کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

ثبت سلیم طلایی اروپایی در مشگین شهر در آبان 1404

Record of European Golden Plover in Meshgin-Shahr in November 2025

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: سلیم طلایی اروپایی Pluvialis apricaria

شماره پرنده: 3 فرد

مکان پایش: قره‌قیه، مشگین‌شهر

آستان: اردبیل

زمان پایش: 17 آبان 1404

پایشگران: آقایان بهزاد جهانگیرزاده خیاوی، سینا توحیدی و جواد روحی

گزارشگر: آقای اصغر محمدی نصرآبادی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان اردبیل

Species: European Golden Plover Pluvialis apricaria

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Qara-Qiyeh, Meshgin-Shahr

Province: Ardabil

Date of observation: 8 November 2025

Observers: Behzad Jahangirzadeh Khiavi, Sina Tohidi & Javad Rouhi

Reporter: Asghar Mohammadi-Nasrabadi

Remarks: The first record of this species for Ardabil province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

هفتمین رکورد کشوری دال هیمالیایی در هندیجان در آبان 1404

Seventh national record of Himalayan Vulture in Hendijan in November 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دال هیمالیایی Gyps himalayensis

شمار پرنده: یک نابالغ

محل پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 18 آبان 1404

پایشگران: محمد فلاح نژاد و عاطف شعبانیان

گزارشگر: احمد محمدی‌روش

شناسایی‌کنندگان: آقایان کرامت حافظی و دیک فورسمن

یادداشت: هفتمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان خوزستان

Species: Himalayan Vulture Gyps himalayensis

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzaestan

Date of observation: 9 November 2025

Observers: Mohammad Fallahnezhad & Atef Shabanian

Reporter: Ahmad Mohammadi-Ravesh

Identified by: Keramat Hafezi & Dick Forsman

Remarks: The seventh record of this species for Iran and the first record of this species for Khuzestan province

ثبت جغد تالابی در یزد در آبان 1404

Record of Short-eared Owl in Yazd in November 2025

چکیده این ثبت

نام گونه: جغد تالابی Asio flammeus

شمار پرنده: یک فرد زخمی

مکان پایش

استان: یزد

زمان پایش: 15 آبان 1404

پایشگر: آقای مهدی زارع خورمیزی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه از استان یزد

Species: Short-eared Owl Asio flammeus

No. of individuals: One individual wounded

Place of observation: Yazd

Province: Yazd

Date of observation: 6 November 2025

Observers: Mehdi Zare Khormizi

Remarks: The first record from Yazd province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

هشتمین رکورد کشوری کاکایی پاسیاه در شورک ملکی در آبان 1404

Eighth national record of Black-legged Kittiwake in Shourak Maleki in November 2025

چکیدۀ این ثبت

گونه: کاکایی پاسیاه Rissa tridactyla

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شورک ملکی، سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 16 آبان 1404

پایشگران: علی مهدوی، علی امیری و سیدمهشید حسینی

یادداشت: هشتمین رکورد این گونه برای ایران و نخستین رکورد این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Black-legged Kittiwake Rissa tridactyla

No. of individuals: One individual

Place of observation: Shourak Maleki, Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: 7 November 2025

Observers: Ali Mahdavi, Ali Amiri & Seyed Mahshid Hosseini

Remarks: The eighth record of this species for Iran and first record of this species for Khorasan-e Razavi province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در تهران در آبان 1404

Fourteenth national record of Olive-backed Pipit in Tehran in November 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت پشت‌زیتونی Anthus hodgsoni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تهران

استان: تهران

زمان پایش: 15 آبان 1404

پایشگر: آقایان هومن درودی و رضا مصطفوی

شناسایی‌کنندگان: آقایان هومن درودی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: چهاردهمین رکورد این گونه در ایران و سومین رکورد این گونه در استان تهران

Species: Olive-backed Pipit Anthus hodgsoni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tehran

Province: Tehran

Dates of observation: 6 November 2025

Observers: Houman Doroudi & reza Mostafavi

Identified by: Houman Doroudi & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The fouteenth record of this species for Iran and the third record for Tehran province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سیزدهمین رکورد کشوری پیپت پشت زیتونی در تهران در اسفند 1403

Thirteenth national record of Olive-backed Pipit in Tehran in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت پشت‌زیتونی Anthus hodgsoni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تهران

استان: تهران

زمان پایش: 24 اسفند 1403

پایشگر: آقای هومن درودی

شناسایی‌کنندگان: آقایان هومن درودی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: سیزدهمین رکورد این گونه در ایران و دومین رکورد این گونه در استان تهران

Species: Olive-backed Pipit Anthus hodgsoni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tehran

Province: Tehran

Dates of observation: 14 March 2025

Observers: Houman Doroudi

Identified by: Houman Doroudi & Abolghasem Khaleghizadeh

Remarks: The thirteenth record of this species for Iran and the second record for Tehran province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

رکورد کشوری نوک سرخ دریایی در بندر عباس در مهر 1404

National record of Red-billed Tropicbird in Bandar Abbas in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: نوک سرخ دریایی Phaeton aethereus

شمار پرنده: یک نابالغ بیمار که درگذشت.

مکان پایش: ساحل بندر عباس

استان: هرمزگان

زمان پایش: 23 مهر 1404

گزارشگر: آقای میثم قاسمی

منبع: https://www.irna.ir/news/859780459/

یادداشت: نخستین رکورد این گونه برای ایران از تاریخ 3 می 1978

Species: Red-billed Tropicbird Phaeton aethereus

No. of individuals: one sick juvenile then died.

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 15 October 2025

Reporter: Meysam Ghasemi

Resource: https://www.irna.ir/news/859780459/

Remarks: The first record of this species for Iran since 3 May 1978.

ثبت قوی فریادکش در استان خراسان رضوی

Record of Whooper Swan in Khorasan-e Razavi province

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: قوی فریادکش Cygnus cygnus

شمار پرنده: 5 فرد

مکان پایش: مخزن آب شورک ملکی، سرخس

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 17-18 اسفند 1403

پایشگران: هنگامه صدرایی، پروین جوادی، رضا آگنج، رسول بقالان، الهام زوار، مهشید حسینی و مهدی نقیبی

گزارشگر: آقای علی مهدوی

منبع: https://ebird.org/checklist/S217212736

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان رضوی

Species: Whooper Swan Cygnus cygnus

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Shourak-Maleki water reservoir, Sarakhs

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 7-8 March 2025

Observers: Hengameh Sadraee, Parvin Javadi, Reza Aganj, Rasoul Baghalan, Elham Zavar, Mahshid Hosseini & Mahdi Naghibi

Reporter: Ali Mahdavi

Resource: https://ebird.org/checklist/S217212736

Remarks: The first record of this species for Khorasan-e Razavi province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت جغد طلایی در مهران در آبان 1404

Record of Omani Owl in Mehran in October 2025

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: جغد طلایی Strix butleri

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: مهران

استان: ایلام

زمان پایش: 2 آبان 1404

پایشگران: آقای مهدی مامی

Species: Omani Owl Strix butleri

No. of individuals: one individual

Place of observation: Mehran

Province: Ilam

Dates of observation: 24 October 2025

Observers: Mahdi Mami

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک ابروزرد هیوم در ری  در آبان 1404

Record of Hume's Leaf Warbler in Rey in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک ابروزرد هیوم Phylloscopus humei

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: آراد، ری

استان: تهران

زمان پایش: 9 آبان 1404

پایشگران: عباس محجوب، محمد فلاح، پرستو هدایت‌زاده، بهار کلانتری، مریم کاظمی و محسن ملاح

Species: Hume's Leaf Warbler Phylloscopus humei

No. of individuals: one individual

Place of observation: Arad, Rey

Province: Tehran

Dates of observation: 31 October 2025

Observers: Abbas Mahjoob, Mohammad Fallah, Parastoo Hedayatzadeh, Bahar Kalantari, Maryam Kazemi & Mohsen Mallah

ثبت دارکوب سبز اروپایی در استان خراسان شمالی

Record of European Green Woodpecker in North Khorasan province

چکیده این ثبت:

نام گونه: دارکوب سبز اروپایی Picus viridis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: منطقه حفاظت‌شدۀ قرخود

استان: خراسان شمالی

زمان پایش: 20 تیر 1404

پایشگران: آقایان کیافر جهانیان و کارن مکبر

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان شمالی

Species: European Green Woodpecker Picus viridis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Ghorkhood protected area

Province: North Khorasan

Period of observations: 10 July 2025

Observers: Kiafar Jahanian & Karen Mokabber

Remarks: The first record of this species for North Khorasan province

پایدارسازی نام کمرکلی جنگلی با حذف واژۀ درختی

Stabilization of Persian name of Eurasian Nuthatch

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «کمرکلی جنگلی (درختی)» با نام انگلیسی Eurasian Nuthach و نام علمی Sitta europaea است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «مرغ سنگ اروپایی» بود (جرویس رید، 1337). سپس به شکل «کمرکلی جنگلی» در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در کتاب‌های پرندگان ایران نیز به همین شکل پیروی شد (فیروز 1379) ولی در فهرست ادهمی (1384) و اسکات و ادهمی (2006)، به شکل «کمرکلی درختی» و در کتاب منصوری (1379) نیز به کار رفت. به هر روی، در کتاب پسین‌های، دوباره نام کمرکلی جنگلی اولویت داده شد (منصوری 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396)، اگرچه برخی از آنها نام کمرکلی درختی را نیز به عنوان نام دوم در درون پرانتز آوردند (منصوری 1387، 1393، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که برای اشاره به نوع زیستگاه طبیعی برای این گونه، کاربرد واژۀ "جنگلی" نسبت به کاربرد واژۀ «درختی» در اولویت است. اکنون با توجه به رواج بیشتر نام «کمرکلی جنگلی»، می‌توان واژۀ «درختی» را از نام فارسی رسمی این گونه حذف کرد. بر این اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

کمرکلی جنگلی

Eurasian Nuthatch

Sitta europaea

-----

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami, A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

*****

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم سرخ سیاه اروپایی در ری در آبان 1404

Record of Phoenicurus ochruros gibraltariensis in Rey in October 2025

چکیدۀ این ثبت:

نام زیرگونه: دم‌سرخ سیاه اروپایی Phoenicurus ochruros gibraltariensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: ابراهیم‌آباد، ری

استان: تهران

زمان پایش: 9 آبان 1404

پایشگران: عباس محجوب، محمد فلاح، پرستو هدایت‌زاده، بهار کلانتری، مریم کاظمی و محسن ملاح

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: داشتن لکه سفید بالی و شکم خاکستری

Subspecies: European Black Redstart Phoenicurus ochruros gibraltariensis

No. of individuals: One individual

Place of observation: Ebrahim-Abad, Rey

Province: Tehran

Date of observation: 31 October 2025

Observers: Abbas Mahjoob, Mohammad Fallah, Parastoo Hedayatzadeh, Bahar Kalantari, Maryam Kazemi & Mohsen Mallah

ثبت شاه طوطی اسکندر در رشت در فروردین 1403

Record of Alexandrine Parakeet in Rasht in April 2024

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: در حال افزایش

نام گونه: شاه‌طوطی اسکندر Psittacula eupatria

شمار پرنده: 3 فرد

مکان پایش: باغ محتشم، شهر رشت

استان: گیلان

زمان پایش: 17 فروردین 1403

پایشگران: کتایون محبوبی، مریم انورپور و هانیه نیک‌نام

گزارشگر: آقای شاهین شالچی

یادداشت: افزودن این گونه به فهرست پرندگان استان گیلان. افراد محلی گزارش دادند که این گونه از حدود ده سال پیش در این باغ دیده می‌شود.

Type of important species: increasing

Species: Alexandrine Parakeet Psittacula eupatria

No. of individuals: individuals

Place of observation: Mashhad

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 5 April 2024

Observers: Katayun Mahbubi, Maryam Anvarpour & Hanieh Niknam

Reporter: Shahin Shalchi

Notes: Addition of this species to the list of the birds of Gilan province. Local people reported seeing this species since about ten years ago.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت سنگ چشم دم دراز (دمگاه حنایی) در کلات نادری در اردیبهشت 1397

Record of Long-tailed Shrike in Kalat-e Naderi in May 2018

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سنگ‌چشم دم‌دراز (دمگاه حنایی) Lanius schach

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کلات نادری

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: اردیبهشت 1397

پایشگران: آقای اسماعیل باقریان

Species: Long-tailed Shrike Lanius schach

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kalat-e Naderi

Province: Khorasan-e Razavi

Dates of observation: May 2018

Observers: Esmaeel Bagherian

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت تلیله خاکستری در گمیشان در شهریور 1404

Record of Red Knot in Gomishan in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: تلیله خاکستری Calidris canutus

شمار پرنده: یک فرد

زمان پایش: 23 شهریور 1404

محل پایش: گمیشان

استان: گلستان

پایشگر: آقای مجید سعادتفر

Species: Red Knot Calidris canutus

No. of individuals: One individual

Date of observation: 14 September 2025

Place of observation: Gomishan

Province: Golestan

Observer: Majid Saadatfar

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اردک سرسیاه در بندر ترکمن در مهر 1404

Record of Greater Scaup in Bandar Turkmen in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اردک سرسیاه Aythya marila

شمار پرنده: یک ماده

محل پایش: بندر ترکمن

استان: گلستان

زمان پایش: 28 مهر 1404

پایشگران: آقای مجید سعادتفر

Species: Greater Scaup Aythya marila

No. of individuals: one female

Place of observation: Bandar Turkmen

Province: Golestan

Dates of observation: 20 October 2025

Observers: Majid Saadatfar

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری خاوری در هندیجان در مهر 1404

Record of Oriental Turtle Dove in Hendijan in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری خاوری Streptopelia orientalis

شمار پرنده: یک نابالغ

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 29 مهر 1402

پایشگران: آقای احمد محمدی

کلیدهای شناسایی: حلقۀ پوستی چشم نازک، سفید بودن لبۀ پوشپرهای بال، رنگ قهوه‌ای روشن سینه (در نابالغان)، دمگاه آبی خاکستری (توسی)

Species: Oriental Turtle Dove Streptopelia orientalis

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observation: 21 October 2025

Observers: Ahmad Mohammadi

ثبت یلوه کوچک در بشروئیه در مهر 1404

Record of Little Crake in Boshruiyeh in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: یلوه کوچک Porzana parva

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: بشروئیه

استان: خراسان جنوبی

زمان پایش: 23 مهر 1404

پایشگران: رسول بهشتی و صدرا باقرزاده

گزارشگر: آقای علی مهدوی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان خراسان جنوبی

Species: Little Crake Porzana parva

No. of individuals: one individual

Place of observation: Boshruoiyeh

Province: South Khorasan

Period of observations: 15 October 2025

Observers: Rasoul Beheshti & Sadra Bagherzadeh

Notes: The first record of this species for South Khorasan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب خالدار بزرگ در همدان در مهر 1404

Record of Greater Spotted Eagle in Hamedan in October 2025

چکیدۀ این ثبت:

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب خالدار بزرگ (تالابی) Clanga clanga

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: همدان

استان: همدان

زمان پایش: 24 مهر 1402

پایشگران: آقای علی ثقفی

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Greater Spotted Eagle Clanga clanga

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hamedan

Province: Hamedan

Period of observations: 16 October 2025

Observers: Ali Saghafi

تکمیل نام فارسی کبک دری

Persian name of Caspian Snowcock

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «کبک دری» با نام انگلیسی Caspian Snowcock و نام علمی Tetraogallus caspius است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «کبک دره» بود (جرویس رید، 1337). سپس به شکل «کبک دری» در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در منابع دیگر پرندگان ایران نیز نیز به همین شکل پیروی شد (فیروز 1379، ادهمی 1384، اسکات و ادهمی 2006، منصوری 1379، 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که این گونه در سردۀ Tetraogallus جای دارد که گونه‌های آن Snowcock نامیده می‌شوند و در جهان (همگی در قارۀ آسیا) دارای پنج گونۀ زیر است.

• Tibetan Snowcock Tetraogallus tibetanus
• Altai Snowcock Tetraogallus altaicus
• Caucasian Snowcock Tetraogallus caucasicus
• Caspian Snowcock Tetraogallus caspius
• Himalayan Snowcock Tetraogallus himalayensis

همان‌طور که دیده می‌شود در نام همۀ این پنج گونه واژۀ برفی (Snow) به کار رفته است که بیانگر نوع زیستگاه این گروه از پرندگان است. اکنون به نظر می‌رسد که از دیدگاه حفاظتی، کاربرد واژۀ «برفی» برای اشاره به نوع زیستگاه طبیعی این گروه، به حساسیت بیشتر و لزوم توجه روزافزون به زیستگاه این گونه نیازمندیم. همچنین با افزودن واژۀ برفی به نام این گونه، به جای نام عمومی کبک که برای چندین گونه از ماکیان‌سانان به کار می‌رود، معادل فارسی بهتری برای نام انگلیسی این گروه از پرندگان یعنی Snowcock جایگزین می‌شود.

بر این اساس، ازین پس، نام فارسی این گونه به شکل زیر تکمیل و در فهرست‌های پرندگان ایران خواهد شد.

کبک برفی دری

Tetraogallus caspius

Caspian Snowcock

همچنین این گونه، در ایران دارای دو زیرگونه است که با نام زیر نامیده می‌شوند:

• • کبک برفی هیرکانی Caspian Snowcock Tetraogallus caspius  caspius (Gmelin, SG, 1784)

• • کبک برفی زاگرسی Zagros Snowcock Tetraogallus caspius  semenowtianschanskii Zarudny, 1908

*****

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

------

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of rare birds of Iran

ثبت شاهین پاسرخ در حویق در مهر 1404

Record of Red-footed Falcon in Havigh in October 2025

چکیدۀ این این ثبت

نام گونه: شاهین پاسرخ Falco vespertinus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: حویق، تالش

استان: گیلان

زمان پایش: 20 مهر 1404

پایشگران: آقایان پدرام خلیلی، آریو صلح‌جو، بهنام منتظر و محمدرضا کشفی

Species: Red-footed Falcon Falco vespertinus

No. of individuals: One individual

Place of observation: Havigh, Talesh

Province: Gilan

Date of observation: 12 October 2025

Observers: Pedram Khalili, Aryu Solhjou, Behnam Montazer & MohammadReza Kashfi

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

سومین رکورد کشوری پیپت خاوری در عسلویه در مهر 1404

Third national record of Blyth’s Pipit in Asaluyeh in October 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: پیپت خاوری Anthus godlewskii

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: عسلویه

استان: بوشهر

زمان پایش: 17 مهر 1404

پایشگران: آقای سیدمهدی نقیبی و بانو سپیده مورچگانی

شناسایی‌کنندگان: سیدمهدی نقیبی، سپیده مورچگانی، هومن درودی، حمید جباری و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: سومین رکورد این گونه برای ایران و استان بوشهر.

کلیدهای شناسایی این پرنده: تیرگی تُک منقار، فرونوک صورتی روشن، نوارابروی روشن و پهن، راه‌راه نازک و لبۀ ابروی تیره، راه‌راه تیره و روشن متضاد در پشت، لکه‌های تیره چهارگوش در پوشپرهای میانی با لبه سفید پهن، لبه پوشپرهای بزرگ و شاهپرسومی‌ها تقریبا سفید، پاها صورتی.

Species: Blyth’s Pipit Anthus godlewskii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Asaluyeh

Province: Bushehr

Date of observation: 9 October 2025

Observers: Seyed Mahdi Naghibi & Sepideh Mourchegani

Identified by: Seyed Mahdi Naghibi, Sepideh Mourchegani, Houman Doroudi, Hamid Jabbari & Abolghasem Khaleghizadeh

Notes: The Third record of this species for Iran and Bushehr province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت شاهین دودی در هندیجان در مهر 1404

Record of Sooty Falcon in Hendijan in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: شاهین دودی Falco concolor

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 19 مهر 1404

پایشگران: آقایان امیر عبادی، دانیال سلامی و احمد محمدی

Species: Sooty Falcon Falco concolor

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Date of observation: 11 October 2025

Observers: Amir Ebadi, Danial Salami & Ahmad Mohammadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوف ماهی‌خوار در کهگیلویه در مهر 1404

Record of Brown Fish Owl in Kohgiluyeh in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوف ماهی‌خوار Ketupa zeylonensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: سد کوثر، کهگیلویه

استان: کهگیلویه و بویراحمد

زمان پایش: 13 مهر 1404

پایشگران: آقای حمزه بیژنی

گزارشگر: آقای سیدجواد هادی اصل

Species: Brown Fish Owl Ketupa zeylonensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kowsar dam, Kohgiluyeh

Province: Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad

Date of observation: 5 October 2025

Observers: Hamzeh Bizhani

Reporter: Seyed Javad HadiAsl

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در شهر بابک در مهر 1404

Record of Namaqua Dove in Shahr-e Babak in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شهر بابک

استان: کرمان

زمان پایش: 12 مهر 1404

پایشگر: آقای محمدمهدی کریمیان

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shahr-e Babak

Province: Kerman

Dates of observations: 4 October 2025

Observers: MohammadMahdi Karimian

پایدارسازی نام صعوۀ جنگلی با حذف واژۀ باغی

Stabilization of Persian name of Dunnock

یکی از گونه‌های پرندگان ایران «صعوۀ جنگلی (باغی)» با نام انگلیسی Dunnock و نام علمی Prunella modularis است. نام فارسی این گونه ابتدا به شکل «صعوۀ باغی» بود که با نام انگلیسی این گونه یعنی Hedge Sparrow همخوانی داشت (جرویس رید، 1337). سپس به شکل «صعوۀ جنگلی» و نام انگلیسی Dunnock در کتاب پرندگان ایران آمد (اسکات و همکاران 1354) و در کتاب‌های پرندگان ایران نیز به همین شکل پیروی شد (فیروز 1379) ولی در ادهمی (1384) و اسکات و ادهمی (2006)، همان نام نخست یعنی «صعوۀ باغی» و در کتاب منصوری (1379) نیز به کار رفت. به هر روی، در کتاب پسین، دوباره نام صعوۀ جنگلی اولویت داده شد (منصوری 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396)، اگرچه برخی از آنها نام صعوۀ باغی را نیز به عنوان نام دروم در درون پرانتز آوردند (منصوری 1387، 1393، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که برای اشاره به نوع زیستگاه طبیعی برای این گونه، کاربرد واژۀ "جنگلی" نسبت به کاربرد واژۀ «باغی» در اولویت است و از دیدگاه حفاظتی دارای جایگاه بهتری است. اکنون با توجه به رواج بیشتر نام «صعوۀ جنگلی»، گویا زمان آن رسیده است که می‌توان واژۀ «باغی» را از نام فارسی رسمی این گونه حذف کرد. بر این اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر نوشته خواهد شد.

صعوۀ جنگلی

Dunnock

Prunella modularis

-----

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامۀ بزرگ فارسی، ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی، ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در داراب در مهر 1404

Record of Namaqua Dove in Darab in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: دشت پیرغیب، داراب

استان: فارس

زمان پایش: 13 مهر 1404

پایشگران: آقای پوریا پورشهید

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: PirGheyb plain, Darab

Province: Fars

Dates of observations: 5 October 2025

Observers: Poorya Poorshahid

ثبت ناهنجاری‌ها در پرندگان ایران

Records of abnormalities in Iranian birds

ثبت گنجشک خانگی با سفیدگرایی در داراب در مهر 1404

Record of House Sparrow with leucism in Darab in October 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گنجشک خانگی Passer domesticus

نوع ناهنجاری: سفیدگرایی سراسری

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: روستای گوزان، داراب

استان: فارس

زمان پایش: 13 مهر 1404

پایشگر: آقای پوریا پورشهید

Species: House Sparrow Passer domesticus

Type of aberration: Fully leucistic

No. of individuals: One individual

Place of observation: Gouzan village, Darab

Province: Khuzestan

Date of observation: 5 October 2025

Observers: Poorya Poorshahid

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بالابان (چَرغ) در تهران در شهریور 1404

Record of Saker Falcon in Tehran in September 2025

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (در خطر انقراض)

نام گونه: بالابان (چَرغ) Falco cherrug

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تهران

استان: تهران

زمان پایش: شهریور 1404

پایشگران: آقایان هومن درودی و شاهین شالچی

Type of important species: IUCN Redlist (En)

Species: Saker Falcon Falco cherrug

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tehran

Province: Tehran

Period of observations: September 2025

Observers: Houman Doroudi & Shahin Shalchi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بالابان در شاهرود در مرداد 1398

Record of Saker Falcon in Shahrud in August 2019

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی

نام گونه: بالابان (چَرغ) Falco cherrug

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: شاهرود

استان: سمنان

زمان پایش: 31 مرداد 1398

پایشگران: آقای مهدی پورعابدی

شناسایی‌کنندگان: آقای محمد سفرنگ

Type of important species: IUCN Redlist

Species: Saker Falcon Falco cherrug

No. of individuals: one individual

Place of observation: Shahrud

Province: Semnan

Period of observations: 22 August 2019

Observers: Mehdi Pourabedi

Identified by: Mohammad Safrang

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نهمین رکورد کشوری کورکور سرسفید (برهمایی) در چابهار در مهر 1404

Nineth national record of Brahminy Kite in Chabahar in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کورکور سرسفید (برهمایی) Haliastur indus

شمار پرنده: یک نابالغ

محل پایش: چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 8 مهر 1404

پایشگران: آقای امین زاهدی

گزارشگر: آقای شاهو دربندی

یادداشت: نهمین رکورد این گونه از ایران و هشتمین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Brahminy Kite Haliastur indus

No. of individuals: one juvenile

Place of observation: Chabahar

Province: Sistan va Baluchestan

Date of observation: 30 September 2025

Observers: Amin Zahedi

Reporter: Shahoo Darbandi

Remarks: The nineth record of this species from Iran and eighth record for Sistan va Baluchestan province.

درهم‌سازی سه گونۀ سسک گلوسفید کوچک، بیابانی و هیوم

Lump of three species of Lesser, Desert and Hume’s Whitethroats

پس از تغییر انجام‌شده دربارۀ رده‌بندی سسک‌ها و سواشدن (Split) سردۀ Curruca از سردۀ Sylvia در نسخۀ 10.2 در فهرست پرندگان آی.او.سی، اکنون سه گونۀ سسک گلوسفید کوچک، بیابانی و هیوم و زیرگونه‌های آن‌ها در نسخۀ 13.2 (دسامبر 2023) در فهرست پرندگان آی.او.سی به صورت یکپارچه درهم‌سازی (Lump) شدند و این تغییر در فهرست پرندگان کلمنتس نیز پذیرفته شده است.

سه گونۀ پیشین عبارتند از:

سسک گلوسفید کوچک

Lesser Whitethroat

Curruca curruca

سسک گلوسفید بیابانی

Desert Whitethroat

Curruca minula

سسک گلوسفید هیوم

Hum’e Whitethroat

Curruca althaea

این تغییر به پیروی از چند منبع پرنده‌شناسی انجام شده است (Dickinson & Christidis 2014; Shirihai & Svensson 2018) و دربردارندۀ زیرگونۀ S. c. jaxartica  نیز است (Aymí & Gargallo 2006).

منابع

Aymí R & G Gargallo. 2006. Various species accounts in: Family Sylviidae (Old World warblers). Pp. 492–709 in: Handbook of the Birds of the World, Volume 11. Old World Flycatchers to Old World Warblers. J del Hoyo, A Elliott & D Christie (Eds). Lynx Edicions, Barcelona.

Dickinson EC & L Christidis (Eds). 2014. The Howard & Moore Complete Checklist of Birds of the World. 4^th Edition, Volume 2 Passerines. Aves Press, Eastbourne, U.K.

Shirihai H & L Svennson. 2018. Handbook of Western Palearctic Birds. Helm. London, Oxford, New York, New Delhi, Sydney.

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

نخستین رکورد کشوری اکراس سرتاس شمالی در کهگیلویه در تیر 1404

First national record of Northern Bald Ibis in Kohgiluyeh in July 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اکراس سرتاس شمالی Geronticus eremita

سن و جنس پرنده: یک فرد نابالغ

کد حلقه: حلقه پلاستیکی با شناسه 14101 و حلقۀ فلزی AC00860 همراه با نصب فرستندۀ ماهواره بر پشت

مکان نصب فرستنده: مرکز پرورش اکراس سرتاس، بیره‌جیک، ترکیه

زمان نصب فرستنده: 24 ژوئن 2025

نام حلقه‌گذار و نصب‌کنندۀ فرستنده: تانِر هاتپ‌اوغلو (زیرنظر مدیر پروژه: آقای بوراک تاتار)

محل بازیابی فرستنده: روستای قلعه‌دختر، کهگیلویه

استان: کهگیلویه و بویراحمد

زمان بازیابی: 24 تیر 1404 (14 ژوئیه 2025)

وضعیت پرنده در زمان ردیابی: تنها چند پر سیاه پیدا شد.

نام یابنده: آقای صادق رودشتی

فاصله تقریبی: 1800 کیلومتر

مدت زمان بازیابی پس از نصب فرستنده: 22 روز

گزارشگر: آقای کرامت حافظی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای ایران و استان کهگیلویه و بویراحمد. این گونه در گذشته در فهرست گونه‌های مشکوک ایران قرار داشت. چند شاهپر سیاه در محل بازیابی پیدا شد که احتمالا این پرنده در اثر حملۀ سگ‌های ولگرد از بین رفته بود. این گونه پس از مشورت با اعضای کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، به فهرست پرندگان ایران افزوده شد.

Species: Northern Bald Ibis Geronticus eremita

Age and sex: one individua

Ring code: Blue plastic ring 14101, metal ring AC00860 together with a satellite transmitter

Place of transmitter installation: Birecik, Turkey

Date of transmitter installation: 24 June 2025

Name of ringer and transmitter installer: Taner Hatipoğlu (under supervision of Burak Tatar)

Place of recovery: Ghaleh-Dokhtar, Kohgiluyeh (Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad province, Iran)

Date of recovery: 15 July 2025

Name of finder: Sadegh Roodashti

Distance: 1800 km

Period between transmitter installation and recovery: 22 days

Reporter: Keramat Hafezi

Remarks: The first record of this species for Iran and  Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad province. This spoecies was previously placed at list of doutful bird species of Iran. Several black feathers were found showing that this bird was probably killed by free-ranging dogs. This species was added to Checklist of the Birds of Iran after consoultation with the members of Iran Bird Records Committee.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت دارکوب سیاه در آمل در مهر 1404

Record of Black Woodpecker in Amol in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دارکوب سیاه Dryocopus martius

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: جنگل‌های آمل

استان: مازندران

زمان پایش: 3 مهر 1403

پایشگران: آقای حمید مهرپرور و بانو ندا کوهی

Species: Black Woodpecker Dryocopus martius

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Amol forests

Province: Mazandaran

Date of observation: 25 September 2025

Observers: Hamid Mehrparvar & Neda Kuhi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت دارکوب سیاه در گرگان در تیر 1404

Record of Black Woodpecker in Gorgan in July 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: دارکوب سیاه Dryocopus martius

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: جنگل نهارخوران، گرگان

استان: گلستان

زمان پایش: تیر 1403

پایشگران: آقای سعید نصرتی

Species: Black Woodpecker Dryocopus martius

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Naharkhoran forest, Gorgan

Province: Golestan

Date of observation: July 2025

Observers: Saeed Nosrati

ثبت ماهی‌خورک معمولی (کوچک) در استان یزد

Record of Common Kingfisher in Yazd province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: ماهی‌خورک معمولی (کوچک) Alcedo atthis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: میبد

استان: یزد

زمان پایش: مرداد 1404

پایشگر: آقای محسن نصیری

گزارشگر: آقای مسلم اکبری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان یزد

Species: Common Kingfisher Alcedo atthis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Meybod

Province: Yazd

Date of observation: August 2025

Observers: Mohsen Nasiri

Reporter: Moslem Akbari

Remarks: The first record of this species for Yazd province

ثبت یلوه کوچک در پلدختر در مهر 1404

Record of Little Crake in Poldokhtar in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: یلوه کوچک Porzana parva

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: پلدختر

استان: لرستان

زمان پایش: 3 مهر 1404

پایشگران: آقایان علی بهاری‌مقدم و علی آبسردنژاد

گزارشگر: آقای محسن امیری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان لرستان

Species: Little Crake Porzana parva

No. of individuals: one individual

Place of observation: Poldokhtar

Province: Lorestan

Period of observations: 25 September 2025

Observers: Ali Baharimoghaddam & Ali Absardnezhad

Notes: The first record of this species for Lorestan province

ثبت تلیله دم سفید در استان یزد

Record of Temminck’s Stint in Yazd province

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: تلیلۀ دم‌سفید Calidris temminckii

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: ابرکوه، محل احیای گورخر ایرانی

استان: یزد

زمان پایش: 25 شهریور 1404

پایشگران: آقای مسلم اکبری

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان یزد

Species: Temminck’s Stint Calidris temminckii

No. of individuals: one individual

Place of observation: Persian Onager site, Abarkuh

Province: Yazd

Date of observation: 16 September 2025

Observers: Moslem Akbari

Remarks: The first record of this species for Yazd province

آغاز دوبارۀ اعلام رکوردهای بالابان (چرغ)

Restart of announcing Saker Falcon records

به آگاهی می‌رساند که در سال‌های گذشته، رکوردهای گونه‌های مهم جمعیتی اعلام می‌شد تا اینکه به دلیل حجم بالای رکوردها و لزوم دقت در شناسایی و ارزیابی رکوردها، اعلام رکوردهای این گونه‌ها در پایان شهریور 1398 متوقف شد. به هر روی، اعلام رکوردهای گونه‌های نایاب و کمیاب تاکنون ادامه یافته است. همچنین یکی از گونه‌هایی که به دلیل جمعیت بسیار کم آن و نیز قرار داشتن به عنوان گونۀ در خطر انقراض (En) در فهرست سرخ جهانی (IUCN) از فهرست گونه‌های مهم جمعیتی به فهرست گونه‌های کمیاب منتقل شده است، بالابان (چَرغ) بوده است. بنابر این، نیاز است تا اطلاعات کامل‌تری از وضعیت این گونه در کشور به دست آید که یکی از راه‌های آن دریافت رکوردهای آن است. بر این اساس، به جز رکوردهای حساس این گونه، بقیه رکوردهای آن در کشور به ثبت خواهند رسید.

*****

ثبت جمعیت بالا در گونه‌های پرندگان ایران

Records of high counts of Iranian bird species

ثبت 1000 فرد پرستوی خانگی در بهشهر در شهریور 1404

Record of 1000 individuals of Barn Swallow in Behshahr in September 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: پرستوی خانگی Hirundo rustica

شمار پرنده: جمعیتی بیش از 1000 فرد

مکان پایش: رستمکلا، بهشهر

استان: مازندران

زمان پایش: 29 شهریور 1404

پایشگران: ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: شمارش جمعیت در حال کوچ‌گذرانی در هوای ابری ساعت 10:00 صبح که افراد پراکنده تا 10:30 در حال گذشتن بودند. در ساعت 11:00 بارندگی آغاز شد. بنابر این، شمارش این جمعیت به کوچ رانشی وابسته به تغییر آب و هوا نسبت داده می‌شود.

Species: Barn Swallow Hirundo rustica

No. of individuals: 1000 individuals

Place of observation: Rostamkola, Behshahr

Province: Mazandaran

Date of observation: 20 September 2025

Observers: Abolghasem Khaleghizadeh

Notes: This population was counted at 10:00 and raining was started at 11:00. Therefore, this high count relates to whether-driven migration.

ثبت جمعیت بالا در گونه‌های پرندگان ایران

Records of high counts of Iranian bird species

ثبت 450 فرد چکاوک شاخدار در تهران در شهریور 1404

Record of 450 individuals of Horned Lark in Tehran heights in September 2025

چکیدۀ این ثبت