کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سارگپه جنگلی تاجدار در جم در آبان 1403

Record of Crested Honey Buzzard in Jam in November 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سارگپه جنگلی تاجدار Pernis ptilorhynchus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: جم

استان: بوشهر

زمان پایش: 21 آبان 1403

پایشگران: بانو سپیده مورچگانی

Species: Crested Honey Buzzard Pernis ptilorhynchus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Jam

Province: Bushehr

Dates of observation: 11 November 2024

Observers: Sepideh Mourchegani

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

پنجمین رکورد کشوری کورکور سرسفید (برهمایی) در گواتر در دی 1403

Fifth national record of Brahminy Kite in Gowater in December 2024

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: کورکور سرسفید (برهمایی) Haliastur indus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: گواتر، چابهار، نزدیک مرز پاکستان

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 3 دی 1403

پایشگران: آقایان مهدی پورعابدی و علیرضا جلیلی

یادداشت: پنجمین رکورد این گونه از ایران و چهارمین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Brahminy Kite Haliastur indus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Gowater, near Pakistan border

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 23 December 2024

Observers: Mehdi Pourabedi & Alireza Jalili

Remarks: The fifth record of this species from Iran and fourth record for Sistan & Baluchestan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارمین رکورد کشوری کورکور سرسفید (برهمایی) در گواتر در بهمن 1402

Fourth national record of Brahminy Kite in Gowater in February 2024

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: کورکور سرسفید (برهمایی) Haliastur indus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: گواتر، چابهار، نزدیک مرز پاکستان

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 22 بهمن 1402

پایشگران: آقایان مهدی پورعابدی و علیرضا جلیلی

یادداشت: چهارمین رکورد این گونه از ایران و سومین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Brahminy Kite Haliastur indus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Gowater, near Pakistan border

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 11 February 2024

Observers: Mehdi Pourabedi & Alireza Jalili

Remarks: The fourth record of this species from Iran and third record for Sistan & Baluchestan province.

اولویت نام کورکور سرسفید بر کورکور برهمایی

Persian name of Brahminy Kite

 

یکی از گونه‌هایی که در چند سال گذشته در ایران به ثبت رسیده است، کورکور برهمایی یا سرسفید با نام انگلیسی Brahminy Kite (Haliastur indus) است.

 

بررسی گونه‌های پرندگان جهان بیانگر این است که واژۀ Brahminy تنها برای دو گونه از پرندگان جهان و ایران، یعنی Brahminy Kite و Brahminy Starling به کار رفته است.نام برهمایی در نام این دو گونه، به رنگ نارنجی یا حنایی در پوشش کلی بدن این دو گونه اشاره دارد.

 

در زمان ثبت نخستین رکورد این گونه در کشور، نام برهمایی معادل واژۀ انگلیسی Brahminy در نظر گرفته شد. این معادل فارسی، خوب به نظر می‌رسد، اما نگاهی به نام فارسی گونه دیگر ایران یعنی Brahminy Starling (Sturnia pagodarum)،

بیانگر نوعی تناقض در گزینش نام فارسی بین این دو گونه است. نام فارسی گزینش‌شده برای Brahminy Staring «سار کاکل‌سیاه» است که نوعی ویژگی برجسته این گونه را نشان می‌دهد.

 

برای این گونۀ، ویژگی برجسته این گونه، سفید بودن سروگردن و سینه در این گونه است. همچنین در گذشته، در برخی منابع (مانند وبگاه راسخون و وبگاه خبری اتاق خبر)، نام «کورکور سرسفید» برای این گونه به کار رفته بود. در عین حال، گویا افراد محلی منطقه گواتر نیز، این پرنده را «عقاب سرسفید» می‌نامند.

 

با توجه به اینکه نام فارسی این گونه هنوز در کتاب‌ها و منابع فارسی پرنده‌شناسی چاپ نشده است، بهتر بود نام فارسی «کورکور برهمایی» بازنگری شود که آیا همچنان نام «کورکور برهمایی» را ادامه دهیم یا نامی که بیانگر ویژگی ریخت‌شناختی این گونه یعنی «کورکور سرسفید» را برگزینیم که توسط افراد محلی نیز شناخته‌شده است. این موضوع در کمیتۀ ثبت پرندگان به رای گذاشته شد اما تعداد رای هر دو گزینه برابر بود.

 

در رابطه با نام فارسی این گونه، چندین نکته به چشم می‌خورد. نکته یکم اینکه، با گزینش نام «کورکور سرسفید»، تناقض موجود درباره یکسانی شیوه ترجمه نام Brahminy در نام پرندگان رفع خواهد شد. نکته دوم اینکه، نام «کورکور سرسفید» به یک ویژگی برجسته در این گونه اشاره خواهد داشت که در شناسایی سریع این گونه سودمند خواهد بود. نکته سوم اینکه آشنایی افراد محلی با این پرنده، در ایجاد ارتباط با مردم محلی و شناخت و حفاظت این گونه، بسیار ارزشمند خواهد بود. در عین حال، اگر منظور از نام برهمایی اشاره به رنگ حنایی بدن این گونه باشد، تناقضی دیگر با نام فارسی گونۀ دیگری از کورکورهای ایران و جهان یعنی «کورکور حنایی» (Milvus milvus) بروز خواهد کرد.

 

بنابر این، با در نظر گرفتن همه نکته‌ها، رای‌ها و کاربرد نام در منابع و توسط مردم محلی، در نهایت نام «کورکور سرسفید» بر نام «کورکور برهمایی» اولویت داده شد و از این پس، در فهرست‌های پرندگان نام این گونه به شکل زیر ارائه خواهد شد.

 

کورکور سرسفید (برهمایی)

Brahminy Kite

Haliastur indus

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قوی کوچک در سرخرود در دی 1403

Record of Tundra Swan in Sorkhrud in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قوی کوچک Cygnus columbianus bewickii

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: وزرا محله، سرخرود

استان: مازندران

زمان پایش: 24 دی 1403

پایشگران: آقای جواد خالق‌زاده آهنگر

Species: Tundra Swan Cygnus columbianus bewickii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Vozara-Mahalleh, Sorkhrud, Fereydun-Kenar

Province: Mazandaran

Date of observation: 13 January 2025

Observers: Javad Khaleghzadeh Ahangar

ثبت مهاجرت پرندگان ایران

Records of migration of Iranian birds

ثبت ردیابی ماهواره‌ای خروس کلی اجتماعی در لامرد در دی 1403

Record of radiotracking of Sociable Lapwing from Lamerd in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: خروس‌کلی اجتماعی Vanells gregarius

کد حلقه: حلقه با شناسه W07

سن و جنس: یک فرد ماده

مکان نصب فرستنده: آستانه (قزاقستان)

زمان نصب فرستنده: 2022

نام حلقه‌گذار: انجمن حفاظت تنوع زیستی قزاقستان

مکان ردیابی فرستنده: لامرد (استان فارس، ایران)

زمان بازیابی: دی 1403 (ژانویه 2025)

وضعیت پرنده در زمان ردیابی:

نام یابنده حلقه:

فاصله تقریبی:

مدت زمان بازیابی پس از نصب فرستنده:

گزارشگر: آقای کرامت حافظی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان فارس. خروس‌کلی اجتماعی ماده با شماره (W07)  با ردیاب ماهواره‌ای که برای سومین سال در ایران زمستان‌گذرانی دارد ؛ با بررسی مشخص شد که علاوه بر این خروس‌کُلی اجتماعی با ردیاب ماهواره‌ای، دو خروس‌کُلی اجتماعی دیگر نیز او را همراهی می کنند‌. با ارسال مکان دقیق ردیاب، از این خروس‌کُلی اجتماعی و همراهان در ادامه مسیر در استان بوشهر توسط آقای کورش خلیلی تصویربرداری شد.

Species: Sociable Lapwing Vanellus gregarius

Ring code: Ring W07

Age and sex: one individua

Place of transmitter installation: Astana (Kazakhstan)

Date of transmitter installation: 2022

Name of transmitter installer: Association of the Conservation of Biodiversity of Kazakhstan

Place of recovery: Lamerd (Fars province, Iran)

Date of recovery: January 2025

Name of finder:

Distance:

Period between transmitter installation and recovery:

Reporter: Keramat Hafezi

Remarks: The first record of this species for Fars province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارمین رکورد کشوری زردپره کوچک در چناران در دی 1403

Fourth national record of Little Bunting in Chenaran in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: زردپره کوچک Emberiza pusilla

شمار پرنده: 2-5 فرد

محل پایش: سد آبقد، چناران

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 25-28 دی 1403

پایشگران: 25 و 27 دی 1403: آقای محمد نظامی، 28 دی 1403: آقایان علی مهدوی، وحید اشرافی، علی امیری و بانو مهشید حسینی

شناسایی‌کنندگان: ابوالقاسم خالقی‌زاده، علی مهدوی، سیدمهدی نقیبی، سعید نصرتی و کرامت حافظی

یادداشت: چهارمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Little Bunting Emberiza pusilla

No. of individuals: 2-5 individuals

Place of observation: Abqad dam, Chenaran

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 14-17 January 2025

Observers: 14-16 January 2025: Mohammad Nezami, 16 January 2025: Ali Mahdavi, Vahid Ashrafi, Ali Amiri & Mahshid Hosseini

Identified by: Abolghasem Khaleghizadeh, Ali Mahdavi, Mahdi Naghibi, Saeed Nosrati & Keramat Hafezi

Remarks: The fourth record of this species for Iran and the first for Khorasan-e Razavi province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری سنگ چشم قهوه ای در کیش در آذر 1403

Second national record of Brown Shrike in Kish in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنگ‌چشم قهوه‌ای Lanius cristatus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کیش

استان: هرمزگان

زمان پایش: 16 آذر 1403

پایشگران: بانو سمیرا سلیمانی و آقایان امیر مدیری و علی جبلی

شناسایی‌کنندگان: پرویز بختیاری، محسن ملاح، تیم ورفلک و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: دومین رکورد کشوری این گونه برای ایران و استان هرمزگان

Species: Brown Shrike Lanius cristatus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kish

Province: Hormozgan

Dates of observation: 6 December 2024

Observers: Samira Soleymani, Amir Modiri and Ali Jebelli

Identified by: Parviz Bakhtiari, Mohsen Mallah, Tim Worfolk & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The second record of this species for Iran and Hormozgan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری سار دم بلوطی در تیس در بهمن 1402

Third national record of Chestnut-tailed Starling in Tiss in February 2024

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: سار دُم‌بلوطی Sturnia malabarica

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: تیس

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 21 بهمن 1402

پایشگران: آقایان مهدی پورعابدی و علیرضا جلیلی

یادداشت: سومین رکورد این گونه در ایران و استان سیستان و بلوچستان. با تصمیم اعضا و مشاوران کمیته ثبت پرندگان ایران در دی 1403، رکوردهای استان سیستان و بلوچستان به عنوان رکورد طبیعی در نظر گرفته می‌شوند.

Species: Chestnut-tailed Starling Sturnia malabarica

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Tiss

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 10 February 2024

Observers: Mehdi Pourabedi & Alireza Jalili

Remarks: The third record of this species in Iran and Sistan & Baluchestan province. Based on a decision agreed by the members and advisors of Iran Bird Records Committee in January 2025, records of Sistan & Baluchestan province will be considered as natural range of this species in Iran.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری سار دم بلوطی در تیس در دی 1402

Second national record of Chestnut-tailed Starling in Tiss in December 2023

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: سار دُم‌بلوطی Sturnia malabarica

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: تیس

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 6 دی 1402

پایشگران: آقای پدرام خلیلی

یادداشت: دومین رکورد این گونه در ایران و استان سیستان و بلوچستان. این پرندگان دارای رفتار کاملا طبیعی از پرآرایی و جستجوگری برای تغذیه حشرات داشتند. با تصمیم اعضا و مشاوران کمیته ثبت پرندگان ایران در دی 1403، رکوردهای استان سیستان و بلوچستان به عنوان رکورد طبیعی در نظر گرفته می‌شوند.

Species: Chestnut-tailed Starling Sturnia malabarica

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Tiss

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 27 December 2023

Observers: Pedram Khalili

Remarks: The second record of this species in Iran and Sistan and Baluchestan province. They showed natural behaviour of preening and foraging insects. Based on a decision agreed by the members and advisors of Iran Bird Records Committee in January 2025, records of Sistan & Baluchestan province will be considered as natural range of this species in Iran.

افزودن گونه سار دم بلوطی به پرندگان نایاب ایران

Adding Chestnut-tailed Starling to Vagrant species of Iran

 

یکی از گونه‌هایی که در چند سال گذشته گزارش‌هایی از حضور آن در جنوب ایران اعلام شده بود، سار دم‌بلوطی با نام انگلیسی Chestnut-tailed Starling

و با نام علمی Sturnia malabarica است.

 

گزارش‌های گذشته تاکنون به عنوان گزارش پرندگان احتمالی گریخته از قفس در نظر گرفته شده بودند و به دلیل نداشتن شواهد کافی، در فهرست پرندگان ایران و استانها افزوده نشده بود.

 

به هر روی، پس از دریافت چندین گزارش از استان سیستان و بلوچستان پرسش طبیعی یا غیرطبیعی بودن مطرح شد و از اعضا و مشاوران کمیته ثبت پرندگان درباره امکان طبیعی بودن این رکوردها، به‌ویژه استان سیستان و بلوچستان نظرخواهی شد که با موافقت حداکثری پاسخ‌دهندگان، رکوردهای این گونه به‌ویژه در استان سیستان و بلوچستان رکوردهای طبیعی از پراکنش این گونه در جنوب شرق کشور در نظر گرفته شد.

 

بنابر این، ازین پس این گونه به فهرست پرندگان ایران افزوده خواهد شد. برای اطمینان بیشتر، در حال حاضر رکوردهای استان سیستان و بلوچستان به عنوان رکوردهای طبیعی در نظر گرفته و اعلام می‌شوند و گزارش‌های دریافتی از استانهای دیگر باید با دقت بیشتری بررسی شوند.

 

سار دم‌بلوطی

Chestnut-tailed Starling

Sturnia malabarica

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب شاهی در پارک پلیس تهران در دی 1403

Record of Eastern Imperial Eagle in Polce Park, Tehran in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب شاهی Aquila heliaca

شمار پرنده: یک بالغ و یک نابالغ

مکان پایش: پارک پلیس، تهران

استان: تهران

زمان پایش: 26 دی 1403

پایشگران: آقای هومن درودی

Type of important species: IUCN Redlist (Vulnerable)

Species: Eastern Imperial Eagle Aquila heliaca

No. of individuals: one adult and one juvenile

Place of observation: Police Park, Tehran

Province: Tehran

Period of observations: 15 January 2025

Observers: Houman Doroudi

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

پنجمین رکورد کشوری مگس گیر بهشتی هندی در خور خوران در دی 1403

Fifth national record of Indian Paradise Flycatcher in Khour-e Khouran in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: مگس‌گیر بهشتی هندی Terpsiphone paradisi

شمار پرنده: یک فرد ماده

محل پایش: تالاب خور خوران

استان: هرمزگان

زمان پایش: 26 دی 1403

پایشگران: آقایان الوند علیزادگان و ماهان سلمان‌پور

یادداشت: پنجمین رکورد این گونه برای ایران و چهارمین رکورد برای استان هرمزگان

Species: Indian Paradise Flycatcher Terpsiphone paradisi

No. of individuals: one female

Place of observation: Khouran Straits

Province: Hormozgan

Date of observation: 15 January 2025

Observers: Alvand Alizadegan & Mahan Salmanpour

Remarks: The fifth record of this species for Iran and the fourth record for Hormozgan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری شبگرد بلوچی در باهوکلات در بهمن 1250

First national record of Sykes’s Nightjar in Bahu-Kalat in February 1872

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: شبگرد بلوچی Caprimulgus mahrattensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: باهوکلات

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 17 بهمن 1250

پایشگران: ویلیام ت. بلنفورد

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان سیستان و بلوچستان. یک نمونه احتمالا از زیرگونۀ C. m. inornatus به دست آمد.

Species: Sykes’s Nightjar Caprimulgus mahrattensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bahu-Kalat

Province: Sistan & Baluchestan

Dates of observation: 6 February 1972

Observers: William T. Blanford

Remarks: The first record of this species for Iran and Sistan & Baluchestan province

Reference: Blanford W.T. 1876. Eastern Persia. An account of the journeys of the Persian boundary commission 1870–72. II Zoology and Geology. MacMillan & Co, London, viii + 516 pp. [pp 98–304]

 

-----

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه چرخ ریسک بزرگ خراسانی در شیروان در شهریور 1403

Record of Parus major intermedius in Shirvan in September 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: چرخ‌ریسک بزرگ خراسانی (میانی) Parus major intermedius

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: زیارت، شیروان

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 20 شهریور 1403

پایشگران: آقای آرش شامی

Subspecies: Intermediate Great Tit Parus major intermedius

No. of individuals: One individual

Place of observation: Ziarat, Shirvan

Province: North Khorasan

Date of observation: 10 September 2024

Observers: Arash Shami

ثبت سارگپه معمولی در استان خراسان شمالی

Record of Common Buzzard in North Khorasan province

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سارگپۀ معمولی Buteo buteo

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: قزل آیقر، پارک ملی گلستان

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 24 شهریور 1403

پایشگران: آقای امیرمهدی کیخا

یادداشت: نخستین ثبت موثق این گونه برای استان خراسان شمالی

Species: Common Buzzard Buteo buteo

No. of individuals: one individual

Place of observation: Qezel-Ayqer, Golestan National Park

Province: North Khorasan

Dates of observation: 14 September 2024

Observers: AmirMahdi Keykha

Remarks: The first confirmed record of this species for North Khorasan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت خروس کلی اجتماعی در بوشهر در آذر 1403

Record of Sociable Lapwing in Bushehr in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در بحران انقراض)

نام گونه: خروس‌کُلی اجتماعی Vanellus gregarius

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: بوشهر

استان: بوشهر

زمان پایش: 22 آذر 1403

گزارشگر: کرامت حافظی

پایشگر: کورش خلیلی

یادداشت: با بررسی نقشه ردیابی، مکان خروس‌کُلی اجتماعی ماده (W07) مشخص شد و دو فرد خروس‌کُلی اجتماعی دیگر نیز همراهش بودند. در سال 2022 روی این خروس‌کُلی اجتماعی (W07) در قزاقستان یک فرستنده نصب شد و  سال اول در استان خوزستان زمستان‌گذرانی کرد؛ سال بعد در جنوب کرمان و امسال در جنوب استان فارس و استان بوشهر زمستان‌گذرانی کرد.

Importance of species: IUCN Redlist (Cr)

Species: Sociable Lapwing Vanellus gregarius

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Bushehr

Province: Bushehr

Dates of observations: 12 December 2024

Observers: Kurosh Khalili

Reporter: Keramat Hafezi

Remarks: First, one female (W07) was found using radiotransmiter.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری کورکور هندی در رود بمپور در مرداد 1277

Second national record of Indian Black Kite in Rud-e Bampur in August 1898

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کورکور سیاه هندی Milvus migrans govinda

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: رود بمپور

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 18 مرداد 1277

پایشگران: نیکولای آ. زارودنی

یادداشت: دومین رکورد این گونه برای ایران و استان سیستان و بلوچستان. نمونه آن در موزه ZISP

Species: Indian Black Kite Milvus migrans govinda

No. of individuals: one individual

Place of observation: Rud-e Bampur

Province: Sistan & Baluchestan

Dates of observation: 9 August 1898

Observers: Nikolai A. Zarudny

Remarks: The first record of this species for Iran and Sistan & Baluchestan province. Its specimen in ZISP.

 

-----

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری کورکور هندی در بزمان در تیر 1277

First national record of Indian Black Kite in Bazman in July 1898

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کورکور سیاه هندی Milvus migrans govinda

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بزمان

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 23 تیر 1277

پایشگران: نیکولای آ. زارودنی

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان سیستان و بلوچستان. نمونه آن در موزه ZISP

Species: Indian Black Kite Milvus migrans govinda

No. of individuals: one individual

Place of observation: Bazman

Province: Sistan & Baluchestan

Dates of observation: 14 July 1898

Observers: Nikolai A. Zarudny

Remarks: The first record of this species for Iran and Sistan & Baluchestan province. Its specimen in ZISP.

 

-----

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری گنجشک تاغی در سرخس در اردیبهشت 1383

Second national record of Saxaul Sparrow in Sarakhs in April 2004

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گنجشک تاغی Passer ammodendri

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 8 اردیبهشت 1383

پایشگران: رافائل آی، لورنت فروتیگ، چنتل گوگمبول-اسپیس و مارتین اسپیس

یادداشت: دومین رکورد این گونه برای ایران و استان خراسان

Species: Saxaul Sparrow Passer ammodendri

No. of individuals: 2 individuals male

Place of observation: Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 27 April 2004

Observers: Raffael Ayé, Laurent Frutig, Chantal Guggenbühl-Spiess & Martin Spiess

Remarks: The second record of this species for Iran and Khorasan-e Razavi province

Reference: Ayé R. 2008. Saxaul Sparrows in Iran in April 2004. Dutch Birding 30: 315–316.

 

-----

نخستین رکورد کشوری گنجشک تاغی در پیش رباط در آبان 1279

First national record of Saxaul Sparrow in Pesh Robat in November 1900

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گنجشک تاغی Passer ammodendri

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: پیش رباط (تایباد)

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 26 آبان 1279

پایشگران: نیکولای آ. زارودنی و یو.ام. هَرمس

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان خراسان

Species: Saxaul Sparrow Passer ammodendri

No. of individuals: one individual

Place of observation: Pesh Robat, Taybad

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 16 November 1900

Observers: Nikolai A. Zarudny & U.M. Härms

Remarks: The first record of this species for Iran and Khorasan-e Razavi province

Reference: Zarudny [Sarudny] N. & Härms U.M. 1913. Bemerkungen über einige Vögel Persiens II. Die Sperlinge Persiens [Remarks on some birds from Iran II, the sparrows of Iran]. Journal für Ornithologie, 61: 630–661. [In German]

 

-----

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارمین رکورد کشوری سنگ چشم قهوه ای در بندر عباس در دی 1403

Fourth national record of Brown Shrike in Bandar Abbas in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنگ‌چشم قهوه‌ای Lanius cristatus

شمار پرنده: یک فرد نابالغ

محل پایش: بندر عباس

استان: هرمزگان

زمان پایش: 15 دی 1403

پایشگران: بانو پرستو هدایت‌زاده

گزارشگر: آقای هومن درودی

یادداشت: چهارمین رکورد این گونه برای ایران و سومین رکورد برای استان هرمزگان

Species: Brown Shrike Lanius cristatus

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 4 January 2025

Observers: Parastoo Hedayatzadeh

Reporter: Houman Doroudi

Remarks: The fourth record of this species for Iran and the third for Hormozgan province

ثبت ناهنجاریها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت قمری خانگی با سفیدگرایی در باغ گیاهشناسی تهران در دی 1403

Record of Laughing Dove with leucism in Tehran Botanical Garden in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: قمری خانگی  Spilopelia (Streptopelia) senegalensis

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: باغ گیاه‌شناسی تهران

استان: تهران

زمان پایش: 6 دی 1403

پایشگران: آقایان محمدامین غفاری، نیایش مظفری، ماهان سلمان‌پور و نیما قاسمی

Species: Laughing Dove Spilopelia (Streptopelia) senegalensis

Type of Aberration: leucism

No of individuals: one individual

Place of observation: Tehran Botanical Garden

Province: Tehran

Date of observation: 26 December 2024

Observers: MohammadAmin Ghaffari, Niayesh Mozaffari, Mahan Salmanpour & Nima Ghasemi

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری پرستوی گلورگه ای در چابهار در دی 1403

Third national record of Streak-throated Swallow in Chabahar in December 2024

 

چکیده این ثبت:

نام گونه: پرستوی گلورگه‌ای (گلوراه‌راه) Petrochelidon fluvicola

شمار پرنده: دو فرد

محل پایش: چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 2 و 5 دی 1403

پایشگران: آقایان مهدی پورعابدی و علیرضا جلیلی

یادداشت: سومین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان.

Species: Streak-throated Swallow Petrochelidon fluvicola

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Chabahar

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 22, 25 December 2024

Observers: Mehdi Abedipour & Alireza Jalili

Remarks: The third record of this species from Iran and the first record of this species for Sistan & Baluchestan province.

ویرایش نام پرستوی گلورگه‌ای

Persian name of Streak-throated Swallow

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران که در سال‌های گذشته ثبت شده است، Streak-throated Swallow با نام علمی Petrochelidon fluvicola است.

 

برای نام فارسی این گونه، ابتدا پرستوی گلوراه‌راه پیشنهاد شد. پس از بررسی واژه‌های مختلف درباره الگوهای ریخت‌شناسی پرندگان در گروه واژه‌گزینی پرندگان، با توجه به اینکه واژۀ «راه‌راه» برای چندین واژه انگلیسی مانند Striate, Striolate و Striped به کار می‌رود، واژۀ «رگه» معادل واژۀ Streak برگزیده شد که به معنی راه‌راه کلفت‌تر است.

 

با توجه به اینکه واژۀ Streak در نام بیش از هفتاد گونه از پرندگان جهان به کار رفته است، به نظر می‌رسد که برای این واژۀ پرتکرار در نام پرندگان جهان، باید یک واژۀ مستقل دیگری به کار رود.

 

بر این اساس، نام فارسی این گونه به شکل زیر ویریاش شد:

پرستوی گلورگه‌ای (گلوراه‌راه)

Streak-throated Swallow

Petrochelidon fluvicola

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری سنگ چشم قهوه ای در تیس در دی 1403

Third national record of Brown Shrike in Tiss in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنگ‌چشم قهوه‌ای Lanius cristatus lucionensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تیس

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 6 دی 1403

پایشگران: آقای مهدی پورعابدی

شناسایی‌کنندگان: کرامت حافظی، تیم ورفلک و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: سومین رکورد کشوری این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Brown Shrike Lanius cristatus lucionensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tiss

Province: Sistan & Baluchestan

Dates of observation: 26 December 2024

Observers: Mehdi Pourabedi

Identified by: Keramat Hafezi, Tim Worfolk & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The third record of this species for Iran and the first record for Sistan & Baluchestan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارمین رکورد کشوری مگس گیر بهشتی هندی در عسلویه در دی 1403

Fourth national record of Indian Paradise Flycatcher in Asaluyeh in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: مگس‌گیر بهشتی هندی Terpsiphone paradisi

شمار پرنده: یک فرد نر

محل پایش: کوه‌های عسلویه

استان: بوشهر

زمان پایش: 21 دی 1403

پایشگران: آقای عباس صادق‌پور

گزارشگر: آقای پرویز بختیاری

یادداشت: چهارمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد برای استان بوشهر

Species: Indian Paradise Flycatcher Terpsiphone paradisi

No. of individuals: one male

Place of observation: Asaluyeh mountains

Province: Bushehr

Date of observation: 10 January 2025

Observers: Abbas Sadeghpour

Reporter: Parviz Bakhtiari

Remarks: The fourth record of this species for Iran and the first record for Bushehr province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در شهداد در دی 1403

Record of Namaqua Dove in Shahdad in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: شهداد

استان: کرمان

زمان پایش: 21 دی 1403

پایشگر: آقای حامد تیموری

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Shahdad

Province: Kerman

Dates of observations: 10 January 2025

Observers: Hamed Teymouri

تکمیل نام فیلوش

Persian name of Northern Pintail

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، فیلوش با نام انگلیسی Northern Pintail

و نام علمی Anas acuta است.

نام فارسی این دو گونه در گذشته در فهرست‌های پرندگان ایران، به شکل نامی تنها یعنی فیلوش به کار می‌رفت.

 

نخستین نام فارسی این گونه «اردک دم‌دراز» (جرویس رید، 1337) بود و نام «مرغابی دم‌تیز» توسط حبیبی و راعی (1373) به کار رفت و نام «اردک دم‌جغه‌ای» نیز توسط ادهمی (1384) به کار رفته بود.

 

از ابتدای نام‌گذاری این گونه توسط اسکات و همکاران (1354)، تک‌نام «فیلوش» در برابر تک‌نام انگلیسی «Pintail» قرار گرفت (اسکات و همکاران 1354)، اما در دهه‌های بعد نام انگلیسی این گونه کامل و به «Northern Pintail» تبدیل شد ولی نام فارسی این گونه همچنان به شکل تک‌نام «فیلوش» به کار می‌رفت (فیروز 1379، منصوری 1379، 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 2017).

 

باید یادآور شد که چهار گونه از فیلوش‌ها در جهان وجود دارند.

 

• فیلوش {شمالی} (Anas acuta)
• فیلوش گونه‌سفید (Anas bahamensis)
• فیلوش نوک‌زرد (Anas georgica)
• فیلوش جنوبی (Anas eatoni)

با توجه به اینکه تک‌نام «فیلوش» به عنوان یک نام عمومی تلقی می‌شود، بهتر است که نام فارسی گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند نیز همانند نام انگلیسی آن تکمیل شود تا بدین ترتیب، شناخت ما از گونه‌های دیگر این گروه در جهان نیز بیشتر شود. بر این اساس، نام فارسی این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران و استان‌ها به شکل زیر خواهد آمد:

 

فیلوش شمالی

Northern Pintail

Anas acuta

 

*****

تغییر نام پیپت شکم نخودی به سیبری

Change of name of Buff-bellied Pipit to Siberian

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، پیپت شکم‌نخودی (Anthus rubescens) با نام انگلیسی Buff-bellied Pipit بوده است. این گونه در گذشته نه‌چندان دور، خود از پیپت تالابی (Anthus spinioletta) جدا شده بود.

 

به تازگی و در پایان سال 2024 میلادی، این گونه هم به دو گونه جداگانه یعنی «پیپت آمریکایی» و «پیپت سیبری» تقسیم شده است و دو فهرست بزرگ و شناخته‌شدۀ پرندگان جهان یعنی آی‌اوسی و کلمنتس (ایبرد) این تغییر آرایه‌شناختی را پذیرفته و در فهرست‌هایشان آن را اعمال کرده‌اند. نام این دو گونه به شکل زیر است:

 

پییپت آمریکایی

American Pipit

Anthus rubescens

و

 

پیپت سیبری

Siberian Pipit

Anthus japonicas

 

اکنون پراکنش زیستی گونۀ پیپت آمریکایی، محدود به قارۀ آمریکای شمالی و پراکنش گونۀ پیپت سیبری، محدود به شرق تا مرکز آسیا است. البته نام دیگر گونۀ دوم همانند نام علمی آن، پیپت ژاپنی است ولی به دلیل پراکنش گسترده‌تر این گونه، در نام انگلیسی و فارسی نام سیبری برگزیده شده است.

 

بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران به جای نام پیشین «پیپت شکم‌نخودی»، نام گونه جدیدی که در آسیا زیست می‌کند، یعنی «پیپت سیبری» به کار خواهد رفت.

 

پیپت سیبری

Siberian Pipit

Anthus japonicas

 

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک ابروزرد هیوم در تهران  در دی 1403

Record of Hume's Leaf Warbler in Tehran in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک ابروزرد هیوم Phylloscopus humei

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: پارک شهر، تهران

استان: تهران

زمان پایش: 13-16 دی 1403

پایشگران: ابراهیم شکوهی، درنا مجاب و مهری نصیری

Species: Hume's Leaf Warbler Phylloscopus humei

No. of individuals: one individual

Place of observation: Park-e Shahr

Province: Tehran

Dates of observation: 2-5 January 2025

Observers: Ebrahim Shokouhi, Dorna Mokab & Mehri Nasiri

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت گنجشک خانگی با سفیدگرایی در لار در مهر 1402

Record of House Sparrow with leucism in Lar in September 2023

 

خلاصه اطلاعات این ثبت:

گونه: گنجشک خانگی Passer domesticus

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: لار

استان: فارس

زمان پایش: 2 مهر 1402

پایشگران: آقای یونس خواجویی

Species: House Sparrow Passer domesticus

Type of aberration: leucism

No. of individuals: One individual

Place of observation: Lar

Province: Fars

Date of observation: 24 September 2023

Observers: Yunos Khajouei

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت بلبل خرما با سفیدگرایی در هندیجان در اردیبهشت 1401

Record of White-eared Bulbul with leucism in Hendijan in May 2022

 

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: بلبل خرما Pycnonotus leucotis

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 28 اردیبهشت 1401

پایشگران: آقایان عاطف شعبانی و احمد محمدی

Species: White-eared Bulbul Pycnonotus leucotis

Type of aberration: Leucism

No. of individuals: One individual

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Date of observation: 18 May 2022

Observers: Atef Shabani & Ahmad Mohammadi

ثبت زردپره گونه سفید در مشهد در دی 1403

Record of Pine Bunting in Mashahd in January 2025

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: زردپره گونه‌سفید Emberiza leucocephalos

شمار پرنده: 40 فرد

مکان پایش: مشهد

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 14 دی 1403

پایشگران: بانو سیده مهشید حسینی و آقایان علی امیری، علی مهدوی و سعید میرسعیدی

Species: Pine Bunting Emberiza leucocephalos

No. of individuals: 40 individuals

Place of observation: Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 3 January 2025

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini & Ali Amiri, Ali Mahdavi & Saeed MirSaeedi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت باقرقره راه راه در بندر لنگه در تیر 1403

Record of Lichtenstein’s Sandgrouse in Bandar-e Lengeh in July 2024

 

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: باقرقرۀ راه‌راه Pterocles lichtensteinii

شمار پرنده: 2 فرد (نر و ماده)

مکان پایش: بندر لنگه

استان: هرمزگان

زمان پایش: 21 تیر 1403

پایشگران: آقایان پدرام خلیلی و مجید گل‌عبد

Species: Lichtenstein’s Sandgrouse Pterocles lichtensteinii

No. of individual: 2 individuals (male and female)

Place of observation: Bandar-e Lengeh

Province: Hormozgan

Date of observation: 11 July 2024

Observers: Pedram Khalili & Majid GolAbd

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در سرخس در آذر 1403

Record of White-headed Duck in Sarakhs in December 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شورک ملکی- جاده سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 23 آذر 1403

پایشگران: بانو سیده مهشید حسینی و آقای علی امیری

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shourak-Maleki to Sarakhs road

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 13 December 2024

Observers: Seyedeh Mahshid Hosseini & Ali Amiri

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در سلکه در آذر 1403

Record of White-headed Duck in Selkeh in November 2024

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سلکه

استان: گیلان

زمان پایش: 6-7 آذر 1403

پایشگران: بانو کتایون محبوبی و آقای شاهین شالچی

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: one individual

Place of observation: Selkeh

Province: Gilan

Period of observations: 26-27 November 2024

Observers: Katayun Mahbubi & Shahin Shalchi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در آشوراده در بهمن 1399

Record of White-headed Duck in Ashooradeh in February 2021

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: 13 فرد

محل پایش: آشوراده

استان: گلستان

زمان پایش: 15 بهمن 1399

پایشگران: آقای فریدون قرائی

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: 13 individuals

Place of observation: Ashooradeh

Province: Golestan

Period of observations: 3 February 2021

Observers: Fereydoun Gharaei

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در آشوراده در بهمن 1398

Record of White-headed Duck in Ashooradeh in January 2020

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: 10 فرد

محل پایش: آشوراده

استان: گلستان

زمان پایش: 10 بهمن 1398

پایشگران: آقای محمدجواد رستمی احمدوندی

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: 10 individuals

Place of observation: Ashooradeh

Province: Golestan

Period of observations: 30 January 2020

Observers: Mohammad-Javad Rostami-Ahmadvandi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسفید در نقده در اسفند 1398

Record of White-headed Duck in Naghadeh in February 2020

 

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: اردک سرسفید Oxyura leucocephala

شمار پرنده: 13 فرد

محل پایش: نقده

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 9 اسفند 1398

پایشگران: آقای عزیز عذار

Type of important species: IUCN Redlist (Endangered)

Species: White-headed Duck Oxyura leucocephala 

No. of individuals: 13 individuals

Place of observation: Naghadeh

Province: West Azarbaijan

Period of observations: 28 February 2020

Observers: Aziz Ozar

افزودن نام کرکس کوچک به پرندگان کمیاب ایران

Adding Egyptian Vulture to Scarce Birds of Iran

 

 

همان طور که می‌دانیم، اکنون نُه (9) گونه از پرندگان ایران در رده در خطر انقراض (En) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) قرار دارند. یکی از آنها کرکس کوچک (مصری) (Neophron percnopterus) است ولی در فهرست پرندگان کمیاب ایران قرار ندارد.

 

با توجه به مسئولیت جهانی ما در قبال حفاظت گونه‌های فهرست سرخ پرندگان و همچنین برای شناخت دقیق‌تر از وضعیت و روند جمعیت آن در کشور از طریق جمع‌آوری گزارش‌های پراکنده و ثبت دقیق‌تر رکوردهای این گونه، نام این گونه به فهرست پرندگان کمیاب ایران افزوده می‌شود که مورد توافق اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران نیز بوده است. امید است همین اعلام کمیابی سبب شود تا پرنده‌نگران و محیط‌بانان و مردم محلی، با شناخت بهتر  از این گونه، در جهت حفاظت بیشتر از جمعیت باقیمانده در کشور تلاش فرمایند.

 

بر این اساس، نام گونه کرکس کوچک (مصری) به فهرست گونه‌های کمیاب ایران افزوده شد و ازین پس، همۀ رکوردهای آن در کشور ثبت و اعلام خواهد شد.

 

کرکس کوچک (مصری)

Egyptian Vulture

Neophron percnopterus

 

*****

افزودن نام عمومی شاهین برای لاچین

Persian name of Lanner Falcon

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، «لاچین» است و از راستۀ شاهین‌سانان است. این گونه بومی قارۀ آفریقا و بخشهایی از جنوب اروپا تا ترکیه و قفقاز و غرب آسیاست. این گونه در ایران نایاب است و تاکنون تنها دوازده رکورد در کشور ثبت شده است.

 

نام‌های جغرافیایی لاچین

واژه «لاچین» از ریشه ترکی است و چندین کاربرد دارد.

لاچین نام شهر و استانی در کشور جمهوری آذربایجان است.

گذرگاهی به نام لاچین برای ارتباط کشور آذربایجان با کشور ارمنستان وجود دارد.

لاچین‌لار نام یک منطقه مسکونی در کشور آذربایجان است.

لاچین نام یک منطقه مسکونی در کشور ترکیه است.

ده لاچین نام یکی از روستاهای شهرستان بافت است.

لاچین نام یک روستا از توابع شهرستان روانسر است.

تپه لاچین نام یکی از آثار باستانی در شهرستان کرمانشاه است.

لاچین نام یکی از قناتها در شهرستان قائنات است.

 

لاچین به عنوان قبیله

گذری در شعر و ادبیات ایران نشان می‌دهند که واژۀ لاچین توسط چندین شاعر و ادیب به کار رفته است.

 

در شاهنامه فردوسی:

نام لاچین به عنوان یک تیره از مردم که همراه با افغانان و بلوچان به نبرد با زابلیان پرداختند یاد شده است.

چو شد روز روشن از آن پهن دشت ..... بدیدند هر سو که لشکر گذشت

هزاران ز افغان و لاچین سپاه ..... گروهی رسیدند ...

 

واعظ قزوینی (به زبان ترکی):

کونکلر یرده جیرانی فغانلر گوکده درناسی

گوزل اولاقمیش لاچین باخشلیم عشق صحراسی

 

قائم‌مقام فراهانی در منشآت:

فرمایشات مصحوبی لاچین خان و فرمان‌های مرحمت‌آمیز همایون شاهنشاهی باعث شد که تا حال راه میرویم والا نه چنان افسرده و پژمرده شده بودیم ک تا نفس آخرین بحال توانیم آمد.»

 

رضاقلی‌خان هدایت در تذکرۀ ریاض العارفین:

«امیر یمین الدین خسرو بن امیر محمود از مشاهیر امرا و شعرا بوده پدرش از ترکستان و از طایفه لاچین و سالها در دهلی به منصب امارت بر همگنان مباهی بوده»

 

قاآنی- قصیدۀ شمارۀ 157:

... خویش را در کار و بار فارس دانم پیشکار

هم نیم احمد که لاچین را فرستم حکم قتل

روز روشن خنجر آجینش کنم خورشیدوار ...

 

میرزا آقاخان کرمانی در نامۀ باستان:

... قریمان و تاتار و سپتا و سند

زافغان و لاچین و کرد و بلوچ

هم از زابل و سیستان کوچ کوچ ...

و نیز:

... سپاه تو بودی همه کوچ کوچ   /   زافغان و لاچین و کرد و بلوچ

زپنجاب بودی به سودان سپاه ...

 

ریشۀ نام‌گذاری پرندۀ لاچین

ریشه نام‌گذاری برای این پرنده به عنوان «لاچین» مشخص نیست و گویا به منطقۀ لاچین در قفقاز که این گونه در آنجا جوجه‌آوری دارد، اشاره دارد. در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، نام این پرنده در آذری لاچین است (خالقی‌زاده 1400) اما در کشور آذربایجان به آن بیغلی قیزیل‌قوش گویند. همچنین در زبان کردی نیز به آن لاچین گویند (ویکی‌پدیا).

نام فارسی «لاچین» ابتدا در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) به کار رفت. اینکه چرا برای نام فارسی این پرنده، تنها واژۀ لاچین به کار رفت و نام شاهین به کار نرفته بود، مشخص نیست. شاید به دلیل کوتاه کردن و اختصاصی کردن این نام برای واژۀ Lanner باشد که گاهی در نام انگلیسی نیز تنها با همین واژۀ انگلیسی به کار می‌رفت (فیروز 1379).

 

با توجه به مطالب یادشده، و نیز بر اساس رای‌گیری انجام‌شده، بهتر است که نام فارسی «لاچین» نیز همانند نام انگلیسی آن، یعنی Lanner Falcon کامل و به شکل زیر نوشته شود:

«شاهین لاچین»

Lanner Falcon

Falco biarmicus

 

*****