کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

گزینش نام کلاغک برای معادل Jackdaw

Persian name for Jackdaw

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «کلاغ گردن‌بور» با نام Western Jackdaw است. این گونه تاکنون با نام عمومی «کلاغ» نامیده می‌شد. همان‌طور که می‌دانیم تیرۀ کلاغان (Corvidae) دارای انواعی از کلاغ‌ها شامل کلاغ‌ها (Crows)، غراب‌ها (Ravens)، زاغی‌ (Magpies)، زاغ‌ها (Jays) و کلاغ سیاه (Rook) است. برای اغلب این نام‌ها معادل فارسی و انگلیسی آنها برابریابی شده است، درحالی‌که برای واژۀ Jackdaw تاکنون از واژۀ «کلاغ» استفاده می‌کردیم. در جهان دو گونه در سردۀ Coloeus به نام‌های کلاغ گردن‌بور غربی (Coloeus monedula) و کلاغ گردن‌بور دائوری (Coloeus dauurica) زندگی می‌کنند. از ویژگی‌های برجسته این گروه، اندازۀ جثۀ کوچک‌تر آنها نسبت به گروه کلاغ‌ها است. بنابر این، برای رسیدن به معادل فارسی مناسب این گروه، با حفظ نام پیشین «کلاغ» و افزودن پسوند «ک» یا «چه» به معنی کوچک، ضمن حفظ نام رایج آن و با کمترین تغییر، نام این گروه از پرندگان را از «کلاغ» به «کلاغک» یا «کلاغچه» تغییر داد. پس از بررسی و نظرخواهی در کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، نام کلاغک به عنوان معادل واژۀ Jackdaw برگزیده شد.

 

بر این اساس، ازین‌پس نام این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران، به شکل زیر خواهد آمد:

 

کلاغک گردن‌بور

Western Jackdaw

Coloeus monedula

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کشیم گردن‌سرخ در کشف رود در مرداد 1404

Record of Red-necked Grebe in Kashaf-Rud in August 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کشیم گردن‌سرخ Podiceps grisegena

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: کشف رود

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 24 مرداد 1404

پایشگران: سیدامین موسوی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Red-necked Grebe Podiceps grisegena

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kashaf-Rud

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 15 August 2025

Observers: Seyed Amin Musavi

Notes: The first record of this species for Khorasan-e Razavi province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک مرمری در گندمان در مرداد 1404

Record of Marbled Duck in Gandoman in August 2025

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: اردک مرمری Marmaronetta angustirostris

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: 24 مرداد 1404

پایشگران: آقای امین اخوت

Importance of species: IUCN Redlist (Vu)

Species: Marbled Duck Marmaronetta angustirostris

No. of individuals: one individual

Place of observation: Gandoman

Province: Chahar-Mahal va Bakhtiari

Date of observation: 15 August 2025

Observers: Amin Okhovvat

ثبت پیغوی کوچک در استان آذربایجان شرقی

Record of Shikra in East Azarbaijan province

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: پیغوی کوچک (شکره) Tachyspiza badius

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: مرند

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش 17 تیر 1404

پایشگر: غلامرضا فرخ‌نسب

گزارشگر: ستّار شیری

شناسایی‌کنندگان: امیرمهدی کیخا، عباس عاشوری و کرامت حافظی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان آذربایجان شرقی

Species: Shikra Tachyspiza badius

No. of individuals: One individual

Place of observation: Marand

Province: East Azarbaijan

Date of observation: 7 July 2025

Observer: Gholamreza Farrokhnasab

Reporter: Sattar Shiri

Identified by: AmirMahdi Keykha, Abbas Ashoori & Keramat Hafezi

Notes: The first record of this species for East Azarbaijan province

 

ثبت گونه‌های جوجه‌آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه‌آوری چرخ‌ریسک بلوطی سرسیاه در بابل در تیر 1404

Record of breeding Black-headed Penduline Tit in Babol in June 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: چرخ‌ریسک بلوطی سرسیاه Remiz macronyx

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: یک جوجه

مکان پایش: پارک نیلوفر آبی، بابل

استان: مازندران

زمان پایش: 7 تیر 1404

پایشگران: آقای جواد خالق‌زاده آهنگر

شیوۀ پذیرش جوجه‌آوری: دیدن جوجه

Species: Black-headed Penduline Tit Remiz macronyx

No. of adults, nests, eggs, nestlings: one fledgling

Place of observation: Niloofar-Abi Park, Babol

Province: Mazandaran

Date of observation: 28 June 2025

Observers: Javad Khaleghzadeh-Ahangar

Type of confirmation: Observation of nestling

پایدارسازی نام دال قهوه‌ای با حذف واژۀ معمولی

Stabilization of Persian name of Griffon Vulture

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «دال قهوه‌ای (معمولی)» با نام انگلیسی Griffon Vulture و نام علمی Gyps fulvus است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «لاشخور قهوه‌ای» آمده بود (جرویس رید، 1337). سپس به شکل سادۀ «دال» در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در کتاب اطلس پرندگان ایران نیز به همین شکل پیروی شد (کابلی و همکاران 1395). در کتاب فیروز (1379) به شکل «دال معمولی» آمد و توسط خالقی‌زاده (1396) پیروی شد. در کتاب منصوری (1379) به شکل سادۀ کرکس آمد ولی در ادهمی (1384)، به شکل کرکس (لاشخور) و در منصوری (1387، 1393)، به شکل کرکس (دال) آمده بود. در فهرست اسکات و ادهمی (2006)، به شکل کرکس (دال معمولی، لاشخور) آمده بود. در کتاب مبصر (1395)، به شکل کرکس معمولی (دال معمولی، لاشخور) و در کتاب خالقی‌زاده و همکاران (1396) به شکل دال (کرکس) معمولی آمد.

 

با توجه به کاربرد زیاد واژۀ "معمولی" در میان پرندگان ایران، علاوه بر اینکه یک واژۀ فارسی نبود، از دیدگاه حفاظتی نیز برای نام‌گذاری گونه‌ها مناسب نبود، چرا که برای شنونده، پندار فراوان بودن و بی‌اهمیت یا کم‌اهمیت بودن آن گونه را ایجاد می‌کرد. به همین دلیل، با هدف توجه به انگیزه‌های حفاظتی بیشتر، در خرداد 1400، نام فارسی این گونه به شکل «دال قهوه‌ای (معمولی)» اصلاح شده بود.

 

اکنون با توجه به رواج نسبی نام «دال قهوه‌ای»، گویا زمان آن رسیده است که می‌توان واژۀ «معمولی» را از نام فارسی رسمی این گونه حذف کرد. بر این اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

 

دال قهوه‌ای

Griffon Vulture

Gyps fulvus

 

-----

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت جغد طلایی در ملکشاهی در مرداد 1404

Record of Omani Owl in Malekshahi in July 2025

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد طلایی Strix butleri

شمار پرنده: یک نابالغ

مکان پایش: ملکشاهی

استان: ایلام

زمان پایش: 6 مرداد 1404

پایشگران: آقای مهدی مامی

گزارشگر: آقای کرامت حافظی

Species: Omani Owl Strix butleri

No. of individuals: one individual

Place of observation: Malekshahi

Province: Ilam

Dates of observation: 28 July 2025

Observers: Mahdi Mami

Reporter: Keramat Hafezi