کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

یادداشت‌هایی دربارۀ نام فارسی پرندگان ایران: 8- کاربرد واژه «لیمویی»

Notes on the term ‘Limuyi’ in the Persian name of birds

واژۀ «لیمویی» در نام فارسی سه گونه از پرندگان ایران دیده می‌شود. در زیر توضیح کوتاهی دربارۀ کاربرد واژۀ «لیمویی» در نام این سه گونه پرداخته می‌شود.

1. گونۀ «زردپرۀ لیمویی»، Yellowhammer Emberiza citrinella (اسکات و همکاران 1354، فیروز 1379، ادهمی 1384، منصوری 1379، 1387، 1392، اسکات و ادهمی 2006، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395، خالقی‌زاده و همکاران 1396)، واژۀ Citrine و Citreinella یعنی به رنگ لیمویی و به نام لاتین سردۀ Citrus spp. یعنی مرکبات اشاره می‌کند.

2. گونۀ «دم‌جنبانک لیمویی»، Citrine Wagtail Motacilla citreola، همانند نام زردپرۀ لیمویی، در این نام انگلیسی و لاتین، واژۀ Citrine و Citreola یعنی به رنگ لیمویی و به نام لاتین سردۀ Citrus spp. یعنی مرکبات اشاره می‌کند.

3. گونۀ «سسک درختی لیمویی»، Icterine Warbler Hippolais icterina که ابتدا توسط ادهمی (1384) به جای نام سسک درختی زرد به کار رفت. در نام‌های انگلیسی و لاتین این گونه، واژۀ Icterine به رنگ زرد در «یرقان» اشاره می‌کند و به دلیل شباهت به رنگ لیمویی، در نام‌گذاری فارسی، واژۀ لیمویی به کار رفت.

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی. ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی. ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

*****

آوانگاری حرف ربط 'و' بین نامهای یک استان

Transliteration of ‘va’ between names of one province

یکی از دغدغه‌های موجود در زمان ترجمه و ویرایش نام استان‌ها به زبان انگلیسی، ترجمۀ حرف ربط «وَ» بین نام‌های یک استان مانند چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و نیز سیستان و بلوچستان است.

در حال حاضر، در زمان ترجمۀ این حرف ربط در نام‌های یک استان، گاهی از «and»، گاهی از «&» و گاهی با آوانگاری تلفظ فارسی آن به شکل «va» نوشته می‌شود. با توجه به اینکه واژۀ «and» کمی طولانی و کاملا انگلیسی است و بین آوانگاری دو نام فارسی قرار می‌گیرد و نیز شکل «&» به عنوان نماد تلقی می‌شود، شکل آوانگاری «va» که در بین دو نام آوانگاری نوشته می‌شود، در اولویت قرار گرفت.

همچنین در زمان نوشتن نام استان‌ها، زمانی که نام این استان‌ها در پایان یک عبارتی باشد که نام چندین استان برشمرده می‌شود، کاربرد این آوانگاری و حرف ربط انگلیسی «and» پیش از نام آخرین استان، بهتر نمایش داده می‌شود و از گنگی ویرایشی متن انگلیسی پرهیز خواهد شد.

بنابراین، در نوشتارهای کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، ترجمۀ نام استان‌های چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و نیز سیستان و بلوچستان، به شکل زیر خواهد بود:

Chahar-Mahal va Bakhtiari

Kohgiluyeh va Boyer-Ahmad

Sistan va Baluchestan

*****

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در هزار مسجد در فروردین 1404

Record of Motacilla alba personata in Hezar Masjed in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: هزار مسجد

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 31 فروردین 1404

پایشگران: آقای اسماعیل باقریان

یادداشت: از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Hezar Masjed

Province: Khorasan-e Razavi

Date of observation: 20 April 2025

Observers: Esmaeil Bagherian

ثبت همه رکوردهای زیرگونه‌های کمیاب ایران

All records of rare subspecies of Iran

ثبت زیرگونه دم جنبانک نقابدار در صالحیه در اسفند 1403

Record of Motacilla alba personata in Salehieh in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام زیرگونه: دم‌جنبانک نقاب‌دار Motacilla alba personata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب صالحیه

استان: البرز

زمان پایش: 29 اسفند 1403

پایشگران: آقای هومن درودی، درنا مجاب و آرزو اقبالپور

یادداشت: نخستین رکورد این زیرگونه از استان البرز. از ویژگی‌های این زیرگونه: آغاز سیاهی از چاک دهان، سفیدی ناودان‌مانند در زیر چشم‌ها، سیاهی گونه‌ها و پیوستگی سیاهی در جلو و پشت گردن

Subspecies: Masked Wagtail Motacilla alba personata

No. of individuals: One individual

Place of observation: Salehieh

Province: Alborz

Date of observation: 19 March 2025

Observers: Houman Doroudi, Dorna Mojab & Arezoo Eqbalpour

Notes: The first record of this species for Alborz province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک تالابی زیتونی در میقان در فروردین 1404

Record of Marsh Warbler in Meyghan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک تالابی زیتونی Acrocephalus palustris

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: تالاب میقان

استان: مرکزی

زمان پایش: 29 فروردین 1404

پایشگران: آقای عمران حاجیان

شناسایی‌کنندگان: سعید نصرتی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان مرکزی

Species: Marsh Warbler Acrocephalus palustris

No. of individuals: one individual

Place of observation: Meyghan wetland

Province: Markazi

Dates of observations: 18 April 2025

Observer: Emran Hajian

Identified by: Saeed Nosrati & Abolghasem Khaleghizadeh

Notes: The first record of this species for Markazi province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سیمین نوک (سهره ریز) هندی در دهکهان در دی 1403

Record of Indian Silverbill in Dahkahan in January 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سیمین‌نوک (سهرۀ ریز) هندی Euodice malabarica

شمار پرنده: 8 فرد

مکان پایش: دره نامداران، دهکهان

استان: کرمان

زمان پایش: 28 دی 1403

پایشگران: بانو صدیقه جلالی

Species: Indian Silverbill Euodice malabarica

No. of individuals: 8 individuals

Place of observation: Darreh Namdaran, Dahkahan

Province: Kerman

Dates of observation: 17 January 2025

Observers: Sediqeh Jalali

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

چهارمین رکورد کشوری پری شاهرخ هندی در تیس در اسفند 1403

Fourth national record of Indian Golden Oriole in Tiss in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: پری‌شاهرخ هندی Oriolus kundoo

شمار پرنده: یک فرد نابالغ

مکان پایش: تیس

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 23-24 اسفند 1403

پایشگران: درنا مجاب و بهنام ملک‌آرائی

یادداشت: چهارمین رکورد این گونه برای ایران و سومین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان

کلیدهای شناسایی: بیرون‌زدگی شاهپراولی‌ها کوتاه و تا میانه شاهپرهای دم (ویژگی مشترک پری‌شاهرخ‌‌های هندی و چینی) که در پری‌شاهرخ اوراسیایی به لبه شاهپرهای دم می‌رسد. در نابالغان پری‌شاهرخ هندی خال‌های زرد (به جای پنجره بالی) در لبه پوشپرهای بزرگ دیده می‌شود که در پری‌شاهرخ چینی دیده نمی‌شود.

Species: Indian Golden Oriole Oriolus kundoo

No. of individuals: One juvenile

Place of observation: Tiss

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 13-14 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MalkAraei

Remarks: The fourth record of this species for Iran and the third for record for Sistan va Baluchestan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت قمری دم دراز در هندیجان در اردیبهشت 1404

Record of Namaqua Dove in Hendijan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: قمری دم‌دراز Oena capensis

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 2 اردیبهشت 1404

پایشگران: آقایان دانیال سلامی، مصطفی مازوچی و علیرضا عبادی

Species: Namaqua Dove Oena capensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Dates of observations: 22 April 2025

Observers: Danial Salami, Mostafa Mazoochi & Alireza Ebadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوچانگای خاکستری در بندرعباس در اسفند 1403

Record of Ashy Drongo in Bandar Abbas in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوچانگای خاکستری Dicrurus leucocephaeus

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: بندرعباس

استان: هرمزگان

زمان پایش: 27 اسفند 1403

پایشگران: درنا مجاب و ساره مسعودی

Species: Ashy Drongo Dicrurus leucocephaeus

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Bandar Abbas

Province: Hormozgan

Dates of observation: 17 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Sareh Masoudi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک چشم سفید هندی در جاسک در اسفند 1403

Record of Indian Whiteeye in Jask in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک چشم‌سفید هندی Zosterops palpebrosus

شمار پرنده: 7 فرد

مکان پایش: بحل، جاسک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 26 اسفند 1403

پایشگران: درنا مجاب، حسین بارآزرده، بهنام ملک‌آرائی و سوگل برگ‌بیدی

Species: Indian Whiteeye Zosterops palpebrosus

No. of individuals: 7 individuals

Place of observation: Bahl coast, Jask

Province: Hormozgan

Dates of observation: 16 March 2025

Observers: Dorna Mojab, Hossein BarAzordeh, Behnam MolkAraei & Sogol Bargbidi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کبوتردریایی ایرانی در جاسک در اسفند 1403

Record of Persian Shearwater in Jask in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبوتردریایی ایرانی Puffinus persicus

شمار پرنده: 12 فرد

مکان پایش: جاسک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 26 اسفند 1403

پایشگران: درنا مجاب، حسین بارآزرده و بهنام ملک‌آرائی

Species: Persian Shearwater Puffinus persicus

No. of individuals: 12 individuals

Place of observation: Jask

Province: Hormozgan

Date of observation: 16 March 2025

Observers: Dorna Mojab, Hossein BarAzordeh & Behnam MolkAraei

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کاکایی دودی در جاسک در اسفند 1403

Record of Sooty Gull in Jask in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کاکایی دودی Ichthyaetus hemprichii

شمار پرنده: 5 فرد

محل پایش: جاسک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 25 اسفند 1403

پایشگران: حسین بارآزرده، درنا مجاب، بهنام ملک‌آرائی و سوگل برگ‌بیدی

Species: Sooty Gull Ichthyaetus hemprichii

No. of individuals: 5 individuals

Place of observation: Jask

Province: Hormozgan

Date of observation: 15 March 2025

Observers: Hossein BarAzordeh, Dorna Mojab, Behnam MolkAraei & Sogol Bargbidi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوچانگای خاکستری در تیس در اسفند 1403

Record of Ashy Drongo in Tiss in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوچانگای خاکستری Dicrurus leucocephaeus

شمار پرنده: 2 فرد

محل پایش: باغ گیاه‌شناسی تیس، چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان: 22-24 اسفند 1403

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام ملک‌آرائی

Species: Ashy Drongo Dicrurus leucocephaeus

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Tiss botanical garden, Chabahar

Province: Sistan va Baluchestan

Dates of observation: 12-14 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک ابروزرد هیوم در تیس  در اسفند 1403

Record of Hume's Leaf Warbler in Tiss in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک ابروزرد هیوم Phylloscopus humei

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: تیس

استان: سیتان و بلوچستان

زمان پایش: 22-24 اسفند 1403

پایشگران: درنا مجاب و بهنام ملک‌آرائی

Species: Hume's Leaf Warbler Phylloscopus humei

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Tiss

Province: Sistan va Baluchestan

Dates of observation: 12-14 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری مگس گیر قهوه ای آسیایی در تیس در اسفند 1403

Second national record of Asian Brown Flycatcher in Tiss in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: مگس‌گیر قهوه‌ای آسیایی Muscicapa dauurica

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: باغ گیاه‌شناسی تیس

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 23 اسفند 1403

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام ملک‌آرایی

یادداشت: دومین رکورد این گونه برای ایران و استان سیستان و بلوچستان

Species: Asian Brown Flycatcher Muscicapa dauurica

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tiss

Province: Sistan va Baluchestan

Date of observation: 13 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

Remarks: The second record of this species for Iran and Sistan va Baluchestan province

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

دومین رکورد کشوری کوکوی شکم خاکستری در تیس در اسفند 1403

Second national record of Grey-bellied Cuckoo in Tiss in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: کوکوی شکم‌خاکستری Cacomantis passerinus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: باغ گیاهشناسی تیس، چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 24 اسفند 1403

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام ملک‌آرایی

یادداشت: دومین رکورد این گونه برای ایران و استان سیستان و بلوچستان

Species: Grey Cuckoo Cacomantis passerinus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Tiss botanical garden, Chabahar

Province: Sistan va Baluchestan

Date of observation: 14 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

Remarks: The second record of this species for Iran and Sistan va Baluchestan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کوکوسیاه آسیایی در تیس در اسفند 1403

Record of Asian Koel in Tiss in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کوکوسیاه آسیایی Eudynamys scolopaceus

شمار پرنده: 4 فرد

محل پایش: تیس، چابهار

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 22-24 اسفند 1403

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام ملک‌آرائی

Species: Asian Koel Eudynamys scolopaceus

No. of individuals: 4 individuals

Place of observation: Tiss, Chabahar

Province: Sistan & Baluchestan

Dates of observation: 12-14 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

ثبت همه رکوردهای پرندگان نایاب ایران

All records of rare birds of Iran

هشتمین رکورد کشوری کورکور سرسفید (برهمایی) در گواتر در اسفند 1403

Eighth national record of Brahminy Kite in Gowater in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: کورکور سرسفید (برهمایی) Haliastur indus

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: گواتر، چابهار، نزدیک مرز پاکستان

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 24 اسفند 1403

پایشگران: بانو درنا مجاب و آقای بهنام ملک‌آرائی

یادداشت: هشتمین رکورد این گونه از ایران و هفتمین رکورد برای استان سیستان و بلوچستان

Species: Brahminy Kite Haliastur indus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Gowater, near Pakistan border

Province: Sistan & Baluchestan

Date of observation: 14 March 2025

Observers: Dorna Mojab & Behnam MolkAraei

Remarks: The eighth record of this species from Iran and seventh record for Sistan & Baluchestan province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت سسک درختی کوچک در کشف رود در فروردین 1404

Record of Booted Warbler in Kashaf-Rud in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: سسک درختی کوچک Iduna caligata

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کشف رود

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 22 فروردین 1404

پایشگران: سیدمهدی نقیبی، علی امیری و سیده مهشید حسینی

شناسایی‌کنندگان: سیدمهدی نقیبی، هومن درودی، آرش حبیبی، درنا مجاب، علی مهدوی، شاهو دربندی، آلان دین و علی موسوی

Species: Booted Warbler Iduna caligata

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kashaf-Rud

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 11 April 2025

Observers: Seyed Mahdi Naghibi, Ali Amiri & Seyedeh Mahshid Hosseini

Identified by: Seyed Mahdi Naghibi, Houman Doroudi, Arash Habibi-Azad, Dorna Mojab, Ali Mahdavi, Shahoo Darbandi, Alan Dean & Ali Mousavi

ثبت جمعیت زیرگونه‌های مهم در ایران

Records of population of important subspecies in Iran

ثبت کاکایی (پشت سیاه) آسیای میانه در کشف رود در فروردین 1404

Record of Steppe Gull in Kashaf-Rud in April 2025

چکیده این ثبت:

نوع اهمیت زیرگونه: پراکنش

نام زیرگونه: کاکایی (پشت سیاه) آسیای میانه Larus fuscus barabensis

شمار پرنده: یک فرد

محل پایش: کشف‌رود

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 14 فروردین 1404

پایشگران: آقای سیدامین موسوی و سیدمحمد موسوی

شناسایی کنندگان: حمید جباری و کلاوس مالینگ اولسِن

یادداشت: (زیر)گونه جدید برای استان خراسان رضوی

Type of important subspecies: Distribution

Subspecies: Steppe Gull Larus fuscus barabensis

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kashaf-Rud

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 3 April 2025

Observers: Seyed Amin Mousavi & Seyed Mohammad Mousavi

Identified by: Hamid Jabbari & Klaus Malling Olsen

Notes: New for Khorasan-e Razavi province

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت گلاریول بال سیاه در کانی برازان در شهریور 1401

Record of Black-winged Pratincole in Kani-Barazan in September 2022

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گلاریول بال‌سیاه Glareola nordmanni

شمار پرنده: 18 فرد

مکان پایش: تالاب کانی برازان

استان: آذربایجان غربی

زمان پایش: 30 شهریور 1401

پایشگران: علیرضا کیانی‌نژاد، بهاره مالکی و محسن ملاح

Species: Black-winged Pratincole Glareola nordmanni

No. of individuals: 18 individuals

Place of observation: Kani-Barazan wetland

Province: West Azarbaijan

Period of observations: 21 September 2022

Observers: Alireza Kianinezhad, Bahareh Maleki & Mohsen Mallah

پایدارسازی نام فارسی دارکوب قهوه ای با حذف واژه راه راه

Stabilization of Persian name of Eurasian Wryneck

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، «دارکوب قهوه‌ای» یا «دارکوب راه‌راه» با نام انگلیسی Eurasian Wryneck و نام علمی Jynx torquilla است. این گونه نخست با نام فارسی «دارکوب رگه‌رگه» در فهرست جرویس رید (1337) آمده بود، سپس با نام «دارکوب راه‌راه» توسط اسکات و همکاران نامیده شد که فیروز (1379) نیز همان را پیروی کرد اما منصوری (1379) و ادهمی (1384) آن را دارکوب قهوه‌ای نامیدند که توسط دیگر نویسندگان نیز همین نام پیروی شد (کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395 و خالقی‌زاده و همکاران 1396) ولی برخی از آنها نام راه‌راه را نیز به عنوان نام دوم در درون پرانتز آورده بودند (منصوری 1387، 1392، اسکات و ادهمی 2006، مبصر 1395 و خالقی‌زاده و همکاران 1396).

یادآوری می‌شود که یکی دیگر از گونه‌های دارکوب‌های جهان با نام دارکوب راه‌راه با نام انگلیسی Striped Woodpecker و نام علمی Veniliornis lignarius وجود دارد. بنابر این، با توجه به رواج و غلبه نام دارکوب قهوه‌ای بر دارکوب راه‌راه و نیز وجود گونه‌ای دیگر در جهان با نام دارکوب راه‌راه، ازین پس واژۀ «راه‌راه» از فهرستهای پرندگان ایران حذف می‌شود و نام این گونه به شکل آورده خواهد شد.

دارکوب قهوه‌ای

Eurasian Wryneck

Jynx torquilla

منابع

ادهمی، علی (۱۳۸۴). دانشنامه پرندگان. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی. ۲۲۹ ص.

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

فیروز، اسکندر (۱۳۷۹). مهره‌داران ایران. مرکز نشر دانشگاهی. ۴۹۱ ص.

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی‌فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

منصوری، جمشید (1379). راهنمای پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 490 ص.

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

Khaleghizadeh A., Roselaar C., Scott D.A. Tohidifar M., Mlikovsky J., Blair M. & Kvartalnov P. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the bird species and subspecies. Iran-Shenasi Publishing, 474 pp.

Scott, D. & Adhami A. (2006). An updated checklist of the Birds of Iran. Podoces, 1(1/2): 1-16

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت گلاریول بال سیاه در هندیجان در فروردین 1404

Record of Black-winged Pratincole in Hendijan in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گلاریول بال‌سیاه Glareola nordmanni

شمار پرنده: 2 فرد

مکان پایش: هندیجان

استان: خوزستان

زمان پایش: 25 فروردین 1404

پایشگران: آقای احمد محمدی

Species: Black-winged Pratincole Glareola nordmanni

No. of individuals: 2 individuals

Place of observation: Hendijan

Province: Khuzestan

Period of observations: 14 April 2025

Observers: Ahmad Mohammadi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت طرلان (شهباز) اوراسیایی در علی آباد کتول در فروردین 1404

Record of Eurasian Goshawk in Aliabad-e Katul in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: طرلان (شهباز) اوراسیایی Astur gentilis

شمار پرنده: یک فرد بالغ

محل پایش: علی آباد کتول

استان: گلستان

زمان پایش: 13 فروردین 1404

پایشگران: آقای سیروس جعفری چاشمی

شناسایی‌کنندگان: شایان بهبهانی، سینا خالصی و دیک فورسمن

Species: Eurasian Goshawk Astur gentilis

No. of individuals: One individual

Place of observation: Aliabad-e Katul

Province: Golestan

Dates of observation: 2 April 2025

Observers: Sirous Jafari Chashmi

Identified by: Shahyan Behbahani, Sina Khalesi & Dick Forsman

ثبت مهاجرت گونه‌ها

Recording migration of species

ثبت نخستین روز رسیدن گلوآبی به تهران در فروردین 1404

Record of arrival date of Bluethroat to Tehran in April 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: گلوآبی Luscinia svesica

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: پارک پلیس، تهران

استان: تهران

دوره پایش: از روز 1 تا 7 فروردین 1404

نخستین روز رسیدن: 7 فروردین 1404

پایشگران: بانو آرزو اقبالپور و آقای هومن درودی

Species: Bluethroat Luscinia svesica

No. of individuals: one individual

Monitoring place: Police park, Tehran

Province: Tehran

Monitoring period: from 21 to 27 March 2025

Arrival date: 27 March 2025

Observers: Arezoo Eqbalpour & Houman Doroudi

اولویت واژه شرقی در نام گاوچرانک آسیایی

Persian name of Eastern Cattle Egret

با درود

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، گاوچرانک آسیایی با نام انگلیسی Eastern Cattle Egret و نام علمی Ardea coromanda (Bubulcus coromandus) است. از زمان ثبت نخستین رکورد این گونه در کشور تاکنون، نام فارسی آن «گاوچرانک آسیایی» نامیده می‌شد. با توجه به سیاست هماهنگی بیشتر نام‌های فارسی و انگلیسی در یک دهۀ گذشته، اکنون این تنها گونۀ باقی‌مانده از گروه گونه‌هایی است که در نام انگلیسی آنها واژۀ Eastern به کار رفته است.

همان‌طور که می‌دانیم پراکنش گونۀ گاوچرانک غربی در غرب آسیا، اروپا، آفریقا و قاره آمریکا است و گونۀ گاوچرانک شرقی در شرق، جنوب و جنوب شرق آسیا تا شرق ایران و همچنین در استرالیا و اقیانوسیه گسترده شده است.

بنابر این، با توجه به اینکه پراکنش جهانی گونه Eastern Cattle Egret، غرب آسیا را دربر نمی‌گیرد و در عین حال استرالیا و اقیانوسیه نیز در گستره پراکنش این گونه قرار دارند، دیگر کاربرد واژۀ آسیایی برای این گونه چندان توجیه علمی ندارد. بدین ترتیب، با اولویت دادن و ویرایش نام گاوچرانک آسیایی به گاوچرانک شرقی، ضمن هماهنگی بیشتر نام‌های فارسی و انگلیسی این گونه، خطای علمی آن نیز برطرف می‌شود.

این تغییر با موافقت اعضا و رای‌دهندگان کمیتۀ ثبت پرندگان ایران پذیرفته شد. بدین ترتیب، در نام فارسی این گونه واژۀ «شرقی» اولویت یافته و واژۀ «آسیایی» در درون پرانتز به شکل زیر خواهد آمد. همچنین با توجه به ادغام سردۀ Bubulcus در سردۀ Ardea نام‌های فارسی، انگلیسی و علمی این گونه به شکل زیر خواهند آمد.

گاوچرانک شرقی (آسیایی)

Eastern Cattle Egret

Ardea (Bubulcus) coromanda

*****

ثبت پاشلک کوچک در استان کرمانشاه

Record of Jack Snipe in Kermanshah province

چکیدۀ این ثبت:

نام گونه: پاشلک کوچک Lymnocryptes minimus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: سد کیلانبر، روانسر

استان: کرمانشاه

زمان پایش: 20 فروردین 1404

پایشگران: آقای محمدجواد رستمی احمدوندی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان کرمانشاه

Species: Jack Snipe Lymnocryptes minimus

No. of individuals: One individual

Place of observation: Kilanbar dam, Ravansar

Province: Kermanshah

Date of observation: 9 April 2025

Observers: Mohamma-Javad Rostami-Ahmadvandi

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت گلاریول بال سیاه در کشف رود در فروردین 1404

Record of Black-winged Pratincole in Kashaf-Rud in April 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: گلاریول بال‌سیاه Glareola nordmanni

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: کشف‌رود

استان: خراسان رضوی

زمان پایش: 22 فروردین 1404

پایشگران: آقایان علی مهدوی، سید مهدی نقیبی، علی امیری، وحید اشرفی، و بانوان سیده مهشید حسینی و اعظم نیک‌خواه

Species: Black-winged Pratincole Glareola nordmanni

No. of individuals: one individual

Place of observation: Kashaf-Rud

Province: Khorasan-e Razavi

Period of observations: 11 April 2025

Observers: Ali Mahdavi, Seyed Mahdi Naghibi, Ali Amiri, Vahid Ashrafi, Seyedeh Mahshid Hosseini & A'zam Nikkhah

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کوکوی خالدار در گتوند در اسفند 1403

Record of Great Spotted Cuckoo in Gotvand in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کوکوی خالدار Clamator glandarius

شمار پرنده: یک فرد

گونۀ والدین دایه: --

مکان پایش: روستای کایدان، گتوند

استان: خوزستان

زمان پایش: 12 اسفند 1403

پایشگران: آقای ابراهیم قنبری

Species: Great Spotted Cuckoo Clamator glandarius

No. of individuals: one individual

Foster parent species: --

Place of observation: Kaidan village, Gotvand

Province: Khuzestan

Dates of observation: 2 March 2025

Observers: Ebrahim Ghanbari

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت بوچانگای خاکستری در کرمان در فروردین 1404

Record of Ashy Drongo in Kerman in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: بوچانگای خاکستری Dicrurus leucocephaeus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: کنارصندل، کرمان

استان: کرمان

زمان پایش: 8 فروردین 1404

پایشگران: بانو مهناز محسن‌زاده

شناسایی‌کنندگان: عبدالرحمن السرحان، درنا مجاب، هومن درودی و ابوالقاسم خالقی‌زاده

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان کرمان

Species: Ashy Drongo Dicrurus leucocephaeus

No. of individuals: one individual

Place of observation: KenarSandal, Kerman

Province: Kerman

Dates of observation: 28 March 2025

Observers: Mahnaz Mohsenzadeh

Identified by: Abdulrahman Al-Sirhan, Dorna Mojab, Houman Doroudi & Abolghasem Khaleghizadeh

Notes: The first record of this species for Kerman province

مقایسه ریخت‌شناختی سه گونه زنبورخوار سبز

Morphological comparison of three species of Green Bee-eaters

تهیه‌کننده: ابوالقاسم خالقی زاده

تاریخ تنظیم: 20 فروردین 1404

همان‌طور که می‌دانیم گونۀ پیشین زنبورخوار سبز در چند سال گذشته به سه گونه تقسیم شده است. مهم‌ترین تفاوت‌های سه گونه زنبورخوار یعنی آسیایی، عربی و آفریقایی در شش کلید ریخت‌شناختی مهم زیر آشکار می‌شوند.

1. رنگ بدن: در گونۀ عربی، بدن به رنگ سبز چمنی و در دو گونۀ آسیایی و آفریقایی، بدن به رنگ سبز روشن است.
2. رنگ سر: در گونۀ عربی، سر سبزرنگ، در گونۀ آفریقایی نیز سبز روشن و گاهی مایل به حنایی و در گونۀ آسیایی سر حنایی است.
3. رنگ نوار ابرویی: در گونۀ عربی، نوار ابرویی به رنگ فیروزه‌ای است اما در دو گونۀ آسیایی و آفریقایی، نوار ابرویی با رنگ سر یکدست دیده می‌شود.
4. رنگ گلو: در گونۀ عربی، گلو همانند نوار ابرویی به رنگ فیروزه‌ای است اما در دو گونۀ آسیایی و آفریقایی، گلو سبزرنگ است که در گونۀ آفریقایی، همرنگ بدن و در آسیایی کمی مایل به فیروزه‌ای است.
5. رنگ سینه و شکم: در گونۀ عربی، سینه و شکم به رنگ سبز مایل به فیروزه‌ای و در دو گونۀ آسیایی و آفریقایی، سینه و شکم همرنگ بدن و به رنگ سبز روشن هستند.
6. شاهپرهای میانی دم: در گونۀ عربی شاهپرهای میانی کوتاه ولی در دو گونۀ آسیایی و آفریقایی شاهپرهای میانی دم دراز هستند.

این ویژگی‌ها به طور چکیده در جدول زیر آمده‌اند:

*****

تقسیم شدن گونه زنبورخوار سبز به سه گونه

Split of Green Bee-eater

به آگاهی می‌رساند که بر اساس تغییرهای جدید آرایه‌شناختی انجام‌شده در فهرست‌های پرندگان جهان، گونۀ «زنبورخوار سبز» پیشین با نام انگلیسی

Green Bee-eater

و با نام علمی

Merops orientalis

اکنون به سه گونۀ زیر تقسیم شده است.

1. گونۀ چندنماد

«زنبورخوار سبز آسیایی»

Asian Green Bee-eater

Merops orientalis

2. گونۀ چندنماد

« زنبورخوار سبز  عربی»

Arabian Green Bee-eater

Merops cyanophrys

3. گونۀ چندنماد

« زنبورخوار سبز آفریقایی»

African Green Bee-eater

Merops viridissimus

به هر روی، اکنون بر اساس تفاوت‌های ریخت‌شناسی و مولکولی، سه گونه پذیرفته شدند و به صورت سه گونۀ مستقل به شمار می‌روند (Fry et al. 2020; HBW/BirdLife). این تغییر از نسخه 2/ 11 در فهرست پرندگان جهان (آی.او.سی) آغاز شده است و در فهرست پرندگان کلمنتس/ایبرد نیز پذیرفته شده است.

بر اساس اطلاعات موجود، آنچه که در گذشته در ایران ثبت شده بود، همان گونۀ «زنبورخوار سبز آسیایی» بوده است. بر این اساس، این تغییر آرایه‌شناختی همراه با تغییر نام‌های فارسی، انگلیسی و علمی این گونه، در فهرست‌های پرندگان ایران نیز اصلاح خواهد شد.

«زنبورخوار سبز آسیایی»

Asian Green Bee-eater

Merops orientalis

منابع

Fry H, J del Hoyo, N Collar, PFD. Boesman &  GM Kirwan. 2020. Various "Bee-eater" accounts in Birds of the World (SM Billerman, BK Keeney, PG Rodewald &  TS Schulenberg, Editors). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA.

*****

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب شاهی در میقان در فروردین 1404

Record of Eastern Imperial Eagle in Meyghan in March 2025

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب شاهی Aquila heliaca

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب میقان

استان: مرکزی

زمان پایش: 6 فروردین 1404

پایشگران: آقای عمران حاجیان

Type of important species: IUCN Redlist (Vulnerable)

Species: Eastern Imperial Eagle Aquila heliaca

No. of individuals: one individual

Place of observation: Meyghan wetland

Province: Markazi

Period of observations: 26 March 2025

Observers: Emran Hajian

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت عقاب شاهی در کاشان در فروردین 1404

Record of Eastern Imperial Eagle in Kashan in March 2025

چکیدۀ این ثبت

اهمیت گونه: فهرست سرخ جهانی (آسیب‌پذیر)

نام گونه: عقاب شاهی Aquila heliaca

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: ابوزیدآباد، کاشان

استان: اصفهان

زمان پایش: 1 فروردین 1404

پایشگران: آقای علی خالوئی انوشه

Type of important species: IUCN Redlist (Vulnerable)

Species: Eastern Imperial Eagle Aquila heliaca

No. of individuals: one individual

Place of observation: AbuzeydAbad, Kashan

Province: Esfahan

Period of observations: 21 March 2025

Observers: Ali Khalouei-Anousheh

گزارش مینای جنگلی از جاسک در اسفند 1403

Report of Jungle Myna from Jask in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: مینای جنگلی Acridotheres fuscus

شمار پرنده: 3 فرد

محل پایش: جاسک

استان: هرمزگان

زمان پایش: 23 اسفند 1403

پایشگران: آقای حسین بارآزرده

شناسایی و داوری: درنا مجاب، میثم قاسمی، هومن درودی، علی موسوی، ابوالقاسم خالقی‌زاده، محسن ملاح، عبدالرحمن السرحان، یان هریسون و علی مهدوی

یادداشت: نخستین گزارش این گونه برای ایران و استان هرمزگان. کلید شناسایی این گونه تیره بودن نیمه پسین نوک و داشتن پرهای کاکل‌مانند در ناحیه پیشانی و بالای منقار. یادآوری می‌شود که حضور این گونه در ایران ممکن است از طریق فرار از قفس باشد و احتمال طبیعی آن ضعیف است. بنابر این تا زمان دریافت اطلاعات بیشتر، به عنوان گونه فراری از قفس پنداشته می‌شود. بر اساس معیارهای ثبت گونه ها، منشا طبیعی آنها آشکار نیست. بر پایه این گزارش، این گونه نمی‌تواند در فهرست اصلی پرندگان ایران و استان هرمزگان جای گیرد. تنها پس از دریافت گزارش‌های بیشتر و دقیق‌تر با دانستن منشاء طبیعی پرندگان یا تشکیل جمعیت پایدار می‌تواند به فهرست اصلی پرندگان ایران و استانی افزوده شود.

Species: Jungle Myna Acridotheres fuscus

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Jask

Province:Hormozgan

Date of observation: 13 March 2025

Observers: Hossein BarAzordeh

Identify and review: Dorna Mojab, Meysam Ghasemi, Houman Doroudi, Ali Mousavi, Abolghasem Khaleghizadeh, Mohsen Mallah, Abdulrahman Al-Sirhan, Ian Harrison & Ali Mahdavi

Remarks: The first report of this species from Iran and Hormozgan province. This is the first report of this species from Iran. Based on the criteria for recording species, their natural origin is not clear. Therefore, it cannot be added to the main lists of the birds of Iran and Hormozgan province. This species can only be added to the birds of Iran after more details about the origin of these birds or establishing a stable small population.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت اکراس آفریقایی در هورالعظیم در فروردین 1404

Record of African Sacred Ibis in Hour-al-Azim in late March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: اکراس آفریقایی Threskiornis aethiopicus

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب هورالعظیم

استان: خوزستان

زمان پایش: 6-7 فروردین 1404

پایشگران: بانو مهشید حسینی و آقای علی امیری

Species: African Sacred Ibis Threskiornis aethiopicus

No. of individuals: one individual

Place of observation: Hour-al-Azim

Province: Khuzestan

Dates of observation: 26-27 March 2025

Observers: Mahshid Hosseini & Ali Amiri

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت کبک چیل در قوری گل در فروردین 1404

Record of Grey Partridge in Ghori-Gol in March 2025

چکیدۀ این ثبت

نام گونه: کبک چیل Perdix perdix

شمار پرنده: 4 فرد

محل پایش: قوری گل

استان: آذربایجان شرقی

زمان پایش: 10 فروردین 1404

پایشگر: آقای غلامرضا فرخ‌نسب

گزارشگر: آقای ستار شیری

Species: Grey Partridge Perdix perdix

No. of individuals: 4 individuals

Place of observation: Ghori-Gol

Province: East Azarbaijan

Dates of observations: 30 March 2025

Observers: Gholamreza Farrokhnasab

Reporter: Sattar Shiri

هماهنگی نام فارسی چهار گونه با واژه اروپایی در نام انگلیسی

Matching Persian name of four species with European in their English name

به آگاهی می‌رساند حدود سه سال پیش، در نام چهار گونه از پرندگان ایران، واژۀ معمولی با واژۀ اروپایی جایگزین شده بود. اکنون پس از گذشت سه سال، واژۀ معمولی که به عنوان نام دوم برای این چهار گونه به کار می‌رفت، حذف شده است تا نام فارسی این چهار گونه ضمن هماهنگی با نام انگلیسی آنها، کوتاه‌تر و ساده‌تر شوند. بر این اساس، نام این چهار گونه به شکل زیر در فهرست‌های پرندگان ایران خواهد آمد:

1. شبگرد اروپایی European Nightjar
2. قمری اروپایی European Turtle Dove
3. سبزقبای اروپایی European Roller
4. زنبورخوار اروپایی European Bee-eater

*****

ثبت زردپره لیمویی در استان سیستان و بلوچستان

Record of Yellowhammer in Sistan va Baluchestan province

چکیده این ثبت:

نام گونه: زردپره لیمویی Emberiza citrinella

شمار پرنده: ۳ فرد

مکان پایش: کوه تفتان

استان: سیستان و بلوچستان

زمان پایش: 14 اسفند 1399

پایشگران: بانو الهام شنیتی

گزارشگر: آقای امیرمهدی کیخا

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان سیستان و بلوچستان

منبع: https://ebird.org/checklist/S112970617

Species: Yellowhammer Emberiza citrinella

No. of individuals: 3 individuals

Place of observation: Taftan Mountain

Province: Sistan va Baluchestan

Dates of observation: 4 March 2021

Observers: Elham Shaniti

Reporter: AmirMahdi Keykha

Notes: The first record of this species for Sistan va Baluchestan province.

Reference: https://ebird.org/checklist/S112970617

ثبت سسک گلوسفید کوچک در استان مرکزی

Record of Lesser Whitethroat in Markazi province

چکیده این ثبت:

نام گونه: سسک گلوسفید کوچک Curruca curruca

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: تالاب میقان

استان: مرکزی

زمان پایش: 9 فروردین 1404

پایشگران: آقای عمران حاجیان

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان مرکزی

Species: Lesser Whitethroat Curruca curruca

No. of individuals: One individual

Place of observation: Meyghan wetland

Province: Markazi

Dates of observation: 29 March 2025

Observers: Emran Hajian

Notes: The first record of this species for Markazi province.

ثبت همه رکوردهای پرندگان کمیاب ایران

All records of scarce birds of Iran

ثبت یلوه نوک سبز در بابلسر در فروردین 1404

Record of Baillon’s Crake in Babolsar in March 2025

چکیده این ثبت:

نام گونه: یلوه نوک‌سبز Porzana puzilla

شمار پرنده: یک فرد

مکان پایش: بابلسر

استان: مازندران

زمان پایش: 10 فروردین 1404

پایشگران: بانو صفیه فدایی

گزارشگر: آقای شایان بهبهانی

یادداشت: نخستین ثبت این گونه برای استان مازندران

Species: Baillon’s Crake Porzana puzilla

No. of individuals: One individual

Place of observation: Babolsar

Province: Mazandaran

Dates of observation: 30 March 2025

Observers: Safiyeh Fadaei