفند 1403

پایشگران: بانو درنا مجاب

Species: Marsh Warbler Acrocephalus palustris

No. of individuals: one individual

Place of observation: Daryan

Province: East Azarbaijan

Dates of observations: 9 May 2025

Observers: Dorna Mojab

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک چیف چاف کوهستان در دریان در اردیبهشت 1404

Record of Mountain Chiffchaff in Daryan in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک چیف‌چاف کوهستان Phylloscopus sindianus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: دریان، شبستر

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 18 اردیبهشت 1404

پایشگران: بانوان درنا مجاب و مهری نصیری داریانی

Species: Mountain Chiffchaff Phylloscopus sindianus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Daryan, Shabestar

Province: East Azarbaijan

Date of observation: 8 May 2025

Observers: Dorna Mojab & Mehri Nasiri Daryani

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت طاووسک سینه سفید در عسلویه در اردیبهشت 1404

Record of White-breasted Waterhen in Asaluyeh in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: طاووسک سینه‌سفید Amauronis phoenicurus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: عسلویه

استان: بوشهر

زمان پایش: 23 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای امین کمال شنبدی

گزارشگر: آقای هومن درودی

Species: White-breasted Waterhen Amauronis phoenicurus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Asaluyeh

Province: Bushehr

Dates of observations: 3 May 2025

Reporter: Houman Doroudi

Observers: Amin Kamal Shanabdi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سارگپه جنگلی تاجدار در جیرفت در مهر 1387

Record of Crested Honey Buzzard in Jiroft in September 2008

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سارگپه جنگلی تاجدار Pernis ptilorhynchus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: جیرفت

استان: کرمان

زمان پایش: 7 مهر 1387

پایشگران: آقای سیدرضا علوی

شناسایی‌کننده: آقای دیک فورسمن

Species: Crested Honey Buzzard Pernis ptilorhynchus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Jiroft

Province: Kerman

Dates of observation: 28 September 2008

Observers: Seyed Reza Alavi

Identified by: Dick Forsman

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در فیروزکوه در اردیبهشت 1404

Record of Motacilla alba personata in Firuzkuh in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: جاده فیروزکوه

استان: تهران

زمان پایش: 23 اردیبهشت 1404

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام مُلک‌آرایی

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Firuzkuh road

Province: Tehran

Date of observation: 13 May 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کوکوی خالدار در بدره در اردیبهشت 1404

Record of Great Spotted Cuckoo in Badreh in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کوکوی خالدار Clamator glandarius

شمار پرنده: یک فرد

گونۀ والدین دایه: زاغی اوراسیایی

محل پایش: بدره

استان: ایلام

زمان پایش: 24 اسفند 1400

پایشگران: بانو شهین ملک

Species: Great Spotted Cuckoo Clamator glandarius

No. of individuals: one individual

Foster parent species: Eurasian Magpie

Place of observation: Badreh

Province: Ilam

Dates of observation: 14 May 2025

Observers: Shahin Malek

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت گلاریول بال سیاه در قارپوزآباد در فروردین 1404

Record of Black-winged Pratincole in Qarpuz-Abad in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گلاریول بال‌سیاه Glareola nordmanni

شمار پرنده: 60 فرد

مکان پایش: قارپوزآباد

استان: البرز

زمان پایش: 29 فروردین 1404

پایشگران: درنا مجاب، هومن درودی و آرزو اقبالپور

Species: Black-winged Pratincole Glareola nordmanni

No. of individuals: 60 individuals

Place of observation: Qarpuz-Abad

Province: Alborz

Period of observations: 18 April 2025

Observers: Dorna Mojab, Houman Doroudi & Arezoo Eqbalpour

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در شیروان در اردیبهشت 1404

Record of Oriental Turtle Dove in Shirvan in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: شیروان

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 26 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای بابک قویدل نامانلو

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shirvan

Province: North Khorasan

Dates of observation: 16 April 2025

Observers: Babak Ghavidel-Namanlu

گزینش نام فارسی «نازپا» برای گروه پیپتها

Persian name for Pipits group

یکی از گروه‌های پرندگان ایران و جهان، گروه پیپت‌ها (Anthus spp.) هستند که در جهان 47 گونه و در ایران 11 گونه ثبت شده‌اند.

در نخستین چک‌لیست پرندگان ایران (جرویس رید 1337)، واژۀ «غزلاغ» برای این گروه از پرندگان به کار رفته بود. نام «غازلاغ» یا «غازلاق»، واژه‌ای ترکی است که در زبان آذری برای چکاوکها به کار می‌رود و احتمالا به همین دلیل از ادامه کاربرد این نام برای پیپتها در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) پرهیز شد و به جای آن، آوانگاری نام انگلیسی آن یعنی پِپِت آورده شد (همچنین در کتاب دانشنامۀ پرندگان، ادهمی 1384). سپس در کتاب‌های بعدی (منصوری 1379، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 2017) شکل آوانگاری امروزی فارسی‌زبانان، یعنی پیپِت غلبه یافت و رایج شد.

به هر روی، با توجه به سیاست تعیین نام فارسی برای پرندگان ایران در کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، در فرصت یک‌ماهۀ 15 فروردین تا 15 اردیبهشت 1404، پیشنهادهایی برای برگزیدن نام فارسی برای این گروه از پرندگان ایران دریافت شد. اگرچه چندین واژۀ بسیار خوب مطرح شدند، در میان پیشنهادهای دریافت‌شده، دو نام «نازپا» و «ناخن‌دراز» شایستگی بیشتری برای رای‌گیری داشتند.

این دو نام هم از واژگان فارسی بودند، هم به ویژگی‌های ریخت‌شناسی این گروه مرتبط بودند و هم اینکه، تاکنون برای هیچ گروهی از پرندگان ایران به کار نرفته بودند و در عین حال، امکان ارجاع خاص آنها به تنها یک گروه از پرندگان جهان نیز وجود داشت.

توضیح بیشتر دربارۀ دو نام برگزیده:

1. نازپا (واژه‌ای دوهجایی، بیانگر ظریف و نازک بودن پا در گونه‌های این گروه از پرندگان است؛ همچنین واژۀ «ناز» ریشۀ اوستایی دارد و اکنون در زبان فارسی دارای چندین معنی است، از جمله: زیبا، ظریف، نازک، باریک، همچنین به معنی نازنین، ناز و کرشمه)
2. ناخن‌دراز (واژه‌ای چهارهجایی، بیانگر دراز بودن و طول بیشتر ناخن‌ها در انگشتان پای این گروه از پرندگان، نسبت به دیگر گروه‌های پرندگان جهان است؛ همچنین ساخت نام‌واژۀ ترکیبی همانند دیگر گروه‌های پرندگان مانند دم‌جنبانک‌ها)

پس از انجام رای‌گیری، واژۀ «نازپا» مورد پسند اعضای رای‌دهنده بود و برگزیده شد. یادآوری می‌شود که این تعیین نام فارسی، صرفاً برای تکمیل مجموعۀ نام فارسی برای گروه‌های پرندگان ایران انجام شده است و تنها به عنوان نام دوم در فهرست‌های پرندگان ایران خواهد آمد تا خوانندگان به‌تدریج با نام فارسی این گروه آشنا شوند.

پیپت‌ها (نازپاها)

Pipits

Anthus spp.

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت بلبل خالدار در ساوه در اردیبهشت 1404

Record of Thrush Nightingale in Saveh in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بلبل خالدار Luscinia luscinia

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: روستای لار، ساوه

استان: مرکزی

زمان پایش: 21 اردیبهشت 1404

پایشگران: بانو بهاره مالکی و آقای محسن ملاح

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان مرکزی

Species: Thrush Nightingale Luscinia luscinia

No. of individuals: one individual

Place of observation: Lar village, Saveh

Province: Markazi

Date of observation: 11 May 2025

Observers: Bahareh Maleki & Mohsen Mallah

Notes: The first record of this species for Markazi province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری پری شاهرخ چینی در چابهار در بهمن 1403

Third national record of Black-naped Oriole in Chabahar in February 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: پری‌شاهرخ چینی Oriolus chinensis

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 29 بهمن 1403

پایشگران: آقای پدرام خلیلی

شناسایی‌کنندگان: پدرام خلیلی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: سومین رکورد این گونه برای ایران و نخستین ثبت آن برای استان سیستان و بلوچستان

کلیدهای شناسایی: بیرون‌زدگی شاهپراولی‌ها کوتاه و تا میانۀ شاهپرهای دم (ویژگی مشترک پری‌شاهرخ‌‌های هندی و چینی) که در پری‌شاهرخ اوراسیایی معمولا به لبه شاهپرهای دم می‌رسد. پوشپرهای بال زرد تا زرد سبزفام (ولی در پری‌شاهرخ‌های اوراسیایی و هندی تیره تا سیاه هستند). لبه شاهپرهای بال زرد نیست (و همانند پری‌شاهرخ اوراسیایی است، در حالی‌که در پری‌شاهرخ هندی لبه شاهپرهای بال زرد است). لبۀ پوشپردومی‌های بزرگ و میانی زردرنگ است (که در پری‌شاهرخ اوراسیایی و هندی دیده نمی‌شود).

Species: Black-naped Oriole Oriolus chinensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Chabahar

Province: Sistan va Baluchestan

Date of observation: 17 February 2025

Observers: Pedram Khalili

Identified by: Pedram Khalili & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The third record of this species for Iran and first record for Sistan va Baluchestan province

ثبت جمعیت بالا در گونه‌های پرندگان ایران

Records of high counts of Iranian bird species

ثبت شمارش بالای کوکوی معمولی در شاهرود در اردیبهشت 1404

Record of high count of Common Cuckoo in Shahrud in 2025

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: کوکوی معمولی Cuculus canorus

شمار: 50 فرد

مکان پایش: شاهرود

استان: سمنانن

زمان پایش: 17 اردیبهشت 1404

پایشگر: آقای سیروس جعفری چاشمی

Species: Common Cuckoo Cuculus canorus

No. of individuals: 50 individuals

Monitoring place: Shahrud

Province: Semnan

Date of observation: 7 May 2025

Observers: Sirous Jafari Chashmi

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت دم چتری با سپیدگرایی در داراب در اردیبهشت 1404

Record of Rufous-tailed Scrub Robin with leucism in Darab in May 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: دم‌چتری Cercotrichas galactotes

نوع ناهنجاری: سپیدگرایی بخشی

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: روستای دشت پیرغیب، داراب

استان: فارس

زمان پایش: 18 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای پوریا پورشهید

شناسایی‌کننده: آقای پوریا پورشهید

Species: Rufous-tailed Scrub Robin Cercotrichas galactotes

Type of aberration: Partially leucistic

No. of individuals: One individual

Place of observation: Dasht-e Pirgheib, Darab

Province: Fars

Date of observation: 8 May 2025

Observers: Pooria Poorshahid

Identified by: Pooria Poorshahid

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت سنگ‌چشم دم‌سرخ با سپیدگرایی در داراب در فروردین 1404

Record of Isabelline Shrike with leucism in Darab in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: سنگ‌چشم دم‌سرخ Lanius isabellinus

نوع ناهنجاری: سپیدگرایی سراسری

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: داراب

استان: فارس

زمان پایش: 5 فروردین 1404

پایشگران: آقای پوریا پورشهید

شناسایی‌کننده: آقای پوریا پورشهید

Species: Isabelline Shrike Lanius isabellinus

Type of aberration: Fully leucistic

No. of individuals: One individual

Place of observation: Darab

Province: Fars

Date of observation: 25 March 2025

Observers: Pooria Poorshahid

Identified by: Pooria Poorshahid

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در کاشان در اردیبهشت 1404

Record of Namaqua Dove in Kashan in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کاشان

استان: اصفهان

زمان پایش: 19 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای مصطفی مازوچی و محسن محمدی

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kashan

Province: Esfahan

Dates of observations: 9 May 2025

Observers: Mostafa Mazoochi & Mohsen Mohammadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

ششمین رکورد کشوری سسک دمگاه زیتونی شرقی از مریوان در اردیبهشت 1404

Sixth national record of Eastern Bonelli’s Warbler in Marivan in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک دمگاه‌زیتونی شرقی Phylloscopus orientalis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: پیرامون مریوان

استان: کردستان

زمان پایش: 11 ردیبهشت 1404

پایشگران: آقایان محمد فلاح‌نژاد و بشیر شریف‌نیا

شناسایی‌کننده: آقای محمد سفرنگ

یادداشت: ششمین رکورد این گونه برای ایران و چهارمین رکورد این گونه برای استان کردستان.

Species: Eastern Bonelli’s Warbler Phylloscopus orientalis

No. of individuals: One individual

Place of observation: Marivan

Province: Kordestan

Dates of observation: 1 May 2025

Observers: Mohammad Fallahnezhad & Bashir Sharifnia

Identified by: Mohammad Safrang

Remarks: The sixth record of this species for Iran and fourth record of this species for Kordestan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت زرد پره رخ زرد در اورامانات در اردیبهشت 1404

Record of Cinereous Bunting in Oramanat in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: زردپره رخ‌زرد Emberiza cineracea

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: اورامانات

استان: کردستان

زمان پایش: 11 اردیبهشت 1404

پایشگران: محمد فلاح‌نژاد و بشیر شریف‌نیا

Species: Cinereous Bunting Emberiza cineracea

No. of individuals: one individual

Place of observation: Oramanat

Province: Kordestan

Date of observation: 1 May 2025

Observers: Mohammad Fallahnezhad & Bashir Sharifnia

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک خوش صدا در زریبار در اردیبهشت 1404

Record of Savi’s Warbler in Zaribar in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک خوش‌صدا Locustella luscinioides

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: تالاب زریبار

استان: کردستان

زمان پایش: 10 اردیبهشت 1404

پایشگران: محمد فلاح‌نژاد و بشیر شریف‌نیا

شناسایی‌کننده: محمد سفرنگ

Species: Savi’s Warbler Locustella luscinioides

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Zaribar

Province: Kordestan

Dates of observations: 30 April 2022

Observers: Mohammad fallahnezhad & Bashir Sharifnia

Identified By: Mohammad Safrang

ادغام دو گونۀ سسک نیزار اوراسیایی و آفریقایی

Merging two species of Eurasian and African Reed Warblers

یکی از گونه‌های پرندگان سسک نیزار اوراسیایی یا معمولی با نام علمی Acrocephalus scirpaceus است. پس از بررسی‌های آرایه‌شناختی، گونۀ پیشین سسک نیزار اوراسیایی با گونۀ سسک نیزار آفریقایی با نام علمی Acrocephalus baeticatus ادغام شده است (Dowsett-Lemaire & Dowsett 1987; Olsson et al. 2016; HBW/BirdLife). این تغییر از نیمه دوم سال 2022 در دو فهرست اصلی پرندگان جهان (IOC و Clements/eBird) مورد پذیرش قرار گرفته است.

بنابر این، با ادغام دو گونۀ یادشده، دیگر کاربرد نام اوراسیایی برای گونۀ ادغام‌شده درست نبوده، از این پس در فهرست پرندگان ایران نیز نام تغییریافتۀ این گونه پیروی و به شکل زیر نوشته خواهد شد.

سسک نیزار معمولی

Acrocephalus scirpaceus

Common Reed Warbler

منابع

Dowsett-Lemaire F & RJ Dowsett. 1987. European and African Reed Warblers Acrocephalus scirpaceus and A. baeticatus: vocal and other evidence for a single species. Bull. Brit. Orn. Club 107: 74-85.

Olsson U, H Rguibi-Idrissi, JL Copete, JL Arroyo Matos, P Provost, M Amezian, P Alström & F Jiguet. 2016. Mitochondrial phylogeny of the Eurasian/African reed warbler complex (Acrocephalus, Aves). Disagreement between morphological and molecular evidence and cryptic divergence: A case for resurrecting Calamoherpe ambigua Brehm 1857. Molecular Phylogenetics and Evolution 102: 30–44.

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

شانزدهمین رکورد کشوری سسک جنگلی در فیروزکوه در اردیبهشت 1404

Sixteenth national record of Wood Warbler in Firuzkuh in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک جنگلی Phylloscopus sibilatrix

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: فیروزکوه

استان: تهران

زمان پایش: 3 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای هومن درودی

شناسایی‌کنندگان: هومن درودی، درنا مجاب، برایان اسمال، اسکار کمبل، علی موسوی، آرش حبیبی آزاد و آلان دین

Species: Wood Warbler Phylloscopus sibilatrix

No. of individuals: one individual

Place of observation: Firuzkuh

Province: Tehran

Date of observation: 23 April 2025

Observers: Houman Doroudi

Identified by: Houman Doroudi, Dorna Mojab, Brian Small, Oscar Campbell, Ali Mousavi, Arash Habibi-Azad & Alan Dean

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت دارکوب خالدار کوچک در مریوان در اردیبهشت 1404

Record of Lesser Spotted Woodpecker in Marivan in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دارکوب خالدار کوچک Dendrocopos minor

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: مریوان

استان: کردستان

زمان پایش: 11 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقایان محمد فلاح‌نژاد و بشیر شریف‌نیا

Species: Lesser Spotted Woodpecker Dendrocopos minor

No. of individuals: one individual

Place of observation: Marivan

Province: Kordestan

Date of observation: 1 May 2025

Observers: Mohammad Fallahnezhad & Bashir Sharifnia

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در حمیدیه در اردیبهشت 1404

Record of Namaqua Dove in Hamidieh in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: حمیدیه

استان: خوزستان

زمان پایش: 3 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای مصطفی مازوچی

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Hamidieh

Province: Khuzestan

Dates of observations: 23 April 2025

Observers: Mostafa Mazoochi

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت زردپره سرسرخ با سپیدگرایی بخشی در کلات نادری در اردیبهشت 1404

Record of Red-headed Bunting with partial leucism in Kalat-e Naderi in May 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: زردپره سرسرخ Emberiza bruniceps

نوع ناهنجاری: سپیدگرایی بخشی

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: امیرآباد، کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 12 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیده مهشید حسینی، علی امیری، سیدمهدی نقیبی و علی مهدوی

Species: Red-headed Bunting Emberiza bruniceps

Type of aberration: Partial leucism

No. of individuals: One individual

Place of observation: AmirAbad, Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 2 May 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini, Ali Amiri, Seyed Mahdi Naghibi & Ali Mahdavi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در سرخس در اردیبهشت 1404

Record of Oriental Turtle Dove in Sarakhs in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 5 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیده مهشید حسینی و علی امیری

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 25 April 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini & Ali Amiri

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در کلات نادری در اردیبهشت 1404

Record of Motacilla alba personata in Kalat-e Naderi in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 12 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیده مهشید حسینی، علی امیری و سیدمهدی نقیبی

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در کنار گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 2 May 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini, Ali Amiri & Seyed Mahdi Naghibi

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در کشف رود در اردیبهشت 1404

Record of Motacilla alba personata in Kashaf-Rud in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: کشف رود

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 13 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیده مهشید حسینی، علی امیری و سیدمهدی نقیبی

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در کنار گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Kashaf-Rud

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 3 May 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini, Ali Amiri & Seyed Mahdi Naghibi

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در گمیشان در اردیبهشت 1404

Record of Motacilla alba personata in Gomishan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب گمیشان

استان: گلستان

زمان پایش: 10 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای سیاوش روشنیان

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Gomishan

Province: Golestan

Date of observation: 30 April 2025

Observers: Siavash Roshanian

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در سد چهچهه در اردیبهشت 1404

Record of Oriental Turtle Dove in Chahchaheh dam in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: سد چهچهه، کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 12 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیدمهدی نقیبی، علی امیری و سیده مهشید حسینی

شناسایی‌کنندگان:

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Chahchaheh dam, Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 2 May 2025

Observers: Seyed Mahdi Naghibi, Ali Amiri & Seyedeh Mahshid Hosseini

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کبوتر چشم زرد (خاوری) در سد چهچهه در اردیبهشت 1404

Record of Yellow-eyed Dove in Chahchaheh dam in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم‌زرد (خاوری) Columba eversmanni

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: سد چهچهه، کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 12 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیده مهشید حسینی، علی امیری و سید مهدی نقیبی

یادداشت: زودترین زمان ثبت این گونه در سال‌های گذشته. نخستین روز ثبت این گونه در ایران در تاریخ 7 آوریل 1896 در جعفرآباد استان خراسان رضوی توسط اقای زارودنی بوده است.

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Chahchaheh dam, Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 2 May 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini, Ali Amiri & Seyed Mahdi Naghibi

Notes: The earlier record of this species in recent years. Its earliest record from Iran was on 7 April 1896 from Jafar-Abad, Khorasan-e Razavi province by Zarudny.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سسک تالابی خاوری در کلات نادری در اردیبهشت 1404

Record of Blyth’s Reed Warbler in Kalat-e Naderi in May 2025

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سسک تالابی خاوری Acrocephalus dumetorum

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 12 اردیبهشت 1404

پایشگران: سیده مهشید حسینی، علی امیری، علی مهدوی و سیدمهدی نقیبی

شناسایی‌کنندگان: سیدمهدی نقیبی و علی مهدوی

Species: Blyth’s Reed Warbler Acrocephalus dumetorum

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 2 May 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini, Ali Amiri, Ali Mahdavi & Seyed Mahdi Naghibi

Identified by: Seyed Mahdi Naghibi & Ali Mahdavi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سسک نیزار خوزی در ماهشهر در اردیبهشت 1404

Record of Basra Reed Warbler in Mahshahr in May 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک نیزار خوزی Acrocephalus griseldis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بندر ماهشهر

استان: خوزستان

زمان پایش: 11 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای شایان بهبهانی

Species: Basra Reed Warbler Acrocephalus griseldis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bandar Mahshahr

Province: Khuzestan

Date of observation: 1 May 2025

Observers: Shayan Behbahani

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سسک نیزار خوزی در هندیجان در فروردین 1404

Record of Basra Reed Warbler in Hendijan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک نیزار خوزی Acrocephalus griseldis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 28 فروردین 1404

پایشگران: آقای احمد محمدی

شناسایی‌کنندگان: آقایان محسن ملاح و کرامت حافظی

Species: Basra Reed Warbler Acrocephalus griseldis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Date of observation: 17 April 2025

Observers: Ahmad Mohammadi

Identified by: Mohsen Mallah & Keramat Hafezi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قوی کوچک در کانی برازان در فروردین 1404

Record of Tundra Swan in Kani-Barazan in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قوی کوچک Cygnus columbianus bewickii

شمار پرنده: 13 فرد

محل پایش: تالاب کانی برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 3 فروردین 1404

پایشگران: علی اصغر رحیم‌زاده پوربناب و یحیی رحیم‌زاده پوربناب

Species: Tundra Swan Cygnus columbianus bewickii

No. of individuals: 13 individuals

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Date of observation: 23 March 2025

Observers: Ali-Asghar Rahimzadeh PourBonab & Yahya Rahimzadeh PourBonab

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب شاهی در اصفهان در بهمن 1403

Record of Eastern Imperial Eagle in Esfahan in February 2025

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب شاهی Aquila heliaca

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: اصفهان

استان: اصفهان

زمان پایش: بهمن  1403

پایشگران: آقای امین اخوت

Type of important species: IUCN Redlist (Vulnerable)

Species: Eastern Imperial Eagle Aquila heliaca

No. of individuals: one individual

Place of observation: Esfahan

Province: Esfahan

Period of observations: February 2025

Observers: Amin Okhovvat

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک تالابی زیتونی در هندیجان در اردیبهشت 1404

Record of Marsh Warbler in Hendijan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک تالابی زیتونی Acrocephalus palustris

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 8 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای احمد محمدی

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده و کرامت حافظی

Species: Marsh Warbler Acrocephalus palustris

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observations: 28 April 2025

Observer: Ahmad Mohammadi

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh & Keramat Hafezi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت گلاریول بال سیاه در تالاب کمجان در اردیبهشت 1404

Record of Black-winged Pratincole in Kamjan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گلاریول بال‌سیاه Glareola nordmanni

شمار پرنده: 30 فرد

مکان پایش: تالاب کمجان، خرامه

استان: فارس

زمان پایش: 4 اردیبهشت 1404

پایشگران: نسترن اسدی فرد، بهار عسگری، غلامرضا خدادوست و پدرام خلیلی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان فارس

Species: Black-winged Pratincole Glareola nordmanni

No. of individuals: 30 individuals

Place of observation: Kamjan wetland, Kharameh

Province: Fars

Period of observations: 24 April 2025

Observers: Nastaran Asadi Fard, Bahar Asgari, Gholamreza Khodadoost & Pedram Khalili

Notes: The first record of this species for Fars province

تکمیل نام عمومی طرقه کوهی برای Rock Thrush

Persian name of Rock Thrushes

یکی از نام‌های عمومی رایج در پرندگان ایران، نام ترکی «طُرقه» است. نام عمومی «طرقه» برای چندین گروه از پرندگان به کار می‌رود. یک گروه با دو گونه یعنی طُرقه حنایی (به تازگی در نام فارسی این گونه واژۀ حنایی بر کوهی اولویت داده شد) و طُرقه کبود (بنفش) که بخشی از تیرۀ توکایان (Turdidae) هستند. همچنین یک گونۀ دیگر به نام «طرقۀ آوازخوان آبی» در تیرۀ مگس‌گیران جهان قدیم (Muscicapidae) قرار دارد. افزون بر اینها، واژۀ طرقه برای گونۀ «چکاوک گندمزار» نیز به کار می‌رود. با نگاهی دقیق‌تر به ویژگی‌های زیستگاهی گونه‌های سردۀ Monticola با دو گونۀ طرقۀ حنایی (کوهی)، طرقۀ کبود (بنفش) در ایران، می‌توان دریافت که این گونه‌ها در ارتفاعات بالا و معمولا بالاتر از دارمرزها زیست می‌کنند. گروه طرقۀ آوازخوان نیز در سردۀ Myophonus در زیستگاه‌های تپه‌ای زیست می‌کنند.

در میان چندین گونه که واژۀ طرقه در نام فارسی آنها به کار رفته است، به نظر می‌رسد که برای گروه طرقه‌هایی که در تیرۀ توکایان و برای سردۀ Monticola به کار می‌رود، نیاز به تکمیل نام فارسی داشته باشیم و با توجه به اینکه دو گونۀ طُرقۀ حنایی و طُرقۀ کبود از گروه پرندگان با نام انگلیسی Rock Thrush هستند، می‌توان به آسانی نام این دو گونه را دقیق‌تر کرد.

همان‌طور که می‌دانیم واژۀ لاتین Montis به معنی کوه است که با واژۀ انگلیسی Mountain نیز همخوانی دارد. بنابر این، با توجه به معنی واژۀ Monticola، کاربرد نام عمومی انگلیسی Rock Thrush و نیز در نظر گرفتن زیستگاه خاص این گروه از پرندگان، پیشنهاد شد که نام «طرقۀ کوهی» به عنوان نام عمومی برای سردۀ Monticola و نام انگلیسی Rock Thrush به کار رود که بدین ترتیب می‌توان به سرعت به نوع زیستگاه آنها نیز پی برد. این تکمیل نام مورد پذیرش اعضا و رای‌دهندگان کمیتۀ ثبت پرندگان ایران قرار گرفت.

بر این اساس، ازین پس، نام فارسی دو گونه مورد اشاره در سردۀ Monticola به شکل زیر تکمیل خواهند شد.

طرقۀ کوهی حنایی

Monticola saxatilis

Rufous-tailed Rock Thrush

طرقۀ کوهی کبود

Monticola solitarius

Blue Rock Thrush

*****

ثبت چک بوته ای در استان خراسان شمالی

Record of Whinchat in North Khorasan province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: چک بوته‌ای Saxicola rubetra

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: پارک ملی گلستان

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 5 فروردین 1404

پایشگران: آقایان علی مهدوی، جعفر پناه پور و محمد میربها

یادداشت: نخستین ثبت موثق این گونه برای استان خراسان شمالی

Species: Whinchat Saxicola rubetra

No. of individuals: one individual

Place of observation: Golestan National Park

Province: North Khorasan

Dates of observation: 25 April 2025

Observers: Ali Mahdavi, Jafar Panahpour & Mohammad Mirbaha

Notes: The first record of this species for North Khorasan province

ثبت گیلانشاه ابروسفید در استان خراسان رضوی

Record of Whimbrel in Khorasan-e Razavi province

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: گیلانشاه ابروسفید Numenius phaeopus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 3 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقای سید امین موسوی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Whimbrel Numenius phaeopus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 23 April 2025

Observers: Seyed Amin Musavi

Remarks: The first record of this species for Khorasan-e Razavi province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک درختی کوچک در کاریان در فروردین 1396

Record of Booted Warbler in Kariyan in March 2017

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سسک درختی کوچک Iduna caligata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کاریان، جویم

استان: فارس

زمان پایش: 3 فروردین 1396

پایشگران: بهاره مالکی و محسن ملاح

شناسایی‌کنندگان: محسن ملاح، برایان اسمال، پتر کنرلی، آلان دین، ابوالقاسم خالقی‌زاده و شاهو دربندی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان فارس

Species: Booted Warbler Iduna caligata

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kariyan, Jowim

Province: Fars

Dates of observations: 23 March 2017

Observers: Bahareh Maleki & Mohsen Mallah

Identified by: Mohsen Mallah, Brian Small, Peter Kennerley, Alan Dean, Abolghasem Khaleghizadeh & Shaho Darbandi

Notes: The first record of this species for Fars province

یادداشت‌هایی دربارۀ نام فارسی پرندگان ایران: 8- کاربرد واژه «لیمویی»

Notes on the term ‘Limuyi’ in the Persian name of birds

واژۀ «لیمویی» در نام فارسی سه گونه از پرندگان ایران دیده می‌شود. در زیر توضیح کوتاهی دربارۀ کاربرد واژۀ «لیمویی» در نام این سه گونه پرداخته می‌شود.

1. گونۀ «زردپرۀ لیمویی»، Yellowhammer Emberiza citrinella (اسکات و همکاران 1354، فیروز 1379، ادهمی 1384، منصوری 1379، 1387، 1392، اسکات و ادهمی 2006، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396)، واژۀ Citrine و Citreinella یعنی به رنگ لیمویی و به نام لاتین سردۀ Citrus spp. یعنی مرکبات اشاره می‌کند.

2. گونۀ «دم‌جنبانک لیمویی»، Citrine Wagtail Motacilla citreola، همانند نام زردپرۀ لیمویی، در این نام انگلیسی و لاتین، واژۀ Citrine و Citreola یعنی به رنگ لیمویی و به نام لاتین سردۀ Citrus spp. یعنی مرکبات اشاره می‌کند.

3. گونۀ «سسک درختی لیمویی»، Icterine Warbler Hippolais icterina که ابتدا توسط ادهمی (1384) به جای نام سسک درختی زرد به کار رفت. در نام‌های انگلیسی و لاتین این گونه، واژۀ Icterine به رنگ زرد در «یرقان» اشاره می‌کند و به دلیل شباهت به رنگ لیمویی، در نام‌گذاری فارسی، واژۀ لیمویی به کار رفت.

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی. ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی. ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

*****

آوانگاری حرف ربط 'و' بین نامهای یک استان

Transliteration of ‘va’ between names of one province

یکی از دغدغه‌های موجود در زمان ترجمه و ویرایش نام استان‌ها به زبان انگلیسی، ترجمۀ حرف ربط «وَ» بین نام‌های یک استان مانند چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و نیز سیستان و بلوچستان است.

در حال حاضر، در زمان ترجمۀ این حرف ربط در نام‌های یک استان، گاهی از «and»، گاهی از «&» و گاهی با آوانگاری تلفظ فارسی آن به شکل «va» نوشته می‌شود. با توجه به اینکه واژۀ «and» کمی طولانی و کاملا انگلیسی است و بین آوانگاری دو نام فارسی قرار می‌گیرد و نیز شکل «&» به عنوان نماد تلقی می‌شود، شکل آوانگاری «va» که در بین دو نام آوانگاری نوشته می‌شود، در اولویت قرار گرفت.

همچنین در زمان نوشتن نام استان‌ها، زمانی که نام این استان‌ها در پایان یک عبارتی باشد که نام چندین استان برشمرده می‌شود، کاربرد این آوانگاری و حرف ربط انگلیسی «and» پیش از نام آخرین استان، بهتر نمایش داده می‌شود و از گنگی ویرایشی متن انگلیسی پرهیز خواهد شد.

بنابراین، در نوشتارهای کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، ترجمۀ نام استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و نیز سیستان و بلوچستان، به شکل زیر خواهد بود:

Chahar-Mahal va Bakhtiari

Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad

Sistan va Baluchestan

*****

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در هزار مسجد در فروردین 1404

Record of Motacilla alba personata in Hezar Masjed in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: هزار مسجد

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 31 فروردین 1404

پایشگران: آقای اسماعیل باقریان

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Hezar Masjed

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 20 April 2025

Observers: Esmaeil Bagherian