کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

پایدارسازی نام زردپره نیزار با حذف واژۀ تالابی

Stabilization of Persian name of Common Reed Bunting

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «زردپرۀ نیزار (تالابی)» با نام انگلیسی Common Reed Bunting و نام علمی Emberiza schoeniclus است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «دانه‌خوار نیزار» آمده بود (جرویس رید، 1337). سپس در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) به شکل «زردپرۀ تالابی» آمد و در کتاب فیروز (1379) نیز پیروی شد. نام این گونه در دانشنامۀ پرندگان (ادهمی 1384) زردپره نیزار و در فهرست اسکات و ادهمی (2006) به شکل «زردپرۀ نیزار (زردپرۀ تالابی)» نوشته شد ولی منصوری (1379، 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395)، مبصر (1395)، خالقی‌زاده و همکاران (1396) از همان نام پیشین «زردپرۀ تالابی» استفاده کردند.

 

در آبان 1399 در کمیتۀ ثبت پرندگان ایران پیشنهاد شد که برای هماهنگی بیشتر بین نام فارسی و انگلیسی این گونه و نیز برای توجه بیشتر به جنبۀ حفاظتی نام زیستگاه ویژۀ این گونه، به جای نام «زدپره تالابی»، نام «زردپره نیزار» به کار رود و برای گسترش نام جدید و یادآوری نام پیشین در کنار هم، به شکل «زردپرۀ نیزار (تالابی)» در فهرست‌های پرندگان ایران به کار رفته بود.

 

اکنون پس از گذشت پنج سال و با توجه به رواج نسبی نام «زردپره نیزار»، گویا زمان آن رسیده است که می‌توان نام «زردپرۀ نیزار» را به تنهایی به کار برد. بر این اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

 

زردپرۀ نیزار

Common Reed Bunting

Emberiza schoeniclus

 

-----

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

 

*****

ثبت سلیم طلایی اروپایی در مشگین شهر در آبان 1404

Record of European Golden Plover in Meshgin-Shahr in November 2025

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سلیم طلایی اروپایی Pluvialis apricaria

شماره پرنده: 3 فرد

مکان پایش: قره‌قیه، مشگین‌شهر

آستان: اردبیل

زمان پایش: 17 آبان 1404

پایشگران: آقایان بهزاد جهانگیرزاده خیاوی، سینا توحیدی و جواد روحی

گزارشگر: آقای اصغر محمدی نصرآبادی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان اردبیل

Species: European Golden Plover Pluvialis apricaria

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Qara-Qiyeh, Meshgin-Shahr

Province: Ardabil

Date of observation: 8 November 2025

Observers: Behzad Jahangirzadeh Khiavi, Sina Tohidi & Javad Rouhi

Reporter: Asghar Mohammadi-Nasrabadi

Remarks: The first record of this species for Ardabil province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

هفتمین رکورد کشوری دال هیمالیایی در هندیجان در آبان 1404

Seventh national record of Himalayan Vulture in Hendijan in November 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دال هیمالیایی Gyps himalayensis

شمار پرنده: یک نابالغ

محل پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 18 آبان 1404

پایشگران: محمد فلاح نژاد و عاطف شعبانیان

گزارشگر: احمد محمدی‌روش

شناسایی‌کنندگان: آقایان کرامت حافظی و دیک فورسمن

یادداشت: هفتمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان خوزستان

Species: Himalayan Vulture Gyps himalayensis

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzaestan

Date of observation: 9 November 2025

Observers: Mohammad Fallahnezhad & Atef Shabanian

Reporter: Ahmad Mohammadi-Ravesh

Identified by: Keramat Hafezi & Dick Forsman

Remarks: The seventh record of this species for Iran and the first record of this species for Khuzestan province

ثبت جغد تالابی در یزد در آبان 1404

Record of Short-eared Owl in Yazd in November 2025

 

چکیده این ثبت

نام گونه: جغد تالابی Asio flammeus

شمار پرنده: یک فرد زخمی

مکان پایش

استان: یزد

زمان پایش: 15 آبان 1404

پایشگر: آقای مهدی زارع خورمیزی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه از استان یزد

Species: Short-eared Owl Asio flammeus

No. of individuals: One individual wounded

Place of observation: Yazd

Province: Yazd

Date of observation: 6 November 2025

Observers: Mehdi Zare Khormizi

Remarks: The first record from Yazd province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

هشتمین رکورد کشوری کاکایی پاسیاه در شورک ملکی در آبان 1404

Eighth national record of Black-legged Kittiwake in Shourak Maleki in November 2025

 

چکیدۀ این ثبت

گونه: کاکایی پاسیاه Rissa tridactyla

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شورک ملکی، سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 16 آبان 1404

پایشگران: علی مهدوی، علی امیری و سیدمهشید حسینی

یادداشت: هشتمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Black-legged Kittiwake Rissa tridactyla

No. of individuals: One individual

Place of observation: Shourak Maleki, Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 7 November 2025

Observers: Ali Mahdavi, Ali Amiri & Seyed Mahshid Hosseini

Remarks: The eighth record of this species for Iran and first record of this species for Khorasan-e Razavi province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در تهران در آبان 1404

Fourteenth national record of Olive-backed Pipit in Tehran in November 2025

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت پشت‌زیتونی Anthus hodgsoni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تهران

استان: تهران

زمان پایش: 15 آبان 1404

پایشگر: آقایان هومن درودی و رضا مصطفوی

شناسایی‌کنندگان: آقایان هومن درودی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: چهاردهمین رکورد این گونه در ایران و سومین رکورد این گونه در استان تهران

Species: Olive-backed Pipit Anthus hodgsoni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tehran

Province: Tehran

Dates of observation: 6 November 2025

Observers: Houman Doroudi & reza Mostafavi

Identified by: Houman Doroudi & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The fouteenth record of this species for Iran and the third record for Tehran province

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سیزدهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در تهران در اسفند 1403

Thirteenth national record of Olive-backed Pipit in Tehran in March 2025

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت پشت‌زیتونی Anthus hodgsoni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تهران

استان: تهران

زمان پایش: 24 اسفند 1403

پایشگر: آقای هومن درودی

شناسایی‌کنندگان: آقایان هومن درودی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: سیزدهمین رکورد این گونه در ایران و دومین رکورد این گونه در استان تهران

Species: Olive-backed Pipit Anthus hodgsoni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tehran

Province: Tehran

Dates of observation: 14 March 2025

Observers: Houman Doroudi

Identified by: Houman Doroudi & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The thirteenth record of this species for Iran and the second record for Tehran province

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

رکورد کشوری نوک سرخ دریایی در بندر عباس در مهر 1404

National record of Red-billed Tropicbird in Bandar Abbas in October 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: نوک سرخ دریایی Phaeton aethereus

شمار پرنده: یک نابالغ بیمار که درگذشت.

مکان پایش: ساحل بندر عباس

استان: هرمزگان

زمان پایش: 23 مهر 1404

گزارشگر: آقای میثم قاسمی

منبع: https://www.irna.ir/news/859780459/

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران از تاریخ 3 می 1978

Species: Red-billed Tropicbird Phaeton aethereus

No. of individuals: one sick juvenile then died.

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 15 October 2025

Reporter: Meysam Ghasemi

Resource: https://www.irna.ir/news/859780459/

Remarks: The first record of this species for Iran since 3 May 1978.

ثبت قوی فریادکش در استان خراسان رضوی

Record of Whooper Swan in Khorasan-e Razavi province

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: قوی فریادکش Cygnus cygnus

شمار پرنده: 5 فرد

مکان پایش: مخزن آب شورک ملکی، سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 17-18 اسفند 1403

پایشگران: هنگامه صدرایی، پروین جوادی، رضا آگنج، رسول بقالان، الهام زوار، مهشید حسینی و مهدی نقیبی

گزارشگر: آقای علی مهدوی

منبع: https://ebird.org/checklist/S217212736

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Whooper Swan Cygnus cygnus

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Shourak-Maleki water reservoir, Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 7-8 March 2025

Observers: Hengameh Sadraee, Parvin Javadi, Reza Aganj, Rasoul Baghalan, Elham Zavar, Mahshid Hosseini & Mahdi Naghibi

Reporter: Ali Mahdavi

Resource: https://ebird.org/checklist/S217212736

Remarks: The first record of this species for Khorasan-e Razavi province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت جغد طلایی در مهران در آبان 1404

Record of Omani Owl in Mehran in October 2025

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد طلایی Strix butleri

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: مهران

استان: ایلام

زمان پایش: 2 آبان 1404

پایشگران: آقای مهدی مامی

Species: Omani Owl Strix butleri

No. of individuals: one individual

Place of observation: Mehran

Province: Ilam

Dates of observation: 24 October 2025

Observers: Mahdi Mami

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک ابروزرد هیوم در ری  در آبان 1404

Record of Hume's Leaf Warbler in Rey in October 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک ابروزرد هیوم Phylloscopus humei

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: آراد، ری

استان: تهران

زمان پایش: 9 آبان 1404

پایشگران: عباس محجوب، محمد فلاح، پرستو هدایت‌زاده، بهار کلانتری، مریم کاظمی و محسن ملاح

Species: Hume's Leaf Warbler Phylloscopus humei

No. of individuals: one individual

Place of observation: Arad, Rey

Province: Tehran

Dates of observation: 31 October 2025

Observers: Abbas Mahjoob, Mohammad Fallah, Parastoo Hedayatzadeh, Bahar Kalantari, Maryam Kazemi & Mohsen Mallah

ثبت دارکوب سبز اروپایی در استان خراسان شمالی

Record of European Green Woodpecker in North Khorasan province

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: دارکوب سبز اروپایی Picus viridis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: منطقه حفاظت‌شدۀ قرخود

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 20 تیر 1404

پایشگران: آقایان کیافر جهانیان و کارن مکبر

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان شمالی

Species: European Green Woodpecker Picus viridis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Ghorkhood protected area

Province: North Khorasan

Period of observations: 10 July 2025

Observers: Kiafar Jahanian & Karen Mokabber

Remarks: The first record of this species for North Khorasan province

 

پایدارسازی نام کمرکلی جنگلی با حذف واژۀ درختی

Stabilization of Persian name of Eurasian Nuthatch

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «کمرکلی جنگلی (درختی)» با نام انگلیسی Eurasian Nuthach و نام علمی Sitta europaea است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «مرغ سنگ اروپایی» بود (جرویس رید، 1337). سپس به شکل «کمرکلی جنگلی» در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در کتاب‌های پرندگان ایران نیز به همین شکل پیروی شد (فیروز 1379) ولی در فهرست ادهمی (1384) و اسکات و ادهمی (2006)، به شکل «کمرکلی درختی» و در کتاب منصوری (1379) نیز به کار رفت. به هر روی، در کتاب پسین‌های، دوباره نام کمرکلی جنگلی اولویت داده شد (منصوری 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396)، اگرچه برخی از آنها نام کمرکلی درختی را نیز به عنوان نام دوم در درون پرانتز آوردند (منصوری 1387، 1393، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396).

 

یادآوری می‌شود که برای اشاره به نوع زیستگاه طبیعی برای این گونه، کاربرد واژۀ "جنگلی" نسبت به کاربرد واژۀ «درختی» در اولویت است. اکنون با توجه به رواج بیشتر نام «کمرکلی جنگلی»، می‌توان واژۀ «درختی» را از نام فارسی رسمی این گونه حذف کرد. بر این اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

 

کمرکلی جنگلی

Eurasian Nuthatch

Sitta europaea

 

-----

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami, A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

 

*****

 

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم سرخ سیاه اروپایی در ری در آبان 1404

Record of Phoenicurus ochruros gibraltariensis in Rey in October 2025

 

چکیدۀ این ثبت:

نام زیرگونه: دم‌سرخ سیاه اروپایی Phoenicurus ochruros gibraltariensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: ابراهیم‌آباد، ری

استان: تهران

زمان پایش: 9 آبان 1404

پایشگران: عباس محجوب، محمد فلاح، پرستو هدایت‌زاده، بهار کلانتری، مریم کاظمی و محسن ملاح

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: داشتن لکه سفید بالی و شکم خاکستری

Subspecies: European Black Redstart Phoenicurus ochruros gibraltariensis

No. of individuals: One individual

Place of observation: Ebrahim-Abad, Rey

Province: Tehran

Date of observation: 31 October 2025

Observers: Abbas Mahjoob, Mohammad Fallah, Parastoo Hedayatzadeh, Bahar Kalantari, Maryam Kazemi & Mohsen Mallah

ثبت شاه طوطی اسکندر در رشت در فروردین 1403

Record of Alexandrine Parakeet in Rasht in April 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: در حال افزایش

نام گونه: شاه‌طوطی اسکندر Psittacula eupatria

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: باغ محتشم، شهر رشت

استان: گیلان

زمان پایش: 17 فروردین 1403

پایشگران: کتایون محبوبی، مریم انورپور و هانیه نیک‌نام

گزارشگر: آقای شاهین شالچی

یادداشت: افزودن این گونه به فهرست پرندگان استان گیلان. افراد محلی گزارش دادند که این گونه از حدود ده سال پیش در این باغ دیده می‌شود.

Type of important species: increasing

Species: Alexandrine Parakeet Psittacula eupatria

No. of individuals: individuals

Place of observation: Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 5 April 2024

Observers: Katayun Mahbubi, Maryam Anvarpour & Hanieh Niknam

Reporter: Shahin Shalchi

Notes: Addition of this species to the list of the birds of Gilan province. Local people reported seeing this species since about ten years ago.

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سنگ چشم دم دراز (دمگاه حنایی) در کلات نادری در اردیبهشت 1397

Record of Long-tailed Shrike in Kalat-e Naderi in May 2018

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنگ‌چشم دم‌دراز (دمگاه حنایی) Lanius schach

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: اردیبهشت 1397

پایشگران: آقای اسماعیل باقریان

Species: Long-tailed Shrike Lanius schach

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: May 2018

Observers: Esmaeel Bagherian

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت تلیله خاکستری در گمیشان در شهریور 1404

Record of Red Knot in Gomishan in September 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: تلیله خاکستری Calidris canutus

شمار پرنده: یک فرد

زمان پایش: 23 شهریور 1404

محل پایش: گمیشان

استان: گلستان

پایشگر: آقای مجید سعادتفر

Species: Red Knot Calidris canutus

No. of individuals: One individual

Date of observation: 14 September 2025

Place of observation: Gomishan

Province: Golestan

Observer: Majid Saadatfar

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسیاه در بندر ترکمن در مهر 1404

Record of Greater Scaup in Bandar Turkmen in October 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اردک سرسیاه Aythya marila

شمار پرنده: یک ماده

محل پایش: بندر ترکمن

استان: گلستان

زمان پایش: 28 مهر 1404

پایشگران: آقای مجید سعادتفر

Species: Greater Scaup Aythya marila

No. of individuals: one female

Place of observation: Bandar Turkmen

Province: Golestan

Dates of observation: 20 October 2025

Observers: Majid Saadatfar

 

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در هندیجان در مهر 1404

Record of Oriental Turtle Dove in Hendijan in October 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: یک نابالغ

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 29 مهر 1402

پایشگران: آقای احمد محمدی

کلیدهای شناسایی: حلقۀ پوستی چشم نازک، سفید بودن لبۀ پوشپرهای بال، رنگ قهوه‌ای روشن سینه (در نابالغان)، دمگاه آبی خاکستری (توسی)

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observation: 21 October 2025

Observers: Ahmad Mohammadi