کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

جایگزینی نام یاکریم معمولی با اوراسیایی

Persian name of Eurasian Collred Dove

یکی از گونه های پرندگان ایران، Eurasian Collared Dove است. تاکنون برای نام فارسی این گونه از نام "یاکریم معمولی" استفاده می شد.

با توجه به وجود گونه دیگری از یاکریمها به نام یاکریم سرخ، نیاز است تا نام این گونه نیز باید همراه با نام تعیین کننده باشد. همچنین ثبت گونه دیگری از یاکریمها به نام African Collared Dove در کشورهای همسایه مانند کویت ، ممکن است بر این نیاز بیفزاید.

نیاز به یادآوری است که در نام انگلیسی این گونه، واژه Common به کار نرفته است. بنابر این، به آسانی می توان واژه "معمولی" را با واژه بهتری جایگزین کرد. برای گزینش نام فارسی درست، برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه و نیز ایجاد مقایسه نام جغرافیایی بین این گونه و گونه آفریقایی، نام واژه جغرافیایی "اوراسیایی" می تواند در اولویت قرار گیرد و به شکل زیر برای این گونه به کار رود.

"یاکریم اوراسیایی"

*****

جایگزینی نام مرغ حق معمولی با اوراسیایی

Persian name of Eurasian Scops Owl

برای گونه Eurasian Scops Owl، تاکنون از نام "مرغ حق معمولی" استفاده می شد. در ایران، دو زیرگونه از گونه مرغ حق معمولی ثبت شده اند.

مرغ حق تورانی (Otus scops turanicus) و

مرغ حق شرقی (Otus scops pulchellus)

همچنین نیاز به یادآوری است که گونه دیگر مرغ حق یعنی مرغ حق جنوبی (Pallid Scops Owl) نیز، در ایران سه زیرگونه دارد.

بنابر این، نیاز است تا برای نام فارسی "مرغ حق معمولی"، به طور هماهنگ با نام انگلیسی آن، نام واژه جغرافیایی "اوراسیایی" در اولویت قرار گیرد و به شکل زیر به کار رود.

"مرغ حق اوراسیایی"

*****

جایگزینی نام چاخ لق معمولی با اوراسیایی

Persian name of Eurasian Stone-curlew

دربارۀ چاخ لق معمولی (Eurasian Stone-curlew)، تاکنون سه زیرگونه در ایران ثبت شده اند:

چاخ لق اروپایی (Burhinus oedicnemus oedicnemus)،

چاخ لق آسیایی (Burhinus oedicnemus harterti) و

چاخ لق آفریقایی (Burhinus oedicnemus sahrae)

بنابر این، نیاز است تا نام فارسی این گونه به شایستگی از عهده پوشش این سه زیرگونه نیز برآید. به نظر می رسد که برای این گونه بهتر است به طور هماهنگ با نام انگلیسی این گونه، نام واژه جغرافیایی "اوراسیایی" در اولویت قرار گیرد و به شکل زیر به کار رود.

"چاخ لق اوراسیایی"

*****

افزودن نام دوم برای مینای معمولی

Persian name of Common Myna

یکی از گونه های ایران، گونه Common Myna است که در فارسی هم به آن "مینای معمولی" گفته می شود.

نیاز به یادآوریست که نام دیگر این گونه "Indian Myna" است. همچنین پراکنش جهانی این گونه شبه قاره هند، جنوب شرق آسیا و آسیای میانه است. بنابراین، نام "مینای هندی" به عنوان گزینه دوم پیشنهاد شد.

همچنین در میان میناهای جهان، تنها گونه ای که دارای رنگ بدن قهوه ای است، همین گونه است و در هیچ یک از گونه های میناهای جهان، نام و واژه Brown به کار نرفته است. بنابر این، شاید بتوان آن را "مینای قهوه ای" نیز نامید.

به هر روی، با نظرسنجی انجام شده، امکان جایگزینی نام معمولی با این دو نام فراهم نشد. بنابراین، برای آشنایی بیشتر پرنده نگران ارجمند با نام دوم این گونه، و در صورت نیاز امکان کاربرد آن، واژه "هندی" به عنوان نام دوم این گونه و در داخل پرانتز افزوده می شود.

"مینای معمولی (هندی)"

******

جایگزینی نام چرخ ریسک بلوطی معمولی با سرخاکستری

Persian name of Eurasian Penduline Tit

در ایران سه گونه چرخ ریسک بلوطی وجود دارد. سرسیاه، سرسفید و گونه سوم که با نام انگلیسی Eurasian است و در زبان فارسی "معمولی" خوانده می شود.

همان طور که می دانید، واژه "معمولی" هم یک واژه عربی است و هم اینکه از دیدگاه حفاظتی، کاربرد آن برای گونه ها توصیه نمی شود. به هر روی، چون در دو گونه نام و رنگ سر آمده است، نام گونه سوم نیز می توانست به طور هماهنگ با رنگ سر گزینش شود. بر همین اساس، برای ایجاد مقایسه رنگی و هماهنگی نامها میان این سه گونه، نام "چرخ ریسک بلوطی سرخاکستری" پیشنهاد شد. یادآور می شود که در جهان، گونه دیگری به نام Grey Penduline Tit وجود دارد اما در نام آن از واژه "سر" استفاده نشده است.

در رای گیری، این پیشنهاد مورد پذیرش قرار گرفته است. بنابر این، پیشنهاد می شود که ازین پس به جای نام "چرخ ریسک بلوطی معمولی"، نام این گونه به شکل زیر جایگزین شود:

"چرخ ریسک بلوطی سرخاکستری"

*****

جایگزینی نام چنگر معمولی با چنگر نوک سفید

Persian name of Eurasian Coot

نام کنونی انگلیسی این گونه، Eurasian Coot است. البته در گذشته، نام انگلیسی آن Common Coot نیز بوده است. بنابر این، تاکنون برای نام فارسی این گونه، نام "چنگر معمولی" به کار می رفت که با پراکنش گسترده این گونه و فراوانی جمعیت این گونه همخوانی داشت.

همان طور که می دانید، واژه "معمولی" هم یک واژه عربی است و هم اینکه از دیدگاه حفاظتی، کاربرد آن برای گونه ها توصیه نمی شود. به هر روی، برای گزینش نام فارسی بهتر، می توانستیم بر اساس نام علمی (لاتین) این گونه، آن را "چنگر سیاه" بنامیم. همچنین، با توجه به سپر پوستی سفیدرنگ در پیشانی این گونه، نام "چنگر پیشانی سفید" نیز مناسب بود اما گزینه سوم با نام "چنگر نوک سفید" نیز پیشنهاد شده بود که به درستی و به طور مقایسه هماهنگ "رنگ نوک"، در برابر نام فارسی گونه دیگر یعنی "چنگر نوک سرخ" قرار گرفت.

پس از رای گیری، گزینه سوم یعنی "چنگر نوک سفید"، دارای بیشترین رای بود. بنابر این، پیشنهاد می شود که ازین پس به جای نام "چنگر معمولی"، نام این گونه به شکل زیر جایگزین شود:

"چنگر نوک سفید (معمولی)"

*****

جایگزینی نام درنای معمولی با درنای خاکستری

Persian name of Common Crane

یکی از سه گونه درناهای ایران، درنای معمولی Common Crane است. تاکنون برای نام فارسی آن، به طور هماهنگ با نام انگلیسی "درنای معمولی" خوانده می شد. اما در ایران، برخی پرنده نگران ارجمند، گاهی آن را "درنای خاکستری" می خوانند و حتی انجمنی هم به همین نام ثبت شده است.

یادآور می شود که در میان درناهای جهان، گونه ای به نام درنای خاکستری وجود ندارد ولی، گونه دیگری به نام Grey Crowned Crane وجود دارد که در نام آن، واژه "تاج" به کار رفته است.

همان طور که می دانید، واژه "معمولی" هم یک واژه عربی است و هم اینکه از دیدگاه حفاظتی، کاربرد آن برای گونه ها توصیه نمی شود. با توضیح بالا، امکان جایگزینی نام "درنای معمولی" با نام "درنای خاکستری" دیده می شود. بنابر این، پیشنهاد می شود که برای کاهش کاربرد واژه معمولی در میان گونه های پرندگان ایران، نام این گونه به شکل زیر جایگزین شود:

"درنای خاکستری"

*****

ویرایش نام سسک بیدی و سسک کوچک

Persian name of Willow and Plain Leaf Warblers

دو گونه از سسکهای ایران،

Willow Warbler و Plain Leaf Warbler هستند.

تاکنون برای Willow Warbler نام "سسک بیدی" و برای Plain Leaf Warbler نام "سسک بیدی کوچک" به کار می رفت.

نیاز به یادآوری است که چون در نام فارسی گونه Plain Leaf Warbler واژه "بیدی" به کار رفته بود، در سالهای گذشته گاه مجبور می شدیم که برای تعیین نام بهتر در Willow Warbler، با افزودن واژه "معمولی"، از نام "سسک بیدی معمولی" استفاده کنیم.

باید دانست که ادامه کاربرد نام فارسی این دو گونه با چنین رویکردی شایسته نبود چون:

1- در گونه Plain Leaf Warbler بهتر است به جای کاربرد نادرست واژه "بیدی"، به طور هماهنگ با نام انگلیسی این گونه، از واژه "برگی" استفاده شود.

2- در گونه Willow Warbler نام پیشین "سسک بیدی" خود گویا و هماهنگ با نام انگلیسی این گونه بود و نیازی به افزودن واژه "معمولی" برای این گونه نبود. بنابر این، بهتر است نام پیشین "سسک بیدی" حفظ شود.

بنابراین، برای کاربرد نام درست، کوتاه و پایدار برای این دو گونه، نام فارسی این دو گونه به شکل زیر ویرایش می شود.

سسک بیدی

Willow Warbler

و

سسک {برگی} کوچک

Plain Leaf Warbler

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در شهداد در خرداد 1400

Record of Namaqua Dove in Shahdad in late May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم دراز Oena capensis

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: شهداد

استان: کرمان

زمان پایش: 7 خرداد 1400

پرنده نگر: آقای حامد تیموری

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Shahdad

Province: Kerman

Dates of observations: 27 May 2021

Birdwatchers: Hamed Teymouri

گزینش نام هزاردستان برای بلبل معمولی

Persian name of Common Nightingale

یکی از گونه های پرندگان ایران، Common Nightingale با نام فارسی بلبل معمولی است. به نظر می رسد که برای کاهش کاربرد نام معمولی در میان پرندگان ایران، در نام فارسی این گونه می توان واژه "معمولی" را با واژه های بهتری جایگزین کرد.

همان طور که می دانید واژه "هزاردستان" در ادبیات و سروده های شاعران فارسی زبان بسیار به کار رفته است. همچنین، با واژه هایی همچون "هزارآوا" و "هزارآواز" نیز خوانده است. حتی بسیاری از پرنده نگران و مردم عادی این گونه را با نام "هزاردستان" می خوانند. جالب آنکه در ویکی پدیا نیز برای نام فارسی این گونه بلبل هزاردستان آمده است. در زیر چند سروده با واژه هزاردستان به معنی بلبل آورده می شود.

هزاردستان امروز در خراسان است
به مجلس ملک اینک همی زند دستان

(فرخی)

بانگ هزاردستان چون زیر و بم شود
مردم چو حال بیند از این سان خُرَم شود

(منوچهری)

ناهید سزد هزاردستان
کایوان تو گُلْسِتان ببینم

(خاقانی)

بوی گل و بامداد نوروز
وآواز خوش هزاردستان

(سعدی)

همچنین نام و واژه "مرغ شباهنگ" نیز به معنی بلبل در ادبیات و سروده های شاعران فارسی زبان زیاد به کار رفته است. نیاز به یادآوری است که واژه شباهنگ با نام انگلیسی این پرنده یعنی Nightingale نیز هماهنگ است. در عین حال، در شعرها، واژه "شباهنگ" بیشتر به معنی ستاره صبحگاهی به کار رفته است.

تو گفتی سیه غژب باشنگ بود
و یا در دل شب شباهنگ بود

(اسدی)

سحر تا کاروان نارد شباهنگ
نبندد هیچ مرغی در گلو رنگ

(نظامی)

در ادبیات ایران، نام "مرغ سحرخوان" نیز برای بلبل به کار رفته است.

با این پیشنیۀ تاریخی و ادبی، به نظر می رسد که در مورد بلبل معمولی، به درستی و آسانی می توان نام "بلبل هزاردستان" را به کار برد. بنابر این، ازین پس در فهرستهای پرندگان ایران و استانها به جای نام بلبل معمولی، نام "بلبل هزاردستان" خواهد آمد.

"بلبل هزاردستان"

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت کبوتر چشم زرد در شهداد در خرداد 1400

Record of Yellow-eyed Dove in Shahdad in May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتر چشم زرد Columba eversmanni

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شهداد

استان: کرمان

زمان پایش: 9 خرداد 1400

پرنده نگر: آقای حامد تیموری

Species: Yellow-eyed Dove Columba eversmanni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shahdad

Province: Kerman

Date of observation: 30 May 2021

Birdwatchers: Hamed Teymouri

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کوکوسیاه آسیایی در جاسک در خرداد 1400

Record of Asian Koel in Jask in May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کوکوسیاه آسیایی Eudynamys scolopaceus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: جاسک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 7 خرداد 1400

پرنده نگران: ساره مسعودی، حسین بارآزرده و الهام شنیتی

Species: Asian Koel Eudynamys scolopaceus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Jask

Province: Hormozgan

Dates of observation: 28 May 2021

Birdwatchers: Sareh Masoudi, Hossein BarAzordeh & Elham Shaniti

ثبت دورگه سنگ چشم تورانی و پشت سرخ در صالحیه در اردیبهشت 1400

Record of hybrid Turkestan x Red-backed Shrike in Salehieh in May 2021

چکیدۀ این ثبت

گونه: دورگه سنگ چشم تورانی و سنگ چشم پشت سرخ

نوع ناهنجاری: دورگه

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب صالحیه

استان: قزوین

زمان پایش: 31 اردیبهشت 1400

پرنده نگران: فرشته کاظمی، علی حاجی آبادی، بابک رنجبر، محسن ملاح، ابوالقاسم خالقی زاده و محمدجواد شاهی

شناسایی کنندگان: آقایان محسن ملاح و ابوالقاسم خالقی زاده

Species: Turkestan x Red-backed Shrike Lanius phoenicuroides x L. collurio

Type of aberration: Hybrid

No. of individuals: One individual

Place of observation: Salehieh wetland

Province: Qazvin

Date of observation: 21 May 2021

Birdwatchers: Fereshteh Kazemi, Ali Hajiabadi, Babak Ranjbar, Mohsen Mallah, Abolghasem Khaleghizadeh & MohammadJavad Shahi

Identified by: Mohsen Mallah & Abolghasem Khaleghizadeh

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری ماهی خورک سرخاکستری در جاسک در خرداد 1400

First national record of Grey-headed Kingfisher in Jask in May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: ماهی خورک سرخاکستری Halcyon leucocephala

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: جاسک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 6 خرداد 1400

پرنده نگر: آقای حسین بارآزرده

شناسایی کنندگان: الهام شنیتی، میثم قاسمی، آرش حبیبی آزاد، علی سنگچولی، احسان طالبی، ابوالقاسم خالقی زاده، حمید جباری، سیدحامد موسوی، میرحسین حسینی، رضا علی اصل، محمدجواد پرستگاری و محسن ملاح

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان هرمزگان. رفتار این پرنده در روز 11 خرداد 1400 توسط بانوان الهام شنیتی و ساره مسعودی با همراهی آقای حسین بارآزرده مورد پایش قرار گرفت.

Species: Grey-headed Kingfisher Halcyon leucocephala

No. of individuals: one individual

Place of observation: Jask

Province: Hormozgan

Dates of observation: 27 May 2021

Birdwatchers: Hossein BarAzordeh

Identified by: Elham Shaniti, Meysam Ghasemi, Arash Habibi-Azad, Ali Sangchooli, Ehsan Talebi, Abolghasem Khaleghizadeh, Hamid Jabbari, Seyed Hamed Mousavi, MirHossein Hosseini, Reza AliAsl, MohammadJavad Parastegari & Mohsen Mallah

Remarks: The first record of this species for Iran and Hormozgan province. Behaviour of this bird was monitored on 1 June 2021 by Elham Shaniti, Sareh Masoudi & Hossein BarAzordeh.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در بردسکن در اردیبهشت 1400

Record of Oriental Turtle Dove in Bardeskan in May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: روستای خمّی، بردسکن

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 22 اردیبهشت 1400

پرنده نگر: آقای جواد بندری

شناسایی کنندگان: جواد بندری، محمد عباس زاده، محسن ملاح، محمدجواد پرستگاری، احسان طالبی، میرحسین حسینی و ابوالقاسم خالقی زاده

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Khommi village, Bardeskan

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 12 May 2021

Birdwatchers: Javad Bandari

Identified by: Javad Bandari, Mohammad Abbaszadeh, Mohsen Mallah, MohammadJavad Parastegari, Ehsan Talebi, MirHossein Hosseini & Abolghasem Khaleghizadeh

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سارگپه جنگلی تاجدار در تنکابن در خرداد 1400

Record of Crested Honey Buzzard in Tonekabon in May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سارگپه جنگلی تاجدار Pernis ptilorhynchus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: لشگرک، تنکابن

استان: مازندران

زمان پایش: 1 خرداد 1400

پرنده نگر: آقای مجید پورهمدانی

شناسایی کنندگان: میرحسین حسینی، حمید جباری، سیدحامد موسوی، محمدجواد پرستگاری، احسان طالبی، ابوالقاسم خالقی زاده، مگنوس اولمن، اُسکار کمپبل، ریچارد پورتر و دیک فورسمن

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان مازندران. از ویژگیهای سارگپه جنگلی تاجدار داشتن سفیدی زیرگلو و تیرگی گردن، و نبود لکه تیره مچی است همچنین، نوارهای تیره در زیر شاهپردومیها به بدن متصل می شود و نوارهای زیر شاهپراولیها به نوک بال می رسد.

Species: Crested Honey Buzzard Pernis ptilorhynchus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Lashgarak, Tonekabon

Province: Mazandaran

Dates of observation: 22 May 2021

Birdwatchers: Majid Pourhamedani

Identified by: MirHossein Hosseini, Hamid Jabbari, Seyed Hamed Mousavi, MohammadJavad Parastegari, Ehsan Talebi, Abolghasem Khaleghizadeh, Magnus Ullman, Oscar Campbell, Richard Porter & Dick Forsman

Remarks: The first record of this species for Mazandaran province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری شاهین آمور در لیپار در بهمن 1387

First national record of Amur Falcon in Lipar in January 2009

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: شاهین آمور Falco amurensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب لیپار، 15 کیلومتری شرق چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 4 بهمن 1387

پرنده نگران: آقایان رِینود وِرمولِن، حسین عسکری و مارتِن پیتِر لَنتشیر

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Amur Falcon Falco amurensis

No. of individuals: One individual

Place of observation: Lipar Marsh, 15 km east of Chabahar

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 24 January 2009

Birdwatchers: Reinoud Vermoolen, Hosein Askari & Maarten Pieter Lantsheer

Remarks: The first record of this species for Iran and the first record for Sistan & Baluchestan province

گزینش نام فارسی برای پیپت خاکی

Persian name of Tawny Pipit

همان طور که می دانید برای گونه Tawny Pipit با نام علمی Anthus campestris دو نام فارسی وجود دارد.

1- "پیپت خاکی" که برگردان واژه انگلیسی Tawny است و در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) به کار رفته بود.

2- نام "پیپت دشتی" که در دهه 1370 شمسی توسط برخی پرنده شناسان ایران پیشنهاد شد.

نیاز به یادآوری است که در میان پیپتهای جهان، برای نامگذاری گونه های از ویژگیهای رنگ بدن، اندازه نوک و ناخن، منطقه جغرافیایی، زیستگاه مطلوب و حتی نام دانشمندان به کار رفته است. در اینجا تلاش می کنیم تا ضمن مقایسه گونه Tawny Pipit با یکی دیگر از گونه های پیپتهای جهان، نام فارسی مناسب را برای این دو گونه برگزینیم.

در میان پیپتهای جهان، گونه ای با نام انگلیسی Desert یا Steppe دیده نمی شود اما یک گونه پیپت با نام انگلیسی Plain-backed Pipit وجود دارد که نام دوم آن Plain Pipit است (نام علمی Anthus leucophrys). پراکنش این گونه در قاره آفریقا (به جز صحرای آفریقا) است. این گونه در مناطق باز با علفهای کوتاه و گاهی در زمینهای کشاورزی زیست می کند.

گونه Tawny Pipit از شمال مغولستان تا شمال و غرب اروپا و نیز شاخ آفریقا و غرب آفریقا پراکنش دارد و زیستگاه جوجه آوری آن مناطق باز و خشک و گاهی در مناطق نیمه بیابانی است.

بنابر این، بر پایه اطلاعات موجود می توان گفت که برای گونه Tawny Pipit، نام "پیپت خاکی" با نام انگلیسی آن که بیانگر رنگ خاکی است، هماهنگ بوده، همچنین برای بیان نوع زیستگاه این گونه یعنی مناطق نیمه بیابانی نیز گزینه مناسبی است.

پیپت خاکی

Tawny Pipit

Anthus campestris

همچنین در مورد گونه Plain-backed Pipit می توان در هماهنگی با نام انگلیسی آن، نام "پیپت دشتی" را گزینه مناسبی برای این گونه دانست که افزون بر هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، برای بیان نوع زیستگاه این گونه نیز مناسب است.

پیپت دشتی

Plain-backed (Plain) Pipit

Anthus leucoryphrys

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری بوف برفی در گمیشان در آذر 1375

Third national record of Snowy Owl in Gomishan in December 1996

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف برفی Nyctea scandiaca

شمار پرنده: یک فرد نابالغ در پوشش زمستانه

محل پایش: شرق تالاب گمیشان، یک کیلومتری ساحل و 6 کیلیومتری مرز ترکمنستان

استان: گلستان

زمان پایش: ساعت 2 بعد از ظهر 13 آذر 1375

پرنده نگر: آقای رمضانعلی قائمی

یادداشت: سومین رکورد این گونه برای ایران و استان گلستان

Species: Snowy Owl Nyctea scandiaca

No. of individuals: one at first winter plumage

Place of observation: East of Gomishan wetland, 1 km from the sea coast and 6 km away from the Turkmenistan border

Province: Golestan

Dates of observation: 4 December 1996

Birdwatchers: Ramezanali Ghaemi

Remarks: The third record of this species for Iran and Golestan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری بوف برفی در گمیشان در آذر 1353

Second national record of Snowy Owl in Gomishan in December 1974

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف برفی Nyctea scandiaca

شمار پرنده: یک فرد ماده

محل پایش: دشت ترکمن صحرا، 15 کیلومتری شمال گمیشان

استان: گلستان

زمان پایش: 29 آذر 1353

پرنده نگر: آقای درک ا. اسکات

یادداشت: دومین رکورد این گونه برای ایران و استان گلستان

Species: Snowy Owl Nyctea scandiaca

No. of individuals: one individual female

Place of observation: Turkmen Steppe, 15 km north of Gomishan

Province: Golestan

Dates of observation: 20 December 1974

Birdwatchers: Derek A. Scott

Remarks: The second record of this species for Iran and Golestan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری بوف برفی در خواجه نفس در اسفند 1282

First national record of Snowy Owl in Khajeh Nafas in March 1903

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف برفی Nyctea scandiaca

شمار پرنده: یک نمونه

محل پایش: خواجه نفس

استان: گلستان

زمان پایش: 28 اسفند 1282

پرنده نگر: آقای پاول

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان گلستان

Species: Snowy Owl Nyctea scandiaca

No. of individuals: one specimen

Place of observation: Khajeh Nafas

Province: Golestan

Dates of observation: 18 March 1903

Birdwatchers: Mr. Paul

Remarks: The first record of this species for Iran and Golestan province

-----

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری سسک رودخانه ای در چشمه شیرین در اردیبهشت 1319

First national record of River Warbler in Cheshmeh Shirin in May 1940

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک رودخانه ای Locustella fluviatilis

شمار پرنده: یک فرد ماده

محل پایش: چشمه شیرین

استان: خوزستان

زمان پایش: 23 اردیبهشت 1319

پرنده نگر: آقای والتر کوئِلز

یادداشت: نخستین رکورد موثق این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان خوزستان. نمونه شماره 239956 در موزه تاریخ طبیعی شیکاگو نگهداری می شود.

Species: River Warbler Locustella fluviatilis

No. of individuals: one individual female

Place of observation: Cheshmeh Shirin

Province: Khuzestan

Dates of observation: 12 May 1940

Birdwatchers: Walter Koelz

Remarks: The first record of this species for Iran and Khuzestan province. The specimen no. 239956 is being kept in FMNH, Chicago.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد بوبی پاسرخ در بندر لنگه در شهریور 1358

The first national record of Red-footed Booby in Bandar-e Lengeh in August 1979

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوبی پاسرخ Sula sula

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بندر لنگه

استان: هرمزگان

زمان پایش: 6 شهریور 1358

پرنده نگر: پِتِر دبلیو.جی. چیلمن

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران و استان هرمزگان

Species: Red-footed Booby Sula sula

No. of individuals: One individual

Place of observation: off Bandar-e Lengeh (2621N 5443E)

Province: Hormozgan

Dates of observation: 28 August 1979

Birdwatchers: Peter W.G. Chilman

Remarks: The first record of this species for Iran and Hormozgan province

---

Here is the full text of Jens Eriksen to Abolghasem Khaleghizadeh on 1 June 2014:

“Dear Abolghasem,

Thank you for your email and enquiry about the first Red-footed Booby in Oman, the UAE and Iran, obviously a highly ship assisted occurrence.

The record was by tanker Chaptain Peter W G Chilman on board the ship. Here is what he wrote (I suspect it was published in Sea Swallow, though I don't have the reference):

'First seen on foc'sle at 09:00 [on 27 Aug 1979] in position 2308N
5936E. Didn't move all day even when closely approached, sitting with wings spread. On 28th fishing from foc'sle. Usually sat with bill open. Last seen at dusk 18:00 on 28th in position 2621N 5443E (off Bandar-e-Lengeh, Iran). Dark brown above with white flecks. Pale brown head and underside. Primaries and tail dark brown. Pink bill with dark tip. Bluish round eye. Red feet, pinkish white claws. Moulting heavily'.

Captain Chilman was an experiences birdwatcher and supplied numerous records of seabirds and wrote several articles.

Hope this helps,
Jens

------

جایگزینی نام دال معمولی با قهوه ای

Persian name of Griffon Vulture

همان طور که می دانید کاربرد نام "معمولی" در میان پرندگان ایران زیاد است. این نام، علاوه بر اینکه یک واژۀ فارسی نیست، از دیدگاه حفاظتی نیز برای نامگذاری گونه ها مناسب نمی باشد، چرا که برای شنونده پندار فراوان بودن و بی اهمیت یا کم اهمیت بودن آن گونه را ایجاد خواهد کرد. به همین دلیل، انگیزه های حفاظتی کم رنگ خواهند شد.

یکی از گونه های دالهای ایران، Griffon Vulture است. با توجه به نیاز به نام تعیین کننده در نام رسمی برای همۀ گونه هایی که دارای دو یا چند گونه هستند، در سالهای گذشته برای این گونه از نام "دال معمولی" استفاده می شد. با توجه به اینکه در نام انگلیسی این گونه، از واژۀ Common یا Eurasian استفاده نشده است، این گونه برای گزینش نام تعیین کنندۀ مناسب در اولویت قرار گرفت.

برای گزینش نام مناسب، می توان از ویژگیهای گوناگونی استفاده کرد. چون واژه "دال" یک واژه فرهنگی-باستانی بوده و برای گروه دالها به کار رفته است، این موضوع رعایت شده بود.

حال برای گزینش واژۀ مناسب می توان از واژۀ انگلیسی Griffon و نیز نام لاتین گونه یعنی fulvus استفاده کرد. در جستجوی اینترنتی، برای واژۀ Griffon، دو معنی آمده است: یکی نوعی از نژاد سگها با رنگ کرم و قهوه ای روشن و دیگری همین دال با رنگ قهوه ای روشن است. همچنین Griffon با Griffin و Gryphon هم ریشه است. در یونان Griffon موجود مشهوری است که جانوری شبیه شیردال در ایران باستان و دارای بدن شیر با بالهای پرنده است.

واژۀ fulvus به معنی رنگ خاکی، گندمی و قهوه ای خاکی است که به رنگ بدن این پرنده اشاره دارد. واژۀ fulvus گاهی به رنگ زرد هم ترجمه شده است اما واژه زرد در نام انگلیسی دو گونۀ دیگر از کرکسها به نامهای Greater Yellow-headed Vulture و  Lesser Yellow-headed Vulture  نیز به کار رفته است.

نیاز به یادآوری است که جنس (سرده) Gyps دربرگیرندۀ گروهی از دالها است که رنگ عمومی بدن آنها قهوه ای است و به آنها دالهای قهوه ای گفته می شود. همچنین، گزینش واژۀ قهوه ای، به طور ناخودآگاه با سرده دالهای سیاه نیز مقایسه رنگ ایجاد خواهد کرد.

بنابر این، برای گزینش نام فارسی تعیین کننده برای Griffon Vulture، دو رنگ "قهوه ای" و "خاکی" از گزینه های پیش رو بودند. پس از رای گیری، واژه "قهوه ای" در اولویت قرار گرفت و واژه "معمولی" برای یک دوره گذرا در داخل پرانتز آورده می شود. بنابر این، نام فارسی این گونه به شکل زیر مورد پذیرش قرار گرفت.

"دال قهوه ای (معمولی)"

-----

ویرایش نام فارسی آبچلیک خالدار پاسرخ

Persian name of Spotted Redshank

دو گونه از پرندگان ایران، "آبچلیک خالدار پاسرخ" با نام انگلیسی Spotted Redshank و "آبچلیک خالدار پاسبز" با نام انگلیسی Wood Sandpiper هستند. متاسفانه در درازای نیم سده گذشته، نام فارسی این دو گونه به همراه یکدیگر، چندین بار دچار دگرگونی شده است که باعث بروز ناهماهنگی بین نام فارسی و انگلیسی این گونه و تبدیل به یکی از چالشهای نامگذاری فارسی در پرندگان ایران شده بود.

*درباره آبچلیک خالدار پاسرخ، نیاز به یادآوری است که نام فارسی این گونه ابتدا "یلوه پاقرمز خالدار" بود (جرویس رید 1338) که در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران، 1354)، به دلیل پوشش تیره رنگ آن در تابستان، به "آبچلیک دودی" تغییر یافت. در بازنگری نامها در دهه 1370 خورشیدی، نام آن به "آبچلیک خالدار" تغییر یافت (دانشنامه پرندگان (ادهمی 1384)، چک لیست پرندگان ایران (اسکات و ادهمی 2006)، منصوری (1387)).

* همچنین درباره آبچلیک خالدار پاسبز، نیاز با یادآوری است که نام این گونه، ابتدا "یلوه دودی" بود (جرویس رید 1338) و در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران، 1354)، به "آبچلیک خالدار" تغییر یافت. در بازنگری نامها در دهه 1370 خورشیدی، نام آن به "آبچلیک دودی" برگشت (دانشنامه پرندگان (ادهمی 1384)، چک لیست پرندگان ایران (اسکات و ادهمی 2006)، منصوری (1387)).

با در نظر گرفتن سه نکته زیر یعنی پیشینه جابجایی نامهای خالدار و دودی بین این دو گونه، ویژگی خالدار بودن هر دو گونه و نیز کاربرد نام خالدار برای هر دو گونه در چند دهه گذشته،

در بازنگری زمستان 1394 توسط کمیته ثبت پرندگان ایران تلاش شد تا برای رفع این ناهماهنگی ها، از ویژگی رنگ پا و نیز نام انگلیسی این دو گونه نیز کمک گرفته شود. بنابر این، نام فارسی این دو گونه به شکل زیر ویرایش شده بود.

آبچلیک خالدار پاسرخ

Spotted Redshank

آبچلیک خالدار پاسبز

Wood Sandpiper

برای گونه Spotted Redshank، واژه "پاسرخ" حتی در نام علمی این گونه (erythropus) نیز به کار رفته است. اکنون به نظر می رسد که با هماهنگی کامل بین نام فارسی، انگلیسی و علمی این گونه، می توان با کمی ویرایش نخستین نام فارسی این گونه را به شکل زیر به کار برد.

"آبچلیک پاسرخ خالدار"

Spotted Redshank

Tringa erythropus

-----

گزارش جوجه آوری سلیم شنی بزرگ در تالاب بندعلی خان در اردیبهشت 1400

Report of breeding of Greater Sand Plover in Band Alikhan in April 2021

چکیدۀ گزارش

گونه: سلیم شنی بزرگ Charadrius leschenaultii

شمار آشیانه: ?

شمار بالغان، تخم و جوجه: یک جوجه و بالغان

زمان پایش: 9 اردیبهشت 1400

مکان پایش: تالاب بندعلی خان

استان: تهران

پرنده نگر: آقای بهراد گالشی

شیوه گواهی جوجه آوری: دیدن جوجه

Species: Greater Sand Plover Charadrius leschenaultii

No. of nests: ?

No. of individuals, eggs, nestlings: one nestling with adults

Date of observation: 29 April 2021

Place of observation: Band AliKhan wetland

Province: Tehran

Birdwatchers: Behrad Galeshi

Type of confirmation: Observation of nestling

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در بیرجند در خرداد 1400

Record of Namaqua Dove in Birjand in May 2021

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بیرجند

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 1 خرداد 1400

پرنده نگر: آقای اسحاق شرفی

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Birjand

Province: South Khorasan

Dates of observations: 22 May 2021

Birdwatchers: Eshagh Sharafi

ثبت تلیله دم سفید در استان قزوین

Record of Temminck’s Stint in Qazvin province

چکیدۀ ثبت

نام گونه: تلیلۀ دم سفید Calidris temminckii

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: تالاب الله آباد، آبیک

استان: قزوین

زمان پایش: 21 اردیبهشت 1400

پرنده نگران: آقای علیرضا کیانی نژاد

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان قزوین

Species: Temminck’s Stint Calidris temminckii

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Allah-Abad wetland, Abyek

Province: Qazvin

Dates of observation: 11 May 2021

Birdwatchers: Alireza Kianinezhad

Remarks: The first record of this species for Qazvin province

برنامه اعلام رکوردهای گونه‌های نایاب پرندگان ایران

Declaration of all records of Iranian rare birds species

به آگاهی دوستان و سروران گرامی می‌رساند، در سال‌های گذشته تلاش‌های ارزشمندی برای گردآوری، انتشار و چاپ رکوردهای پیشین گونه‌های نایاب در کشور انجام شده است که یک دوره بلندمدت 150 ساله (از دهه 1860 میلادی تا سال 2020 میلادی) از تاریخ پرنده‌شناسی ایران را پوشش می‌دهد. با توجه به اهمیت فراوان این گونه‌های نایاب، در فروردین 1400، "فهرست گونه‌های نایاب و سرگردان پرندگان ایران" از "فهرست گونه‌های کمیاب و فراوان محلی" جدا شد تا بیشتر از گذشته مورد توجه پرنده‌نگران ارجمند کشورمان قرار گیرد. معیار گزینش گونه‌های نایاب، ثبت حدود یک رکورد در هر دوره ده ساله در نظر گرفته شده است.

در ادامه این روند، در هفته‌های آینده، همه رکوردهای پیشین این گونه‌ها با عنوان "رکوردهای کشوری" گونه‌های نایاب، در سایت کمیته ثبت پرندگان ایران اعلام خواهند شد. همچنین، ترتیب زمانی هر یک از رکوردها (مانند نخستین، دومین، سومین، چهارمین و ...) مشخص خواهد شد. بنابر این، در مورد گونه‌های نایاب تا پانزدهمین رکورد کشوری این گونه‌ها در چارچوب "گونه ها نایاب ایران" اعلام خواهند شد اما با ثبت شمار بیشتری از رکوردهای این گونه‌ها، وضعیت آن گونه تغییر کرده، از فهرست "گونه‌های نایاب پرندگان ایران" به فهرست "گونه‌های کمیاب پرندگان ایران" منتقل خواهد شد.

*****

ثبت گیلانشاه ابروسفید در صالحیه در فروردین 1397

Record of Whimbrel in Salehieh in April 2018

چکیده این ثبت:

اهمیت گونه: لیست سرخ جهانی

نام گونه: گیلانشاه ابروسفید Numenius phaeopus

شمار پرنده: 20 فرد

محل پایش: تالاب صالحیه

استان: قزوین

زمان پایش: 31 فروردین 1397

پرنده نگران: آقایان علیرضا مرتضوی نیا، حسین محمودیان و پرویز بختیاری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان قزوین

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Whimbrel Numenius phaeopus

No. of individuals: 20 individuals

Place of observation: Salehieh wetland

Province: Qazvin

Period of observations: 20 April 2018

Birdwatchers: Alireza Mortazavinia, Hossein Mahmoudian & Parviz Bakhtiari

Remarks: The first record of this species for Qazvin province

ثبت گیلانشاه بزرگ در صالحیه در فروردین 1397

Record of Eurasian Curlew in Salehieh in April 2018

چکیده این ثبت:

اهمیت گونه: لیست سرخ جهانی

نام گونه: گیلانشاه بزرگ Numenius arquata

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: تالاب صالحیه

استان: قزوین

زمان پایش: 31 فروردین 1397

پرنده نگران: آقایان علیرضا مرتضوی نیا، حسین محمودیان و پرویز بختیاری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان قزوین

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Eurasian Curlew Numenius arquata

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Salehieh wetland

Province: Qazvin

Period of observations: 20 April 2018

Birdwatchers: Alireza Mortazavinia, Hossein Mahmoudian & Parviz Bakhtiari

Remarks: The first record of this species for Qazvin province

ثبت گونه های جوجه آور کمیاب ایران

Records of rare breeding birds of Iran

ثبت جوجه آوری لک لک سفید در گندمان در اردیبهشت 1400

 Record of breeding White Stork in Gandoman in May 2021

چکیده این ثبت:

گونه: لک لک سفید Ciconia ciconia

شمار بالغان، آشیانه، تخم و جوجه: بالغان و یک آشیانه پویا

مکان پایش: روستای کنرک، گندمان

استان: چهارمحال و بختیاری

زمان پایش: اردیبهشت 1400

پرنده نگران: آقای روح اله عسگری

شیوه گواهی جوجه آوری: دیدن آشیانه و جوجه

Species: White Stork Ciconia ciconia

No. of adults, nests, eggs, nestlings: adults and one active nest

Place of observation: Konark village, Gandoman

Province: Chahar-Mahal & Bakhtiari

Date of observation: May 2021

Observers: Ruhollah Asgari

Type of confirmation: Observation of adult and active nest

حذف نام هندی از چاخ لق بزرگ

Persian name of Great Stone-curlew

یکی از گونه های چاخ لقهای ایران، Great Stone-curlew با نام علمی Esacus recurvirostris است. نام فارسی این گونه در چند دهه گذشته "چاخ لق هندی" بود. شگفت آنکه گونه دیگری از چاخ لقهای جهان، به طور دقیق با همین نام وجود دارد.

Indian Stone-curlew

Burhinus indicus

در بهار 1399 پیشنهاد شد تا نام فارسی آن به درستی "چاخ لق بزرگ" نامیده شود و برای همسان سازی نامها، نام چاخ لق هندی در درون پرانتز آورده شد.

اکنون، برای پایدارسازی نام "چاخ لق بزرگ" و پرهیز از هرگونه خطای علمی، نام دوم "چاخ لق هندی" از نام فارسی این گونه حذف شد و نام فارسی آن تنها به شکل زیر آورده خواهد شد:

"چاخ لق بزرگ"

-----

حذف نام کوچک از زنبورخوار سبز

Persian name of Green Bee-eater

یکی از گونه های زنبورخوارهای ایران، Green Bee-eater با نام علمی Merops orientalis است. تاکنون دو نام فارسی برای این گونه وجود داشته است:

1. "زنبورخوار سبز" به عنوان نام پرکاربردتر

2- "زنبورخوار کوچک" به عنوان نام دوم و در داخل پرانتز

نیاز به یادآوری است که گونه دیگری از زنبورخوارهای جهان به طور دقیق با همین نام وجود دارد.

Little Bee-eater

Merops pusillus

بنابر این برای پرهیز از هرگونه خطای علمی، نام دوم "زنبورخوار کوچک" از نام فارسی گونه "زنبورخوار سبز" حذف شد.

-----

ثبت پرستودریایی کوچک در استان قم

Record of Little Tern in Qom province

چکیده این ثبت:

نام گونه: پرستودریایی کوچک Sternula albifrons

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب مره

استان: قم

زمان پایش: 28 اردیبهشت 1400

پرنده نگران: آقای موسی مزینانیان

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان قم

Species: Little Tern Sternula albifrons

No. of individuals: one individual

Place of observation: Morreh wetland

Province: Qom

Dates of observation: 18 May 2021

Birdwatchers: Musa Mazinanian

Remarks: The first record of this species for Qom province