کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

وضعیت سارگپه دشتی در ایران

Status of Steppe Buzzard (Northern Steppe Buzzard) in Iran

Buteo buteo vulpinus (Gloger, 1833)

Syn: Buteo vulpinus Licht., Buteo desertorum

نامگذاری

با توجه به نام انگلیسی و زیستگاه این زیرگونه، نام سارگپه دشتی برای این زیرگونه در نظر گرفته شد.

ویژگیها

کوچکترین زیرگونه سارگپه معمولی است. این زیرگونه عمدتا به رنگ حنایی دیده می شود و نسبت تعداد افراد در فرم تیره آن بسیار کم است. از زیرگونه نمادین (B. b. buteo)، با داشتن رنگ حنایی بیشتر در سراسر بدن از جمله دم متمایز است. رنگدانه های حنایی در زیرگونه نمادین دیده نمی شوند ولی در زیرگونه دشتی رشد یافتند، به نحوی که در زیرتنه قرمز و دم مایل به قرمز با نوارهای قهوه ای نامنظم یا به طور کلی قرمز و در شاهپرهای مرکزی بدون راه راه است (Vaurie 1965).

پراکنش جهانی

در میان زیرگونه های سارگپه معمولی، تنها زیرگونه سارگپه دشتی (استپی) مهاجر است.

منطقه جوجه آوری در شمال و شرق اروپا و آسیای میانه؛

منطقه غیر جوجه آوری در شرق و جنوب آفریقا و همچنین جنوب آسیا

وضعیت و جمعیت در ایران

مهاجر به نسبت معمول در شمال، غرب و جنوب غرب ایران است و تعداد کمی نیز زمستان­گذرانی دارند (Kaboli et al. 2016).

Global range

The only migrant subspecies of the Common Buzzard Buteo buteo.

Breeding in northern and eastern Europe, central Asia; non-breeding in eastern and southern Africa, southern Asia

Status in Iran

A fairly common passage migrant throughout the north, west and southwest, with small numbers remaining throughout the winter (Kaboli et al. 2016).

Museum specimens

There are several specimens in AMNH, FMNH, NHMTashkent, UMMZ and ZISP.

References

Cumming 1905- p 691,

Dubois et al. 2000,

Hüe & Etchécopar 1970- p 160,

Kaboli et al. 2016- p 148,

Missone 1953- p 117,

Porter & Aspinall 2010,

Schüz 1959- p 35,

Vaurie 1961d- p 3,6,

Vaurie 1965- p 177

-----

وضعیت سارگپه هیرکانی در ایران

Status of [Hyrcanian] Buzzard (Southern Steppe Buzzard) in Iran

Buteo buteo menetriesi Bogdanov, 1879

نامگذاری

با توجه به اینکه پراکنش جهانی این زیرگونه، جنگل­های هیرکانی، قفقاز و شرق ترکیه است، به علت فراوانی مناسب این زیرگونه در محدوده جنگل­های هیرکانی ایران و جمهوری آذربایجان، به نظر می رسد که سارگپه هیرکانی، نام مناسبی برای تفکیک این زیرگونه باشد.

ویژگیها

در مورد ویژگیهای این زیرگونه، در منابع بسیار کم به آن پرداخته شده است. بنابر این، لازم است بررسیها و مطالعات علمی در مورد شناخت ویژگیهای این زیرگونه انجام شود.

این گونه در گروه زیرگونه ای حنایی (vulpinus) قرار دارد که گاهی گونه مستقل محسوب می شوند. این گروه زیرگونه ای دارای ویژگی رنگ حنایی بدن هستند. زیرگونه سارگپه هیرکانی از خود زیرگونه سارگپه صحرایی (استپی) بزرگتر است و در سراسر بدن رنگ حنایی کمتری دارد. در بخشها بالای بدن کدر تر و پایین بدن روشنتر با الگوی نامنظم و رنگ مایل به قرمز کمتر در دم است. از نظر اندازه و رنگ بندی شبیه زیرگونه نمادین (B. b. buteo) است اما به طور کلی از نظر رنگ بندی شبیه زیرگونه سارگپه صحرایی است. فاز سیاه در زیرگونه هیرکانی نسبت به زیرگونه صحرایی (استپی) بیشتر است (Vaurie 1965).

پراکنش جهانی

شرق ترکیه و قفقازبه سمت شمال ایران تا گرگان

وضعیت و جمعیت در ایران

این فرم مقیم (غیرمهاجر) و معمول در جنگل­های هیرکانی در شمال ایران است (Vaurie 1965, Kaboli et al. 2016).

Global range

Eastern Turkey through the Caucasus to northern Iran

Status in Iran

The form is a common resident in the south Caspian forests in northern Iran (Vaurie 1965, Kaboli et al. 2016).

Museum specimens

There are several specimens in AMNH, FMNH, SMNS and ZMB.

References

Dementyev 1948- p 181,

Dubois et al. 2000,

Érard & Etchécopar 1970- p 33,

Heinrich 1928- p 252,

Hüe & Etchécopar 1970- p 160,

Kaboli et al. 2016- p 148,

Roselaar 1995,

Schüz 1957b- p 22,

Schüz 1959- p 35,

Stresemann 1928- p 401,

Vaurie 1965- p 178

-----

تفاوتهای سلیم شنی بزرگ و سلیم شنی کوچک

Differences of Greater Sand Plover and Lesser Sand Plover

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی زاده

تاریخ تنظیم: 27 آذر 1398

جدول زیر برای تفکیک بهتر سلیم شنی بزرگ و سلیم شنی کوچک تهیه شده است.

منابع

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

Porter, R. & Aspinall, S. (2010). Birds of the Middle East. Christopher Helm, London.

Svensson, L. (1999). Collins Bird Guide. HarperCollins Publishers Ltd, London.

-----

ثبت جمعیت گونه های مهم در ایران

Records of population of important species in Iran

ثبت زنگوله بال در قره قشلاق در آبان 1398

Record of Little Bustard in Qareh-Qeshlaq in November 2019

خلاصه اطلاعات این ثبت:

نوع اهمیت گونه:  لیست سرخ جهانی

گونه: زنگوله بال Tetrax tetrax

تعداد پرنده: 2 فرد

محل مشاهده: قره قشلاق

استان: آذربایجان شرقی

دوره مشاهدات: 30 آبان 1398

مشاهده کنندگان: آقای علی اصغر رحیم زاده

Type of important species: IUCN Redlist (Near Threatened)

Species: Little Bustard Tetraxtetrax

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Qareh-Qeshlaq

Province: East Azarbaijan

Period of observations: 21 November 2019

Observers: Ali-Asghar Rahimzadeh

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت مارگردن آفریقایی در هور العظیم در آذر 1398

Record of African Darter in Hour-al-Azeem in December 2019

خلاصه اطلاعات این ثبت:

گونه: مارگردن آفریقایی Anhinga rufa

تعداد پرنده: 5 فرد

محل مشاهده: تالاب هور العظیم

استان: خوزستان

تاریخ مشاهده: 15 آذر 1398

مشاهده کنندگان: آقای رضا نیک فلک و کرامت حافظی

Species: African Darter Anhinga rufa

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Hour-al-Azeem

Province: Khuzestan

Date of observation: 6 December 2019

Observers: Reza Nikfalak & Keramat Hafezi

وضعیت سنگ چشم خاکستری هندی (موریایی) در ایران

Status of Mauryan Grey Shrike in Iran

Lanius meridionalis lahtora (Sykes, 1832)

نامگذاری

موریا نام قلمرو یکی از امپراتوری های باستانی آسیا است در حدود 322 تا 185 سال قبل از میلاد مسیح محدوده بزرگی شامل پاکستان و بخش اعظم هند تا بنگلادش را در سیطره خود داشت. به علت همپوشانی پراکنش جهانی این زیرگونه با قلمرو امپراتوری موریا، نام انگلیسی Mauryan Grey Shrike انتخاب شده است. با توجه به ناآشنا بودن نام این امپراطوری در بین ایرانیان، نام سنگ چشم خاکستری هندی (ارجاع به شبه قاره هند) برای این زیرگونه در نظر گرفته شده است و نام موریایی در داخل پرانتز اشاره شده است.

ویژگیها

طول بدن حدود 25 سانتیمتر، منقار بزرگتر از aucheri و تیرگی پیشانی پهنتر از aucheri است. پوشپرهای زیر بال سفید یا خاکستری جزئی هستند.

پراکنش جهانی

پاکستان ازطریق مرکز هند و جنوب نپال تا بنگلادش

وضعیت و جمعیت در ایران

در جنوب ایران دیده شده است. زارودنی (Zarudny 1903) این فرم را از بمپور ثبت کرده است. بلانفورد (Blanford 1876) (بعد از ارائه احتمال این که این فرم با L. aucheri مترادف است)، این تاکسون را از گواتر، دشت، باهو کلات، مند و بم گزارش کرده است.

Global range

Pakistan through central India and southern Nepal to western Bangladesh

Status

Southeastern Iran. Zarudny (1903) recorded it from Bampur. Blanford (1876) (after giving L. aucheri as a probable synonym) mentioned Gwater, Dasht, Bahu-Kalat, Mand, and Bam.

Museum specimens

Several specimens in FMNH, ZFMK and ZISP.

References

Blanford 1876, p. 136,

Zarudny 1903- p 373,

Zarudny 1911- p 222

-----

وضعیت سنگ چشم خاکستری دشتی در ایران

Status of Steppe Grey Shrike in Iran

Lanius excubitor pallidirostris Cassin, 1851

Syn: Lanius grimmi, Lanius hemileucurus, Lanius assimilis

آرایه بندی (تاکسونومی)

براساس منبع کینگ (King 1997) و هرناندز و همکاران (Hernández et al. 2004)، آی.او.سی. Lanius meridionalis را به دو گونه (L. meridionalis) در اروپا و آفریقا و (L. pallidirostris) در منطقه اروپا مجزا می­نماید. Lanius meridionalis اغلب شامل Lanius excubitor می­شده است. کلمنتس تاکسون pallidirostris را به عنوان زیرگونه­ای از L. meridionalis تلقی می­کند. انجمن بین­المللی پرندگان هنوز وضعیت pallidirostris را اعلام نهایی نکرده است و تی.آی.اف. اساسا تاکسون اخیر را به عنوان گونه مجزا احتساب نمی­کند. Lanius pallidirostris در بسیاری از منابع پرندگان ایران ذکر شده است (Berlioz 1958- p 458, Capito 1931- p 925, Dubois et al. 2000, Hüe & Etchécopar 1970- p 783, Kaboli et al. 2016- p 397, Scott & Adhami 2006, Tourenq et al. 2000, Vaurie 1959- p 114, Witherby 1903- p 533, Zarudny 1889- p 764, Zarudny 1911- p 222).

نامگذاری

این گونه تا دو دهه گذشته، جزء گونه سنگ چشم خاکستری بزرگ بود. با جداشدن آن به عنوان گونه مستقل، نام فارسی سنگ چشم خاکستری دشتی برای آن پیشنهاد شد و بیش از یک دهه مورد استفاده قرار گرفت (Scott & Adhami 2006). با توجه به زیستگاه اصلی این گونه که در دشتهای آسیای میانه و نیز شمال ایران و چین است، پیشنهاد می شود که همان نام قبلی دشتی، برای نام فارسی این گونه حفظ شود.

ویژگیها

منقار زرد نارنجی و در انتها تیره، تیرگی پیشانی ندارد ولی پیشانی سفید متصل به خط ابرویی سفید و ناحیه جلوی چشم است. خط ابرویی سفید از کنار منقار تا چشمها امتداد دارد. ناحیه جلوی چشمها روشن است. گلو، سینه و شکم سفید اما پهلوها نخودی هستند. رنگ تارک و پشت خاکستری نخودی، خط سفید بین پشت و تیرگی بال نوار پهن و لبه انتهایی شاهپرهای ثانویه سفید پهن، پنجره بالی به صورت لکه سفید در شاهپرهای اولیه و انتهای شاهپرهای بال بلند است. پاها سبز تیره، دمگاه خاکستری و دم نسبتا بلند با گوشه های گرد و پرهای کناری سفید است.

پراکنش جهانی

منطقه جوجه آوری در مرکز اوراسیا،

منطقه غیر جوجه آوری در جنوب غرب آسیا و شمال شرق افریقا

وضعیت و جمعیت در ایران

مهاجر تابستانه به نسبت معمول در مناطق استپی و حاشیه بیابان­های شمال خراسان و همچنین مهاجر زمستانه معمول در خوزستان، مرکز فارس، سواحل پست جنوب و مهاجر عبوری به نسبت معمول در شمال و مرکز ایران است (Kaboli et al. 2016). نمونه­های زیادی در موزه تاریخ طبیعی نیویورک، موزه تاریخ طبعی بریتانیا، موزه تاریخ طبیعی شیکاگو، موزه تاریخ طبیعی پاریس، موزه تاریخ طبیعی تاشکند و موسسه جانورشناسی سنت پترزبورگ نگهداری می­شود.

Taxonomic notes

Following King (1997) and Hernández et al. (2004), IOC splits Lanius meridionalis into L. meridionalis, Temminck, 1820 (in the EU, AF regions) and L. pallidirostris Cassin, 1851 (in the EU region). Lanius meridionalis (including pallidirostris), has often been included within Lanius excubitor (e.g. Scott & Adhami 2006). Clements lists pallidirostris as a subspecies of L. meridionalis; BirdLife is still reviewing the status of L. pallidirostris, and TiF does not accept pallidirostris as a separate species. Lanius pallidirostris has been mentioned in many references (Berlioz 1958- p 458, Capito 1931- p 925, Dubois et al. 2000, Hüe & Etchécopar 1970- p 783, Kaboli et al. 2016- p 397, Scott & Adhami 2006, Tourenq et al. 2000, Vaurie 1959- p 114, Witherby 1903- p 533, Zarudny 1889- p 764, Zarudny 1911- p 222).

Global range

Breeding in central Eurasia;

Non-breeding in southwestern Asia, northeastern Africa

Status

Fairly common summer visitor to steppe and desert fringes in northern Khorasan, also common winter visitor to Khuzestan, central Fars and southern coastal lowlands, and fairly common passage migrant in northern and central Iran (Kaboli et al. 2016). There are many specimens in AMNH, BMNH, FMNH, MNHN, NHMTashkent, and ZISP.

References

Berlioz 1958- p 458,

Capito 1931- p 925,

Dubois et al. 2000,

Hernández et al. (2004

Hüe & Etchécopar 1970- p 783,

Kaboli et al. 2016- p 397,

King (1997)

Scott & Adhami 2006,

Tourenq et al. 2000,

Vaurie 1959- p 114,

Witherby 1903- p 533,

Zarudny 1889- p 764,

Zarudny 1911- p 222

-----

وضعیت سنگ چشم خاکستری عربی در ایران

Status of Arabian Grey Shrike in Iran

Lanius excubitor aucheri Bonaparte, 1853

Syn: Lanius aucheri Bonaparte, 1853, Lanius excubitor aucheri, Lanius fallax Finsch

Type locality: Persia (no specific locality was given!)

نامگذاری

نام فارسی این زیرگونه، معادل نام علمی و انگلیسی آن است.

ویژگیها

منقار خاکستری تیره، رنگ تارک و پشت خاکستری روشن ولی سفید پیشانی دیده نمی شود. تیرگی پیشانی در بالغین بسیار نازک و متصل به نوار تیره چشمی است ولی در نابالغین وجود ندارد. خط ابرویی سفید در بالغین نازک که در نابالغین در جلوی چشمها پهنتر است. نوار تیره چشمی از کنار منقار بالایی شروع می شود و با گذشتن از بالا و پایین چشمها تا دو طرف گونه ها امتداد می یابد. لبه انتهایی شاهپرهای ثانویه سفید و یک لکه سفید پنجره بالی در شاهپرهای اولیه وجود دارد. شاهپرهای بال در نابالغین بلند است. خط سفید بین پشت و تیرگی بال در بالغین به صورت نوار پهن ولی در نابالغین وجود ندارد. پهلوها خاکستری و دمگاه در نابالغین خاکستری تیره است. دم بلند و تیره و در گوشه ها گرد است که پرهای کناری سفید ولی در بالغین خاکستری هستند.

پراکنش جهانی

از شرق مرکزی سودان تا شمال غرب سومالی تا عرق و ایران

وضعیت و جمعیت در ایران

به صورت معمول ساکن دائمی و جوجه­آور مناطق پست جنوب، جنوب فارس، ارتفاعات کرمان، سیستان و بلوچستان و جنوب خراسان است. در زمستان همراه با زیرگونه pallidirostris دیده می­شود (Kaboli et al. 2016).

Global range

East-central Sudan and northwestern Somalia northeast to Iraq and Iran

Status

A common sedentary breeding bird in southern coastal lowlands, southern Fars, Kerman highlands, Sistan & Baluchestan, and southern Khorasan, co-occurring with pallidirostris in winter (Kaboli et al. 2016).

Museum specimens

Many in AMNH, BMNH, FMNH, NHMTashkent and ZISP.

References

Capito 1931- p 925,

Desfayes & Praz 1978- p 25,

Hüe & Etchécopar 1970- p 783,

Kaboli et al. 2016- p 397,

Paludan 1938- p 584, 605,

Porter & Aspinall 2010,

Ticehurst et al. 1925- p 726, 727,

Vaurie 1955d- p 18,

Vaurie 1959- p 113,

Zarudny 1903- p 374,

Zarudny 1911- p 222

-----

وضعیت سنگ چشم خاکستری هومیری در ایران

Status of [Homeyer’s] Grey Shrike in Iran

Lanius excubitor homeyeri Cabanis, 1873

نامگذاری

نام فارسی این زیرگونه، معادل نام علمی و انگلیسی آن است.

ویژگیها

دارای منقار سیاه و خط ابرویی سفید نازک است. تیرگی پیشانی ندارد و نوار تیره چشمی از کنار منقار بالایی شروع و با گذشتن از بالا و پایین چشمها تا دو طرف گونه ها امتداد می یابد. گلو، سینه و شکم و پهلوها سفید هستند. دمگاه مایل به سفید و دم بلند و سیاه با گوشه های گرد، پرهای کناری دم سفید و پایه پرهای دم سفید است. شاهپرهای بال نسبتا بلند و در انتها نازک هستند. لبه انتهایی شاهپرهای ثانویه سفید هستند و پنجره بالی دو طبقه در شاهپرهای اولیه و ثانویه دیده می شود. رنگ تارک و پشت به صورت خاکستری متوسط و خط سفید بین پشت و تیرگی بال به صورت نوار بلند است.

پراکنش جهانی

منطقه جوجه آوری در جنوب شرق اروپا و جنوب غرب سیبری و

منطقه غیر جوجه آوری در آسیای میانه و جنوب غرب آسیا است.

وضعیت و جمعیت در ایران

گاه در زمستان در ناحیه جنوبی خزر و احتمالا در آذربایجان در ماه­های اکتبر تا مارس دیده می­شود. حضور زیرگونه przewalskii در زمستان در سیستان و بلوچستان و کرمان به سمت شمال تا سمنان و خراسان و احتمالا در گلستان دیده می­شود اما نیاز به پژوهش­های آتی هست (Kaboli et al. 2016).

Synonyms

Lanius Homeyeri Cabanis, 1873, Lanius excubitor leucopterus Severtzov, Lanius przewalskii Bogdanov, 1881, Lanius hemileucurus [Description of Zarudny’s ‘hemileucurus’ fits przewalskii, but could also be pallidirostris; specimens from Khorasan, Sistan & Baluchestan, Semnan and Khuzestan need to be checked.]

Global range

Breeding in southeastern Europe and southwestern Siberia;

Non-breeding in southwestern and central Asia

Status

Winters occasionally to the south Caspian region in October-March, and perhaps Azarbaijan. Occurrence of subspecies przewalskii in winter in Sistan & Baluchestan and Kerman north through Semnan to Khorasan and perhaps Golestan is probable and needs further research (Kaboli et al. 2016).

Museum specimens

Several in BMNH, NHMTashkent and ZISP.

References

Dementyev 1948- p 188,

Hüe & Etchécopar 1970- p 783,

Kaboli et al. 2016- p 396,

Vaurie 1959- p 109,

Witherby 1910- p 495,

Zarudny 1911- p 222-223

-----

ادغام زیرگونه های شاهین و بحری

Lump of subspecies of Barbary Falcon and Peregrine Falcon

از گذشته های دور، موضوع تفکیک یا ادغام زیرگونه های شاهین و بحری یکی از موضوعات مورد بحث و چالش برانگیز در میان پرنده شناسان بوده است.

در حالی که تا سالهای گذشته این دو گونه از هم جدا بودند.

لازم به توضیح است که در کتابهای قدیمی پرنده شناسی و در دو چک لیست جهانی (Boyd 2017,  Sibley & Monroe 1993) و همچنین در بسیاری از چک لیستهای جهانی تا سالهای گذشته، شاهین گونه مستقلی بوده است.

در سالهای اخیر، بیشتر چک لیستهای جهانی دو زیرگونه شاهین معمولی (Barbary Falcon) را همراه با بقیه زیرگونه های بحری در قالب گونه بحری (Peregrine Falcon) دانسته اند و گونه شاهین را گونه مستقلی نمی دانند (IOC 2019, Clements 2019, del Hoyo et al. 2014, Christidis et al. 2014).

در مورد علت تفکیک شاهین از بحری، چندین دلیل وجود دارد. از جمله آنها می توان به اختلاف رنگ، جثه، زیستگاه شاهین نسبت به بقیه زیرگونه های بحری دانست. شاهین یکی از گونه های بسیار جالب از نظر تکاملی است که ظاهرا در میانه راه تکاملی است که زمان تکامل آن به ما نزدیکتر است. در هر صورت، با وجود نسبی علایم اشتقاق گونه ای از نظر تکاملی و مشهود بودن این اختلافات، چک لیستهای جهانی این میزان اختلاف را از نظر ژنتیک کافی ندانسته اند و آن را گونه مستقلی نمی دانند. یکی از دلایل دیگر برای نپذیرفتن گونه مستقلی این است که دو زیرگونه شاهین، توسط بقیه زیرگونه های بحری احاطه شده اند و دارای پراکنش مشخص بدون همپوشانی هستند.

لازم به یادآوری است که در صورت یافتن دلایل علمی محکم و کافی، ممکن است در آینده در مورد تاکسونومی این گونه باز هم تغییرات و اصلاح لازم صورت گیرد.

با توجه به مطالب بالا و ادامه بحثهای تاکسونومیک در مورد بحری و شاهین، از این پس در فهرستهای پرندگان ایران، دو گونه بحری و شاهین با هم ادغام خواهند شد. برای انتخاب نام فارسی این گونه ادغام شده، از بین دو نام فارسی شاهین و نام عربی بحری، طبیعتا نام شاهین انتخاب خواهد شد. همچنین برای شناخت بهتر این گونه (بحث برانگیز تاکسونومیک) همه زیرگونه های شاهین و بحری (بحری سیبری، بحری مدیترانه ای، شاهین عربی و شاهین آسیای میانه) در قالب یک گونه و با ذکر زیرگونه ها اشاره خواهند شد.

شاهین (بحری) سیبری

Siberian Falcon

Falco peregrinus calidus Latham, 1790

شاهین (بحری) مدیترانه ای

Mediterranean Falcon

Falco peregrinus brookei Sharpe, 1873

شاهین پسِ‌سرسرخ (آسیای میانه)

[Central Asian Falcon] (Red-naped Falcon)

Falco peregrinus babylonicus Sclater, PL, 1861

شاهین عربی (باربری)

[Arabian Falcon] (Barbary Falcon)

Falco peregrinus pelegrinoides Temminck, [in Temminck & Laugier] 1829

منابع

• Christidis et al. (2014). The Howard and Moore Complete Checklist of the Birds of the World, version 4.1.
• Clements, J. F., T. S. Schulenberg, M. J. Iliff, D. Roberson, T. A. Fredericks, B. L. Sullivan, and C. L. Wood. (2018). The eBird/Clements checklist of birds of the world: v2018.
• del Hoyo, J., A. Elliott, J. Sargatal & D. A. Christie (Eds). (1992-2013). Handbook of the Birds of the World, Lynx Edicions.
• del Hoyo, J., N. J. Collar, D. A. Christie, A. Elliott,  L. D. C. Fishpool, P. Boesman & G. M. Kirwan. (2014-2016). HBW and BirdLife International Illustrated Checklist of the Birds of the World, Volume 1, 2, Lynx Edicions in association with BirdLife International, Barcelona, Spain and Cambridge, UK.
• Gill, F & D Donsker (Eds). (2019). IOC World Bird List (v 9.2)
• John H. Boyd III - TiF checklist, Version 3.08: May 1 2017 and updated October 24 2018
• Peters, J.L. et al. (1931-1986). Check-list of Birds of the World. Harvard University Press/Museum of Comparative Zoology.
• Sibley, C. G. and B. L. Monroe. 1993. A Supplement to Distribution and Taxonomy of Birds of the World. Yale University Press, New Haven, Connecticut.

-----

تفاوتهای اردک سیاه کاکل و اردک سرسیاه

Differences of Tufted Duck and Grater Scaup

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی زاده

تاریخ تنظیم: 26 آذر 1398

جدول زیر برای تفکیک بهتر اردک سیاه کاکل و سرسیاه تهیه شده است.

منابع

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشارات شخصی، 255 ص.

Porter, R. & Aspinall, S. (2010). Birds of the Middle East. Christopher Helm, London.

Svensson, L. (1999). Collins Bird Guide. HarperCollins Publishers Ltd, London.

-----

مقایسه بالغین در کاکاییهای پشت سیاه کوچک

Comparison of adults in Lesser Black-backed Gulls

تهیه و تنظیم: ابوالقاسم خالقی زاده

تاریخ تنظیم: 25 آذر 1398

جدول زیر برای تفکیک بهتر سه زیرگونه از کاکایی پشت سیاه کوچک تهیه شده است.

منابع

Porter, R. & Aspinall, S. (2010). Birds of the Middle East. Christopher Helm, London.

-----

وضعیت کاکایی پشت سیاه بالتیک در ایران

Status of Baltic Gull in Iran

Larus fuscus fuscus Linnaeus, 1758

Syn: Larus affinis

نامگذاری

این واژه معادل نام انگلیسی این گونه و زیرگونه است.

ویژگیها

دارای لکه قرمز در زیر منقار است. چشمها در تابستان و زمستان روشن هستند. تارک، گونه ها و پس سر دارای نوارهای طولی تیره کمرنگ است. رنگ پشت تیره تقریبا سیاه رنگ است.

پراکنش جهانی

منطقه جوجه آوری از شمال نروژ، سوئد و فنلاند تا دریای سفید و

منطقه غیر جوجه آوری آن در جنوب غرب آسیا و شرق و شمال شرق آفریقا است.

وضعیت و جمعیت در ایران

مهاجر عبوری بسیار کمیاب در ناحیه جنوبی خزر که تعداد کمی نیز سراسر زمستان را باقی می­مانند. مهاجر عبوری و زمستان­گذران کمیاب در خلیج فارس که عمدتا در غرب آن دیده می­شوند. با توجه به تعداد کم رکوردهای این زیرگونه به لیست پرندگان کمیاب ایران اضافه شد.

Global range

Breeding from northern Norway, Sweden and Finland to the White Sea;

Non-breeding in southwest Asia and northeastern and eastern Africa

Status

A very scarce passage migrant in the south Caspian region, with a few birds remaining throughout the winter, and a scarce passage migrant and winter visitor in the Persian Gulf, occurring mainly in the west.

References

Érard & Etchécopar 1970- p 48,

Hüe & Etchécopar 1970- p 338,

Løppenthin 1951- p 609,

Schalow 1876- p 189,

Scott 2007,

Vaurie 1965- p 466,

Zarudny 1911- p 199

-----

وضعیت کاکایی {پشت سیاه} آسیای میانه در ایران

Status of Steppe Gull in Iran

Larus fuscus barabensis Johansen, H, 1960

نامگذاری

با توجه به محل زیست کاکاییها در تالابها، به کار بردن واژه­هایی مانند استپ، دشت و صحرا مناسب به نظر نمی رسد. در این مورد، استفاده از منشاء جغرافیایی این زیرگونه یعنی آسیای میانه، بیشتر مناسب به می رسد. همچنین نام استپی که به زیست بوم اصلی این زیرگونه ارجاع می دهد، می تواند به عنوان گزینه دوم در داخل پرانتز آورده شود.

ویژگیها

دارای لکه قرمز در زیر منقار است. چشمها نسبتا تیره هستند. تارک و پس سر دارای خالهای کمرنگ است. رنگ پشت خاکستری روشن است.

پراکنش جهانی

جوجه آوری در آسیای میانه و

غیر جوجه آوری در جنوب غرب آسیا پراکندگی دارد.

وضعیت و جمعیت در ایران

دوبیوس و همکاران (Dubois et al. 2000) این فرم را از گواتر، بندرعباس، بندرگاه قشم، لافت، جنگلهای حرا و بوشهر (حوالی منطقه هلیله) ثبت کرده­اند. با توجه به دانش اندک در مورد این زیرگونه در ایران، در لیست پرندگان مهم قرار دارد.

Global range

Breeding in central Asia;

Non-breeding in southwest Asia

Status

Dubois et al. (2000) recorded this form at Gowater, Bandar Abbas, Qeshm city harbour, Laft, Hara N.P. and Bushehr (including around Halileh).

References

Dubois et al. 2000,

Porter & Aspinall 2010,

Scott 2007

-----

وضعیت کاکایی {پشت سیاه} سیبری در ایران

Status of Heuglin’s Gull (Siberian Gull) in Iran

Larus fuscus heuglini Bree, 1876

آرایه بندی (تاکسونومی)

تی.آی.اف. زیرگونه L. f. heuglini را به عنوان یک گونه مجزا می­شناسد. آی.او.سی. و کلمنتس به عنوان زیرگونه کاکایی پشت­سیاه کوچک و انجمن بین­المللی پرندگان به عنوان زیرگونه­ای از کاکایی نقره­ای (L. argentatus). بی.تی.دبلیو.جی. فرم­های intermedius ، graellsii ، heuglini ، taimyrensis ، barabensis ، را برای کاکایی پشت­سیاه شامل کرده است.

نامگذاری

نام انگلیسی این تاکسون، از گذشته کاکایی سیبری بود و این نام به راحتی می­تواند به کار برده شود. اگر بخواهیم از نام دیگر استفاده کنیم، بر اساس قواعد نامگذاری کمیته ثبت پرندگان ایران، واژه هیوگلین می توانست استفاده شود اما به نظر می رسد که استفاده از آن کمی دشوار باشد. با توجه به دانش اندک در مورد این زیرگونه در ایران در لیست پرندگان مهم قرار دارد.

ویژگیها

دارای یک لکه قرمز در زیر منقار و چشمان نسبتا روشن (در تابستان روشنتر) است و خالهای تیره در پشت سر و گردن دارد. رنگ پشت خاکستری نسبتا تیره است.

پراکنش جهانی

منطقه جوجه آوری ازشمال روسیه تا شمال مرکزی سیبری؛

منطقه غیر جوجه آوری از شرق آفریقا تا خاورمیانه و شمال غرب هند است.

وضعیت و جمعیت در ایران

زیرگونه کاکایی {پشت سیاه} سیبری (L. f. heuglini شامل taimyrensis) مهاجر زمستانه به نسبت معمول در سواحل جنوب ایران از حوالی بوشهر به سمت شرق و مهاجر عبوری به نسبت معمول در ناحیه جنوبی خزر اما در زمستان کمیاب است (Løppenthin 1951, Scott 2007). لوپنتین (Løppenthin 1951) اظهار داشته که این تاکسون در بخش­های داخلی خلیج فارس از بوشهر تا تنگه هرمز به صورت بسیار معمولی حضور می­یابد. این زیرگونه به صورت معمول در سواحل خلیج فارس و دریای عمان در زمستان­ها دیده می­شود. برای جزییات بیشتر به Scott (2007) رجوع کنید. با توجه به دانش اندک در مورد این زیرگونه در ایران، در لیست پرندگان مهم قرار دارد.

Taxonomic notes

TiF recognised L. f. heuglini as a species, IOC and Clements as a subspecies of L. fuscus and BirdLife as a subspecies of L. argentatus. The BTWG included intermedius, graellsii, heuglini, taimyrensis and barabensis in L. fuscus.

Global range

Breeding from northern Russia east to north-central Siberia;

Non-breeding from eastern Africa through the Middle East to northwestern India

Status

Heuglin’s Gull L. f. heuglini (including taimyrensis) is a fairly common winter visitor to the south coast of Iran from the region of Bushehr eastwards, and a fairly common passage migrant in the south Caspian region, but was very scarce in winter (Løppenthin 1951, Scott 2007). Løppenthin (1951) stated it was a very common bird in the inner part of the Persian Gulf, from Bushehr to the Strait of Hormoz. Taxon heuglini is common in the Persian Gulf and Oman Sea coasts in winter. See Scott (2007) for further details.

References

Hüe & Etchécopar 1970- p 339,

Løppenthin 1951- p 609,

Porter & Aspinall 2010,

Scott 2007,

Scott & Adhami 2006,

Vaurie 1965- p 468

-----

وضعیت شاهین پسِ‌سرسرخ (آسیای میانه) در ایران

Status of Red-naped Shaheen or [Central Asian Falcon] in Iran

Falco peregrinus babylonicus Sclater, PL, 1861

Syn: Falco babylonicus Gurney.,

آرایه شناسی (تاکسونومی)

آی.او.سی. دو زیرگونه را برای شاهین به رسمیت شناخته است: فرم pelegrinoides و فرم babylonicus. فهرست کلمنتس 6 این پرنده را تک سنخی می­داند اما تاکسون babylonicus را در زمره شاهین بحری بر شمرده و گستره آن را برای شرق ایران تا مغولستان در نظر می­گیرد. چک لیست پرندگان خاورمیانه، babylonicus را تاکسونی با وضعیت نامشخص تلقی نموده و آن را تحت نام شاهین تارک­سرخ (Red-capped Falcon) طبقه­بندی می­کند. قابل ذکر است که هر دو زیرگونه در عراق دیده می­شوند. ابهام تاکسونومیکی این گونه بعید است به زودی روشن شود: اغلب ترتیبات محتمل است اما فاقد شواهدی جامع و فراگیر هستند.

نام‌گذاری

در چند سال گذشته، نام فارسی پسِ‌سرسرخ که یکی از زیرگونه های شاهین معمولی است، گاهی به اشتباه برای نام فارسی گونه Barbary Falcon و برای هر دو زیرگونه متعلق به این گونه به کار می رفت.

با توجه به وجود بحثهایی ادامه دار در مورد تفکیک گونه شاهین معمولی از شاهین بحری یا ادغام این گونه با بحری، به علت پراکنش این زیرگونه در محدوده کشورهای آسیانه میانه و شرق ایران، به منظور انتخاب نامی پایدارتر در آینده، نام فارسی دوم برای این زیرگونه در نظر گرفته شد.

شاهین پسِ‌سرسرخ (شاهین آسیای میانه)

{بر اساس نام علمی، شاهین معمولی بابل هم می تواند به کار گرفته شود.}

ویژگیها

در تارک و پشت گردن این زیرگونه رنگ حنایی بیشتری دیده می شود. تارک حنایی با تیرگی کم، خط ابرویی روشن تا حنایی، گونه ها حنایی بدون تیرگی مشخص، نوار سبیل متوسط کمی تیره و اطراف آن حنایی و پشت چشمها دارای خط کمی تیره است. پشت گردن عمدتا حنایی بدون لکه سیاه مشخص دیده می شود. چانه و گلو تقریبا همرنگ شکم و به رنگ نخودی روشن است. روی بالها به رنگ خاکستری روشنتر از زیرگونه عربی است.

پراکنش جهانی

از شرق ایران و پاکستان تا مغولستان

وضعیت و جمعیت در ایران

این فرم در شرق ایران، کرمان، خراسان و بلوچستان حضور دارد (Vaurie 1965, Dickinson 2003, IOC, Porter & Aspinall 2010).

جمعیت مقیم جوجه­آور شاهین در مرکز فارس احتمالا به این فرم تعلق دارد (Carnie 2011).

Taxonomic notes

IOC recognize two subspecies of F. pelegrinoides, the nominate and babylonicus. Clements treats pelegrinoides as monotypic, but places babylonicus in F. peregrinus, giving the range of babylonicus as eastern Iran to Mongolia. The ORL treats babylonicus as a taxon of uncertain status, giving it the name ‘Red-capped Falcon (Red-naped Shaheen)’. Note that babylonicus and pelegrinoides also occur in Iraq, pelegrinoides in the northeastern corner. This state of taxonomic confusion is unlikely to be clarified soon: most arrangements are plausible, but lack all-encompassing evidence.

Global range

From eastern Iran to Mongolia and Pakistan

Status

This is the form occurring in eastern Iran, in Kerman, Korasan and Baluchestan (Vaurie 1965, Dickinson 2003, IOC, Porter & Aspinall 2010). The resident breeding population of F. pelegrinoides in central Fars probably belongs to this form (Carnie 2011).

Museum specimens

There is one specimen from Darzin (Kerman) in FMNH, one from Karat (Khorasan) in AMNH and one from Bisheh-e Pooran (Lorestan) in ZMUK, both of the latter were taken during the breeding season (May-July).

References

Blanford 1876- p 104,

Dickinson 2003

Érard & Etchécopar 1970- p 35,

Harrison 1972- p 287,

Hüe & Etchécopar 1970- p 192,

Missone 1953- p 116,

Morike 1960- p 166,

Paludan 1938- p 627,

Porter & Aspinall 2010,

Scott & Carp 1972- p 295,

Vaurie 1961a- p 5, 16,

Vaurie 1965- p 222,

Zarudny 1903- p 115,

Zarudny 1911- p 207

-----

وضعیت شاهین (معمولی) عربی در ایران

Status of [Arabian Falcon] (Barbary Falcon) in Iran

Falco peregrinus pelegrinoides Temminck, [in Temminck & Laugier] 1829

نامگذاری

با توجه به وجود بحثهایی ادامه دار در مورد تفکیک گونه شاهین معمولی از بحری یا ادغام این گونه با بحری، به علت پراکنش این زیرگونه در محدوده کشورهای عربی، برای انتخاب نامی پایدارتر در آینده، نام فارسی این زیرگونه شاهین {معمولی} عربی در نظر گرفته شد.

ویژگیها

در تارک و پشت گردن این زیرگونه نسبت به زیرگونه F. p. babylonicus، رنگ تیره بیشتری دیده می شود. تارک دارای لکه بزرگ تقریبا سیاه، اطراف چشمها، زیر و پشت چشمها دارای لکه تقریبا سیاه وسیع، نوار سبیل سیاه و نسبتا پهن است. گونه ها دارای لک بزرگ سفید هستند. در پشت گردن لکه سیاه مشخصی دیده می شود. چانه و گلو تقریبا سفید و متمایز از رنگ نودی سینه و شکم است. در دو طرف سینه و پهلوها خالهای تیره دیده می شود. روی بالها به رنگ خاکستری تیره است.

پراکنش جهانی

از جزایر قناری و شمال آفریقا تا شبه جزیره عربستان و جنوب غرب ایران

وضعیت و جمعیت در ایران

براساس نظر واری (Vaurie 1965) و هیو و اچکوپار (Hüe & Etchécopar 1970) فرم pelegrinoides احتمالا در شمال غرب ایران و حتی در منطقه زاگرس در جنوب غرب حضور می­یابد. دیکینسون (Dickinson 2003) و آی.او.سی. جنوب غرب ایران را در گستره جهانی حضور این زیرگونه قرار داده­اند. گاهی در زمستان در خوزستان نیز دیده می­شوند. با این وجود، به نظر نمی­رسد که نمونه­ای از این فرم موجود باشد. به علت اهمیت این زیرگونه، در لیست پرندگان مهم قرار دارد.

Global range

From Canary Islands and North Africa to Arabia and southwestern Iran

Status

According to Vaurie (1965) and Hüe & Etchécopar (1970), pelegrinoides probably occurs in northwestern Iran and perhaps in the Zagros in southwestern Iran. Dickinson (2003) and IOC include southwestern Iran within the global range of this subspecies.It occasionally winters in Khuzestan province. However, there does not appear to be any evidence from specimens.

References

Dickinson (2003)

Hüe & Etchécopar (1970),

Vaurie (1965)

-----

وضعیت شاهین (بحری) مدیترانه ای در ایران

Status of Mediterranean Falcon in Iran

Falco peregrinus brookei Sharpe, 1873

Syn: Falco columbarius brookei

نامگذاری

نام فارسی، معادل نام انگلیسی آن در نظر گرفته شده است. با توجه به ادغام دو گونه شاهین و بحری و انتخاب نام فارسی شاهین نسبت به نام عربی بحری، و قرار دادن نام قبلی بحری در داخل پرانتز، نام "شاهین (بحری) مدیترانه ای" برای این زیرگونه در نظر گرفته شد.

نام غیررسمی این پرنده، شاهین ترکی است.

ویژگیها

در این زیرگونه، لکه تیره روی سر و گردن تقریبا به رنگ سیاه است و گونه ها و زیرتنه متمایل به رنگ قهوه ای هستند.

پراکنش جهانی

منطقه مدیترانه تا قفقاز و شمال ایران

وضعیت و جمعیت در ایران

این فرم در آذربایجان، ناحیه جنوب خزر و کوه­های البرز به سمت شرق تا خراسان ثبت شده است و به تعداد اندک جوجه­آوری نیز دارد (Kaboli et al. 2016). به علت اهمیت این زیرگونه، در لیست پرندگان مهم قرار دارد.

Global range

Mediterraneean region to Caucasus and northern Iran

Status

This form has been recorded in Azarbaijan, the south Caspian region and the Alborz mountains east to northern Khorasan, and is known to breed in small numbers (Kaboli et al. 2016).

References

Hüe & Etchécopar 1970- p 191,

Kaboli et al. 2016- p 167,

Porter & Aspinall 2010,

Roselaar 1995,

Vaurie 1961a- p 14,

Vaurie 1965- p 220

-----