کمیته ثبت پرندگان ایران Iran Bird Records Committee

تکمیل نام فارسی گاوچرانک

Persian name of Western Cattle Egret

 

همان طور که می‌دانید در گذشته یک گونه با نام «گاوچرانک» داشتیم که از حدود دو دهۀ پیش و پس از تقسیم آن به دو گونه، نام انگلیسی گونۀ پیشین به شکل زیر کامل شد:

Western Cattle Egret

اما در زبان فارسی، بر اساس شیوه رایج گذشته، همچنان از نام سادۀ «گاوچرانک» استفاده می‌شد. همچنین در چند سال گذشته، چندین رکورد موثق از گونه «گاوچرانک آسیایی» ثبت شد و برای تکمیل نام فارسی گونه پیشین نیز از واژۀ «معمولی» استفاده شد:

*"گاوچرانک معمولی"*

(مبصر، 1395 و خالقی‌زاده و همکاران، 1396).

حال با توجه به سیاست هماهنگی نام‌های فارسی و انگلیسی و نیز با توجه به راهبرد حفاظتی برای کاهش نام "معمولی" در گونه‌های پرندگان، نیاز است تا نام فارسی این گونه به شکل مناسبی تکمیل شود.

برای تکمیل نام فارسی و رسمی این گونه، به نظر می‌رسد که همانند نام «سنقر تالابی غربی»، برای هماهنگی و کاهش تعارض بین نام‌های فارسی و انگلیسی گونه‌ها، از واژۀ "غربی" استفاده شود و نام آن را به شکل زیر تکمیل کنیم.

 

گاوچرانک غربی (معمولی)

Western Cattle Egret

Bubulcus ibis

 

*****

اصلاح نام فارسی ماهیخورک سینه سفید

Persian name of White-throated Kingfisher

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، ماهی‌خورک سینه‌سفید با نام علمی

Halcyon smyrnensis

است که نام انگلیسی و رایج کنونی آن

White-throated Kingfisher  است.

 

همان‌طور که دیده می‌شود در هماهنگی کاربرد دو نام رایج کنونی در زبان فارسی و انگلیسی این گونه تعارض وجود دارد. نیاز به یادآوری است که نام فارسی ماهی‌خورک سینه‌سفید، ابتدا در کتاب جرویس رید (1337) پدیدار شد که نام انگلیسی آن

White-breasted Kingfisher

بود. سپس در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران، 1354) نام انگلیسی این گونه به

White-throated Kingfisher

تغییر یافت اما نام فارسی آن همچنان به شکل ماهی‌خورک سینه‌سفید حفظ شد.

پس از این زمان، نام فارسی این گونه همچنان به شکل سینه‌سفید حفظ شد، درحالی که نام انگلیسی رایج آن White-throated Kingfisher

بود، اما گاهی در برخی منابع خارجی مانند BirdLife یا Encyclopedia of Life

و برخی داخلی مانند کتاب پرندگان ایران (منصوری، 1379، 1393) و اطلس پرندگان ایران (کابلی و همکاران، 1395) نام انگلیسی

White-breasted Kingfisher به کار رفت.

نگاهی به ویژگی‌های ظاهری این گونه نشان می‌دهد که در این گونه لکه سفید سراسر گلو را دربر گرفته است و این لکۀ سفید به سمت پایین سینه ادامه پیدا می‌کند. در عین حال، این لکه سفید در افراد مختلف تا اندازه‌ای کمتر یا بیشتر می‌شود. بنابر این، هردو نام گلوسفید و سینه‌سفید چه در زبان فارسی و چه در زبان انگلیسی می‌تواند درست باشد.

به هر روی، در برخی موارد تعارض کنونی سبب ترجمۀ نام نارایج‌تر از زبان فارسی به انگلیسی می‌شود و برعکس، نام فارسی معادل، در زمان برگردان نام انگلیسی در منابع رسمی دیده نمی‌شود. به منظور هماهنگی بیشتر نام فارسی و انگلیسی این گونه، پیشنهاد شد که نام فارسی این گونه نیز با نام انگلیسی و رایج کنونی این گونه هماهنگ شود و در منابع رسمی پرندگان، نام فارسی «ماهی‌خورک گلوسفید» اولویت پیدا کند. بنابر این، نام اصلاح شده این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

ماهی‌خورک گلوسفید (سینه‌سفید)

White-throated Kingfisher

Halcyon smyrnensis

 

--------------

تکمیل نام فارسی شهدخوار آسیایی

Persian name of Purple Sunbird

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، با نام فارسی عمومی شهدخوار،

با نام علمی Cinnyris asiatica

و نام انگلیسی Purple Sunbird

است که در نام‌گذاری و منابع رسمی فارسی، تاکنون تنها با عنوان سادۀ «شهدخوار» به کار می‌رفت.

 

نیاز به یادآوری است که در جهان بیش از 130 گونه شهدخوار در 15 سرده با نام عمومی انگلیسی Sunbird وجود دارند.

(https://en.wikipedia.org/wiki/Sunbird)

 

بنابراین، برای گسترش معنایی واژۀ «شهدخوار» و تبدیل آن به یک نام عمومی و کاربرد آن برای گونه‌های مختلف از چندین سردۀ شهدخوار در جهان، بهتر است که نام گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند کامل شود. برای گزینش نام فارسی، دو گزینه مطرح شد: ترجمه نام انگلیسی و ترجمۀ نام علمی.

 

دربارۀ ترجمۀ نام انگلیسی، یادآور می‌شود که به دلیل گوناگونی رنگ در شهدخوارها، واژه‌های بنفش و ارغوانی در چندین گونه از شهدخوارها به کار رفته است.

(نکته شایان ذکر اینکه در زبان فارسی، واژۀ انگلیسی Violet به بنفش و واژۀ Purple به ارغوانی ترجمه می‌شود.)

 

کاربرد رنگ ارغوانی در نام شهدخوارها:

• Purple-rumped sunbird, Leptocoma zeylonica
• Purple-throated sunbird, Leptocoma sperata
• Purple-breasted sunbird, Nectarinia purpureiventris
• Purple-banded sunbird, Cinnyris bifasciatus
• Purple sunbird, Cinnyris asiaticus
• Purple-naped sunbird, Kurochkinegramma hypogrammicum

 

کاربرد رنگ بنفش در نام شهدخوارها:

• Western violet-backed sunbird, Anthreptes longuemarei
• Eastern violet-backed sunbird, Anthreptes orientalis
• Uluguru violet-backed sunbird, Anthreptes neglectus
• Violet-tailed sunbird, Anthreptes aurantius
• Violet-breasted sunbird, Cinnyris chalcomelas

 

در شیوۀ دوم، نام فارسی «شهدخوار آسیایی» در چند منبع اشاره شده است.

 

با توجه به نکته‌های یادشده در بالا، با توجه به ثابت بودن نام علمی گونه‌ها و با رای اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران، نام فارسی این گونه به شکل زیر تکمیل شد.

 

شهدخوار آسیایی

Purple Sunbird

Cinnyris asiatica

 

-------------

تکمیل نام فارسی دراج سیاه

Persian name of Black Francolin

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، با نام فارسی عمومی دراج،

با نام علمی Francolinus francolinus

و نام انگلیسی Black Francolin

است که در نام‌گذاری رسمی فارسی این گونه، تاکنون تنها با عنوان سادۀ «دراج» به کار می‌رفت.

 

نیاز به یادآوری است که در جهان چندین سرده از درّاج‌ها با نام عمومی انگلیسی Francolin وجود دارند. همچنین سردۀ درّاج‌ها (Francolinus) سه گونۀ زیر را دربر می‌گیرد:

• دراج سیاه، Black Francolin Francolinus francolinus
• دراج رنگین، Painted Francolin Francolinus pictus
• دراج چینی، Chinese Francolin Francolinus pintadeanus

 

بنابراین، برای گسترش معنایی واژۀ «دُرّاج» و تبدیل آن به یک نام عمومی و کاربرد آن برای گونه‌های مختلف چندین سردۀ درّاج در جهان، نام فارسی این گونه نیز به شکل زیر کامل می‌شود.

 

دُرّاج سیاه

Black Francolin

Francolinus francolinus

 

---------------

 

تکمیل نام فارسی طاووسک سرخاکستری

Persian name of Grey-headed Swamphen

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، گونه‌ای با نام فارسی کنونی طاووسک،

نام علمی Porphyrio poliocephalus

و نام انگلیسی Grey-headed Swamphen

است که در نام‌گذاری رسمی فارسی این گونه، تاکنون تنها با عنوان سادۀ «طاووسک» به کار می‌رفت.

 

نیاز به یادآوری است که از حدود 25 سال گذشته (1998 میلادی)، گونۀ یکپارچۀ پیشین با نام انگلیسی Purple Swamphen و نام علمی Porphyrio porphyrio،

به شش گونه زیر تقسیم شده است:

• Western swamphen, Porphyrio porphyrio
• African Swamphen, Porphyrio madagascariensis
• Grey-headed Swamphen, Porphyrio poliocephalus
• Black-backed Swamphen, Porphyrio indicus
• Philippine Swamphen, Porphyrio pulverulentus
• Australasian Swamphen, Porphyrio melanotus

بنابراین، برای هماهنگی با فهرست‌های جهانی پرندگان و نیز هماهنگی با نام انگلیسی این گونه که بر اساس یکی از ویژگی‌های برجسته این گونه نام‌گذاری شده است،

ازین پس، نام فارسی این گونه نیز به شکل زیر به کار خواهد رفت.

 

طاووسک سرخاکستری

Grey-headed Swamphen

Porphyrio poliocephalus

 

-----

تکمیل نام فارسی سیاه‌خروس قفقازی

Persian name of Caucasian Black Grouse

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، سیاه‌خروسی با نام علمی Lyrurus mlokosiewiczi است که در نام‌گذاری رسمی فارسی تاکنون تنها با عنوان سادۀ «سیاه‌خروس» به کار می‌رفت. نام انگلیسی این گونه

Caucasian Grouse یا Caucasian Black Grouse است.

 

با توجه اینکه در جهان چندین گونه سیاه‌خروس وجود دارد، برای تعیین نام گونه و مقایسه آن با دیگر گونه‌های جهان، نیاز است تا نام فارسی گونه‌ای که در ایران پراکنش دارد کامل شود.

 

همچنین نیاز به یادآوری است که گونۀ دیگری از سیاه‌خروس‌ها به نام

Black Grouse Lyrurus tetrix

در شمال اوراسیا وجود دارد که از لحاظ نام‌گذاری فارسی، شباهت بسیار زیادی با نام فارسی کنونی این گونه از سیاه‌خروس دارد که در ایران زیست می‌کند.

 

بر این اساس، با توجه به رواج نسبی نام «سیاه‌خروس قفقازی» در برخی منابع فارسی و درست بودن این نام بر اساس پراکنش جغرافیایی گونۀ Lyrurus mlokosiewiczi، نام فارسی این گونه نیز به شکل زیر کامل شد.

 

سیاه‌خروس قفقازی

Caucasian Grouse

Lyrurus mlokosiewiczi

 

---------------

تکمیل نام فارسی هوبره آسیایی

Persian name of MacQueen’s Bustard

 

دربارۀ نام فارسی هوبره در ایران، نیاز به یادآوری است که در گذشته دورتر،

دو گونه هوبره آفریقایی (Chlamydotis undulata) و هوبره آسیایی (Chlamydotis macqueeni) یک گونه تلقی شده،

با نام کوتاه هوبره به کار می‌رفتند.

 

پس از تفکیک آن به دو گونه،

نام انگلیسی این دو گونه به شکل زیر کامل شد:

Houbara Bustard Chlamydotis undulata

Macqueen’s Bustard Chlamydotis macqueeni

 

برای گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند،

گاهی برخی از پرنده‌نگران عزیز کشورمان به‌ویژه کارمندان و محیط‌بانان سازمان حفاظت محیط زیست،

به پیروی از نام انگلیسی Asian Houbara  در چک‌لیست پرندگان مانند BirdLife وIUCN،

از نام فارسی هوبره آسیایی بهره‌گیری می‌کردند که البته اکنون نام انگلیسی و رایج آن بیشتر با عنوان Macqueen’s Bustard به کار می‌رود.

 

به منظور تکمیل نام فارسی این گونه و معرفی بهتر جایگاه و پراکنش جغرافیایی این گونه و نسبت آن با گونه‌های دیگر هوبره در جهان، بهتر بود که نام فارسی این گونه نیز به شکل کامل‌تری نوشته شود. بر این اساس، با توجه به رواج نام «هوبرۀ آسیایی» در برخی منابع فارسی و درست بودن این نام بر اساس پراکنش جغرافیایی این گونه، نام فارسی این گونه به شکل زیر کامل شد.

 

هوبرۀ آسیایی

MacQueen’s Bustard

Chlamydotis macqueeni

 

*****

توضیح چسبیده بودن نام چکچک

Persian name of Wheatear

 

یکی از نام‌های رایج از پرندگان ایران، "چکچک" است. گاهی فارسی‌زبانان کاربرد برای شیوه نوشتن درست این نام دچار سردرگمی می‌شوند که آیا این را به شکل چسبیده (چکچک) بنویسند یا با نیم‌فاصله (چک‌چک).

 

نخست باید یادآور شد که بر اساس دستور زبان فارسی، واژه‌هایی که دو بخش تکراری داشته باشند، با نیم‌فاصله در کنار هم آورده می‌شوند. در این مورد خاص، باید یادآور شد که در زبان فارسی، "چِک‌چِک" با نیم‌فاصله یک واژه با تلفظ کسره برای باران به کار می‌رود و یا به معنی قطره‌قطره است، اما "چکچک" یک نام خاص، به شکل به‌هم چسبیده و با تلفظ فتحه است.

 

همچنین در منابع گوناگون پرندگان ایران، نام "چکچک" تاکنون به شکل به‌هم چسبیده به کاررفته است (اسکات و همکاران 1354، ادهمی، 1384، اسکات و ادهمی، 2006، منصوری، 1379، 1387، 1393، کابلی و همکاران 1395، مبصر 1395).

 

بنابر این، شکل درست و رایج این نام، به شکل به‌هم‌چسبیده یعنی "چکچک" است.

منابع

ادهمی، علی (1384). دانشنامه پرندگان، کلیات و اقلیم‌شناسی. بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی، 201 ص.

 

اسکات، درک، علی ادهمی میرحسینی و حسین مروج همدانی (1354). پرندگان ایران. سازمان حفاظت محیط زیست، 404 ص.

 

کابلی، محمد، منصور علی آبادیان، محمد توحیدی فر، علیرضا هاشمی، سید بابک موسوی و کیس رزلار (1395). اطلس پرندگان ایران، سازمان حفاظت محیط زیست، 620 ص.

 

مبصر، فرید (1395). راهنمای میدانی پرندگان ایران. انتشار شخصی، 255 ص.

 

منصوری، جمشید (1379). راهنمای صحرایی پرندگان ایران. نشر ذهن‌آویز، 500 ص.

 

منصوری، جمشید (1387). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 513 ص.

 

منصوری، جمشید (1392). راهنمای پرندگان ایران. نشر فرزانه، 517 ص.

 

Scott D.A. & Adhami A. 2006. An updated checklist of the birds of Iran. Podoces 1(1/2): 1–16.

*****

ویرایش جزئی نام طرقه آبی آوازخوان

Persian name of Blue Whistling Thrush

 

یکی از گونه‌های ایران طرقۀ آبی آوازخوان با نام انگلیسی Blue Whistling Thrush است. این گونه از سردۀ Myophonus با نام انگلیسی Whistling Thrush است. بنابر این، نام عمومی این گروه "طرقۀ آوازخوان" و نام اختصاصی این گونه "آبی" (آبی‌رنگ) است.

 

بر این اساس، با توجه به ترتیب نام‌های عمومی و اختصاصی، با جایجایی جزئی دو واژۀ "آوازخوان" و "آبی" در نام فارسی این گونه، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام ویرایش‌یافتۀ این گونه به شکل زیر خواهد بود:

 

طرقۀ آوازخوان آبی

Myophonus caeruleus

Blue Whistling Thrush

-----

افزودن نام دوم برای سسک سینه‌راه‌راه

Persian name of Barred Warbler

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران سسک سینه‌راه‌راه است. نام فارسی این گونه از گذشته، سینه‌راه‌راه بود، در حالی که نام انگلیسی این گونه Barred Warbler و به معنی نواردار یا نواری هست. از ویژگی‌های این گونه، داشتن نوارهای عرضی در زیرتنه است که تنها محدود به سینه آن نیست. بنابر این، در درجه نخست بهتر بود که واژۀ سینه از نام این گونه حذف شود. برای واژۀ Barred هم، ترجمۀ درست‌تر آن به شکل "نواری" یا "نواردار" است.

بر این اساس، پیشنهاد جایگزینی نام "سسک سینه‌راه‌راه" با نام کوتاه‌تر و درست‌تر "سسک نواری" مطرح شد تا ضمن کوتاه‌شدن نام این گونه، هماهنگی بهتر و دقیقتری با نام انگلیسی آن نیز انجام شود.

با توجه به رای‌گیری انجام‌شده در کمیته ثبت پرندگان ایران و پذیرفته نشدن اولویت نام "سسک نواری" به دلیل رواج زیاد نام پیشین، واژۀ "نواری" به عنوان نام دوم این گونه افزوده می‌شود و از ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران به شکل زیر خواهد آمد:

 

سسک سینه‌راه‌راه (نواری)

Barred Warbler

Sylvia nisoria

 

*****

ویرایش نام سسک تالابی خاوری

Persian name of Blyth’s Reed Warbler

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، سسک تالابی خاوری با نام انگلیسی Blyth's Reed Warbler و نام علمی Acrocephalus dumetorum است. با توجه به اینکه در نام انگلیسی این گونه واژۀ Reed به کار رفته است، بهتر بود تا مانند دیگر گونه‌های مشابه، در نام فارسی این گونه، به جای "تالابی" از واژۀ "نیزار" استفاده می‌شد.

 

اما در آسیا گونه دیگری به نام Oriental Reed Warbler و نام علمی Acrocephalys orientalus وجود دارد که نام سسک نیزار خاوری برای این گونه مناسب‌تر بوده است. همین موضوع باعث می‌شد که تاکنون نتوانسته بودیم نام سسک تالابی خاوری را تغییر دهیم.

 

 

برای ویرایش نام سسک تالابی خاوری، ابتدا واژۀ تالابی با واژۀ نیزار جایگزین شد. برای جایگزینی نام گونه، بر اساس نام انگلیسی "سسک نیزار بلیث"، امکان جایگزینی داشت که به طور معمول نام دانشمندان در نامگذاری‌ها در اولویت نیست. همچنین در نام علمی گونه، واژۀ dumetorum از واژۀ لاتین dumetum به معنی thicket و توده درختی یا بیشه است.

بر این اساس، نام جایگزین بر اساس نام علمی، "سسک نیزار بیشه" یا "سسک نیزار درختی" بود که در آن، نام دو نوع زیستگاه پشت سرهم می‌آمدند و باهم چندان همخوانی نداشتند.

 

به هر روی، برای رفع این تعارض نام، برای Blyth’s Reed Warbler همان نام پیشین خاوری نگه داشته شد و برای گونه Oriental Reed Warbler، با توجه به گسترۀ پراکنش آن در جهان، نام "سسک نیزار خاور دور" پیشنهاد شده است.

 

بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان، به جای "سسک تالابی خاوری"، به شکل زیر از نام "سسک نیزار خاوری" استفاده خواهد شد.

 

سسک نیزار (تالابی) خاوری

Blyth’s Reed Warbler

Acrocephalus dumetorum

 

*****

 

افزودن نام دوم "دشتی" برای عقاب صحرایی

Persian name of Steppe Eagle

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، "عقاب صحرایی" است.

نگاهی به پیشینۀ رده‌بندی این گونه نشان می‌دهد که در گذشته دورتر، این گونه همراه با "عقاب خاکی" با هم در یک گونه ادغام شده بودند. نام فارسی گونه ادغام‌شده پیشین "عقاب دشتی" با نام انگلیسی Tawny Eagle و با نام علمی Aquila rapax بود.

 

آنچه که مشخص است، نام "عقاب دشتی"، نوع زیستگاه مورد پسند آن گونه ادغام‌شده، از معیارهای مهم انتخاب این واژه بوده بود.

 

نگاهی به تصویر نشان‌داده‌شده در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران، 1354- ص 86) نیز بیانگر این است که نام پیشین "عقاب دشتی" بیشتر برای ریخت "عقاب صحرایی" کنونی کاربرد داشته است.

 

همچنین، نگاهی به تعداد و مقایسه رکوردهای ثبت‌شده در ایران در دهه 1970 میلادی نشان می‌دهد که برای گونه "عقاب صحرایی" کنونی 77 رکورد و برای گونه "عقاب خاکی" کنونی تنها 6 رکورد وجود داشت.

 

به علاوه، در کتاب پرندگان دیرین‌شمالگان- جلد دوم: ناگنجشک‌سان (واروی، 1965- ص 185)، گونه Aquila rapax دارای یک گروه زیرگونه‌ای به نام nipalensis (دربردارندۀ دو زیرگونۀ A. r. orientalis و A. r. nipalensis) بود که نام انگلیسی Steppe Eagle برای این گروه زیرگونه‌ای به کار رفته بود.

 

افزودن بر این، از چند دهۀ گذشته، واژۀ "دشتی" معادل Steppe به کار می‌رفت که در نام گونه‌های زیر دیده می‌شود.

"سنگ‌چشم خاکستری دشتی" Steppe Grey Shrike

"گربۀ دشتی" Steppe Cat

 

 

بر اساس توضیح‌های بالا و برای پیوند بهتر میان نام‌های جدید و پیشین و نیز بر اساس رواج نام‌ها، نام پیشین "دشتی" به عنوان نام دوم "عقاب صحرایی" در نظر گرفته شد و در فهرست‌های پرندگان ایران، به شکل زیر افزوده می‌شود:

 

"عقاب صحرایی (دشتی)"

Steppe Eagle

Aquila nipalensis

 

*****

جایگزینی نام سنقر تالابی معمولی

Replacing Persian name of Western Marsh Harrier

 

همان طور که می‌دانید در گذشته یک گونه با نام سنقر تالابی Marsh Harrier و با نام علمی Circus aeruginosus وجود داشت.

 

پس از تقسیم آن به دو گونه در دو دهه گذشته، و نیز ثبت رکورد موثق از گونه دیگر با نام "سنقر تالابی شرقی" با نام انگلیسی Eastern Marsh Harrier و نام علمی Circus spilonotus،

نام گونه پیشین انگلیسی به

Western Marsh Harrier

تغییر یافت اما در زبان فارسی، بر اساس شیوه رایج گذشته و نیز با توجه به فراوانی جمعیت این گونه، برای تکمیل نام فارسی آن از سال 1395 نام

*"سنقر تالابی معمولی"*

به کار رفته بود.

 

اکنون با توجه به سیاست کاهش کاربرد نام "معمولی" در گونه‌های پرندگان و نیز با توجه به اینکه متاسفانه خشک شدن تالاب‌های کشور روند شتابانی به خود گرفته است، چه بسا دیگر نتوان حتی واژۀ "معمولی" را به آسانی برای آن به کار برد.

 

بر این اساس، برای جایگزینی نام فارسی این گونه، واژۀ "معمولی" از نام فارسی آن حذف و همانند نام انگلیسی، واژۀ "غربی" پیشنهاد و با رای اعضای کمیته ثبت پرندگان ایران تایید شد. بنابر این، ازین پس نام این گونه در فهرست‌های پرندگان به شکل زیر  خواهد بود:

 

*سنقر تالابی غربی*

Western Marsh Harrier

Circus aeruginosus

 

*****

ویرایش نام فارسی ماهی‌خورک کوچک

Persian name of Common Kingfisher

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، "ماهی‌خورک کوچک" با نام علمی Alcedo atthis و نام انگلیسی Common Kingfisher است. متاسفانه برای نام فارسی این گونه، با نام گونۀ دیگری از ماهی‌خورک‌های جهان با نام علمی Alcedo pusilla و نام انگلیسی Little Kingfisher و از همین سرده تعارض شدیدی وجود دارد. بر این اساس، برای بزرگوارانی که می‌خواهند با دید گسترده‌تر دربارۀ پرندگان جهان بررسی و مطالعه نمایند، نام فارسی کنونی ناکامل بوده، پاسخگوی نیاز آنها نخواهد بود.

 

با توجه به نکته‌های یادشده، بهتر است که نام فارسی ماهی‌خورک کوچک برای Alcedo pusilla به کار رود. برای گونه Alcedo atthis نیز، نام فارسی ماهی‌خورک معمولی با نام انگلیسی Common Kingfisher هماهنگی بیشتری خواهد داشت. نکته دیگر اینکه، برای نام انگلیسی گونه Alcedo atthis، همچنین نام Eurasian Kingfisher نیز دیده می‌شود اما رواج بسیار کمی دارد.

 

بنابر این، به دلیل هماهنگی نام‌های فارسی و انگلیسی و رای اکثریت اعضای کمیته ثبت پرندگان، ازین پس نام فارسی این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران به شکل زیر خواهد آمد.

 

ماهی‌خورک معمولی (کوچک)

Common Kingfisher

Alcedo atthis

*****

افزودن نام دوم "باشه" برای قرقی

Persian name of Eurasian Sparrowhawk

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، "قرقی" است.

نگاهی به پیشینۀ فرهنگی و ادبی نشان می‌دهد که برای این گونه، نام "باشه" بیش از هر نام دیگری در منابع کهن فارسی به کار رفته بود. باید یادآور شد که نام "باشه"، خود از واژه پارسی باستان یعنی "باز" به دست آمده است (واژۀ "باز" معادل واژۀ انگلیسی “Hawk” دانسته می‌شود). در متون کهن برای طرلان از واژۀ "شهباز" استفاده می‌شد. همچنین، شهباز را باز اصلی و قرقی را باز کوچک می‌دانستند که واژه "بازَک" بعد تبدیل به باشَک، واشک و واشه نیز شد. واژه‌های باشک، باشه و واشه، واژه های پهلوی هستند. واژه­های باشک و واشک به زبان عربی نیز وارد و به باشق (کویت) و واشَق تبدیل شدند که نشان از کهن بودن و ریشه‌دار بودن این واژه در زبان فارسی دارد. در زیر، به بررسی پیشینه فرهنگی و ادبی این نام در زبان فارسی می‌پردازد.

 

 

نام باشه در فرهنگ‌های فارسی

 

نام باشه در سه فرهنگ فارسی معروف به شرح زیر تعریف شده است:

 

باشه در فرهنگ فارسی معین

(ش ِ) ( اِ.) یکی از پرندگان شکاری کوچکتر از باز، با چشمانی زرد رنگ، که رنگ پشتش خاکستری تیره و شکمش سفید با لکه‌های حنایی است. قرقی ، قوش.

 در فرهنگ معین نیز، برای واژه "واشه" ضمن اشاره به "باشه"، آن را "پرنده‌ای شکاری کوچکتر از باز" دانسته است.

 

باشه در فرهنگ فارسی عمید

(اسم) ‹واشه› (زیست‌شناسی) [قدیمی] bāše = قرقی

فرهنگ فارسی عمید نیز برای واژه "واشه" به واژه "باشه" اشاره کرده است.

 

باشه در فرهنگ دهخدا

باشه. [ ش َ / ش ِ ] (اِ)

جانوری است شکاری از جنس زردچشم و کوچکتر از باز {شهباز} باشد. (برهان ).

این کلمه همریشه ٔ باز است و در فارسی باش، باشه ، واشه ، و معرب آن باشق و در لهجه ٔ طبری واشه، درگیلکی واشک است. در لاتینی فالکو نیزوس گویند. (از حاشیه ٔ برهان قاطع چ معین).

باشه یا واشه در گیلکی واشک، ناگزیر در پهلوی هم واشک بوده که معرب آن واشق شده است. واژه ٔ باز و باشه که امروزه نام دو مرغ شکاری است، لفظاً هر دو بیک معنی است و باید از «وز» باشد به معنی پرنده، از مصدر وز که به معنی پریدن هم در اوستا آمده است. (از فرهنگ ایران باستان پورداود ج 1 ص 299 و 314).

 

مرغ معروف شکاری. مرغی است شکاری. (منتهی الارب).

باشق. (مهذب الاسماء).

واشه. (زمخشری).

طوط. عُنقُرَه . قرشامه. (منتهی الارب).

موش گیر. (یادداشت مؤلف).

در قاموس آمده که باشق معرب باشه است. (حاشیه ٔ المعرب جوالیقی ص 62).

قسمی از باز است که عربی آن باشق می‌باشد. (فرهنگ شعوری ج 1 ورق 192).

ابوعیاض. ابوسُرافَه. ابوالاخذ. (یادداشت مؤلف).

 

در فرهنگ دهخدا به نام واشه نیز اشاره شده و آن را "پرنده‌ای مانند باز لیکن از باز کوچکتر" دانسته است.

 

 

واژۀ باشه در شعرهای پارسی

 

اگر بازی اندرچغو کم نگر

و گر باشه‌ای سوی بطان مپر

(ابوشکور)

پس اندر دوان هفتصد بازدار
ابا باشه و چرغ و شاهین کار
(فردوسی)

شکار باز خرچال و کلنگ است
شکار باشه ونج است و کبوتر
(عنصری)

"گاه رهواری چو کبک و گاه جولان چون عقاب
گاه برجستن چو باشه گاه برگشتن چو باز"
(منوچهری)

"خرد است آنکه ترا بنده شدستند بدو
بزمین شیر و پلنگ و بهوا باشه و باز"
(ناصرخسرو)

"پیر در دست طفل گردداسیر
پشه گیرد چو باشه گردد پیر"
(سنائی)

"بسخا صید کند کف جوادش دل خلق
از سخا کس بجز او باشه و شاهین نکند."
(سوزنی)

"بلی خجل شود آن باشه‌ای که ناگاهان
به آشیانه ٔ او میهمان رسد طغرل"
(سوزنی)

"به دست عدل تو باشه پر عقاب برید
کبوتران را مقراض نوک منقارست"
(خاقانی)

"تا چه کند مرد خردمند آز
تا چه کند باشه ٔ چالاک باز"
(خاقانی)

"چو باشه دوخته چشمی به سوزن تقدیر
چو لاشه بسته گلویی بریسمان قضا"
(خاقانی)

"خواستم کز پی صیدی بپرم باشه مثال
صرصر حادثه نگذاشت که پر باز کنم"
(خاقانی)

 

"باشه گشته پشه‌ای از فر او
هر کجا سرسبزیی از پر او"
(عطار)

"هر کجا میزان عدل شاملت شاهین نمود
از سر گنجشک عاجز ظلم باشه باز کرد"
(ابن یمین)

"به تاج هدهدم از ره مبر که باز سفید
چو باشه درپی هر صید مختصر نرود"
(حافظ)

"چه اندیشه دارد ز باشه عقاب
سها چیست نزد بلند آفتاب"
(هاتفی (از شعوری و فرهنگ ضیاء))

"مجنبان لاشه در رزمی که دستانی کند رستم
مپران باشه در روزی که طوفانی کند صرصر"
(صاحب دیوان مازندرانی (از انجمن آرا))

 

"...همه حیوانات را از پشه تا باشه و از مگس تا کرکس و از مور تا مار، و نعت اوست این کلمه که ..." (کتاب النقض ص 526).
 

"از میامن عدل و اختطاف خطاف از ذباب ضعیف و تعرض پشه ٔ حقیر کوتاه گردد، و منقار باشه از تهدم عصفور و ضرر زهر از نیش زنبور منقطع ماند." (راحةالصدور راوندی).

 

"و باشه با بنجشک در یک منزل دمسازی می‌نمایند." (سندبادنامه ص 9).

"چون صعوه در چنگ باشه و پیل از نیش پشه خلاص و مناص میجست." (سندبادنامه ص 159).

"همچنین منقار باشه از تعرض عصفور و ضرر زهر از نیش زنبور منقطع ماند." (سندبادنامه ص 343).
 

 

نام قرقی در گویش‌های ایران

نام قرقی در میان گویش‌های زبان فارسی، بیشتر با نام "باشه" و "واشه" یا نام تغییرشکل‌یافتۀ این دو نام دیده می‌شود. همچنین گاهی، در گویش‌های زبان فارسی به نام گنجشک‌گیر نیز برخورد می‌کنیم. نام قرقی و گاهی قوش نیز، در برخی گویش‌ها دیده می‌شود که از ریشۀ زبان فارسی به شمار نمی‌رود.

در زیر، نام‌های مختلف قرقی در گویش‌های ایرانی نشان داده می‌شود.

 

در گناوه: باشه، باز

در کرمانجی: باشه، واشه، باشوو، باشُک، باشیق

در کردی ایلام: واشه

در شاهرود: واشه

در لرستان: باشو

در بختیاری: هاشو

در لکی هلیلان: وَش، جکه گَرَ

در بابل: جیکاگیر

در گلستان: واشه (برای قوش)

در کرمان: تیزو

در کرماجی خراسان: تِر

در آذری: قرقی، قیرقی، چالاغان

در ترکمنی: قرقه

در بهشهر: قرقی

در قم: قوش

در گویش جرقویی اصفهان: قوش‌خار

در کردی ملکشاهی: قوژ(قوش) مَلوچگَ بَر

---------

 

 

نیاز به یادآوری است که در کتاب بلانفورد (1876)، نام "باشه" به عنوان نام فارسی برای گونه "قرقی" (Accipiter nisus) معرفی شده بود. در حقیقت، نام "قرقی"، از زمان چاپ کتاب "بازنامۀ ناصری" در زبان فارسی رواج یافت و سپس با به کاررفتن در کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران، 1354) گسترش یافت.

 

بر اساس توضیح‌های بالا و بر اساس رواج نام‌ها، نام ریشه‌دار "باشه" به عنوان نام دوم "قرقی" افزوده می‌شود و نام فارسی این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران، به شکل زیر تکمیل می‌شود:

 

"قرقی (باشه)"

Eurasian Sparrowhawk

Accipiter nisus

 

*****

تکمیل نام فارسی کشیم بزرگ

Changing Persian name of Great Crested Grebe

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، "کشیم بزرگ" با نام علمی Podiceps cristatus و نام انگلیسی Great Crested Grebe است.

متاسفانه نام فارسی کنونی کشیم بزرگ (Podiceps cristatus)، با نام گونۀ دیگری از کشیم‌ها با نام علمی Podiceps major و نام انگلیسی Great Grebe، بسیار شبیه هم هستند و امکان اشتباه زیادی وجود دارد. به همین دلیل، بین نام این دو گونه تعارض شدیدی وجود دارد. بر این اساس، برای پرنده‌نگرهایی که می‌خواهند با دید گسترده‌تر دربارۀ پرندگان جهان بررسی و مطالعه نمایند، نام فارسی کنونی ناکامل بوده، پاسخگوی نیاز آنها نخواهد بود.

بنابراین، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، با تکمیل نام فارسی کنونی و افزودن واژۀ "کاکلی"، که در عین حال، در هماهنگی کامل با نام انگلیسی و هماهنگی بیشتر با نام علمی این گونه است، نام این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

کشیم کاکلی بزرگ

Podiceps cristatus

Great Crested Grebe

-----

ویرایش نام پیپت پادراز به پیپت بزرگ

Changing Persian name of Richard’s Pipit

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، پیپت پادراز با نام علمی  Anthus richardiو نام انگلیسی Richard’s Pipit است. نام این گونه در زبان فارسی اغلب پیپت پادراز بوده است. متاسفانه برای نام فارسی این گونه، با نام انگلیسی آن تعارض نام وجود دارد. نیاز است که بدانیم در جهان یک گونه دیگر از پیپتها با نام "پیپت پابلند" با نام انگلیسی Long-legged Pipit و نام علمی Anthus pallidiventris وجود دارد. بر این اساس، نام فارسی پیپت پادراز (Anthus richardi)، با نام گونه مشابه، تداخل و تشابه زیادی دارد.

با توجه به یکسانی کاربرد نام Richard در نام علمی و انگلیسی این گونه، ابتدا پیشنهاد جایگزینی با نام پیپت ریچارد شد. در منابع فارسی گذشته، دستِ‌کم در سه منبع، نام دیگر این گونه با نام پیپت ریشارد یا پیپت ریچارد آمده بود. در کتاب حیات وحش ایران (فیروز، 1379)، با عنوان پیپت ریشارد آمده بود و در مقاله چک لیست پرندگان اسکات و ادهمی هم پیپت ریشارد به عنوان نام دوم در پرانتز آمده بود. همچنین، در کتاب زیرگونه‌های پرندگان ایران، نام "پیپت ریچارد" به عنوان نام دوم در درون پرانتز آمده بود. بنابر این، ابتدا نام "پیپت ریچارد" به عنوان نام جایگزین پیشنهاد شد اما نسبت به کاربرد نام دانشمندان به عنوان فارسی گونه‌ها توافقی به دست نیامد.

نیاز به یادآوری است که در نام عربی این گونه، "کبیر" به کار رفته است که اشاره به جثه بزرگتر این گونه نسبت به دیگر گونه‌های پیپت‌ها دارد). طول این گونه، به حدود 20 سانتیمتر می‌رسد). بر پایه نظرسنجی اعضای کمیتۀ ثبت پرندگان ایران، نام پیشنهادی "پیپت بزرگ" برای این گونه پذیرفته شد.

بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، با اولویت نام "بزرگ" بر "پادراز"، نام این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

پیپت بزرگ (پیپت پادراز)

Anthus richardi

Richard’s Pipit

-----

کاربرد واژه "بلند" و "دراز" در نام پرندگان

Translation of “Long” in nomenclature of birds

 

همان طور که می‌دانید در نام انگلیسی برخی از گونه‌های پرندگان، واژه Long به کار رفته است که در نام  فارسی آنها، گاهی واژه "دراز" و گاهی واژه "بلند" به کار می‌رود.

 

نیاز به یادآوری است که واژه "دراز" به نازک و کشیده بودن افقی اشاره دارد، در حالی‌که، واژه "بلند" به ویژگی ارتفاع و بلندی یک چیز که معمولا به صورت عمودی روی خود استوار است، اشاره دارد.

 

بررسی نام رسمی پرندگان نشان می‌دهد که واژه "دراز" معمولا برای نوک (مانند پاشلک نوک‌دراز) و دم (مانند اردک دم‌دراز و چرخ‌ریسک دم‌دراز) به کار می‌رود ولی واژه "بلند" معمولا برای پاها که بدن روی یک ویژگی عمودی استوار می‌شود به کار می‌رود مانند سارگپه پابلند.

واژۀ "دراز" در نام پرندگان جهان برای ناخن نیز به کار می‌رود.

همچنین برای پرندگانی دارای بال‌های باریک و دراز هستند، واژۀ دراز می‌تواند به کار رود مانند طوطی‌های بال‌دراز و مورچه‌گیرک بال‌دراز.

 

بنابر این، بهتر است که این موضوع در نام‌گذاری گونه‌های پرندگان مورد دقت قرار گیرد.

 

*****

 

جایگزینی نام زنبورخوار معمولی با زنبورخوار اروپایی

Persian name of European Bee-eater

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، European Bee-eater است. تاکنون برای نام فارسی این گونه نام "زنبورخوار معمولی" به کار می‌رفت.

نیاز به یادآوری است که در نام انگلیسی این گونه، واژه Common به کار نرفته است. همچنین از سال‌های گذشته تلاش شده است تا از کاربرد بسیار زیاد واژۀ معمولی در نام رسمی پرندگان که سبب پندار زیاد بودن جمعیت این گونه می‌شود و دارای ارزش منفی ضدحفاظتی است کاسته شود.

بنابر این، برای گزینش نام فارسی دیگر و برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، واژه "معمولی" در نام رسمی این گونه با واژه "اروپایی" جایگزین می‌شود. بر این اساس، ازین پس نام این گونه به شکل زیر به کار خواهد رفت.

 

"زنبورخوار اروپایی (معمولی)"

European Bee-eater

Merops apiaster

 

*****

جایگزینی نام سبزقبای معمولی با سبزقبای اروپایی

Persian name of European Roller

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، European Roller است. تاکنون برای نام فارسی این گونه نام "سبزقبای معمولی" به کار می‌رفت.

نیاز به یادآوری است که در نام انگلیسی این گونه، واژه Common به کار نرفته است. همچنین از سال‌های گذشته تلاش شده است تا از کاربرد بسیار زیاد واژۀ معمولی در نام رسمی پرندگان که سبب پندار زیاد بودن جمعیت این گونه می‌شود و دارای ارزش منفی ضدحفاظتی است کاسته شود.

بنابر این، برای گزینش نام فارسی دیگر و برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، واژه "معمولی" در نام رسمی این گونه با واژه "اروپایی" جایگزین می‌شود. بر این اساس، ازین پس نام این گونه به شکل زیر به کار خواهد رفت.

 

"سبزقبای اروپایی (معمولی)"

European Roller

Coracias garrulus

 

*****

جایگزینی نام شبگرد معمولی با شبگرد اروپایی

Persian name of European Nightjar

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، European Nightjar است. تاکنون برای نام فارسی این گونه از نام "شبگرد معمولی" به کار می‌رفت.

نیاز به یادآوری است که در نام انگلیسی این گونه، واژه Common به کار نرفته است. همچنین از سال‌های گذشته تلاش شده است تا از کاربرد بسیار زیاد واژۀ معمولی در نام رسمی پرندگان که سبب پندار زیاد بودن جمعیت این گونه می‌شود و دارای ارزش ضدحفاظتی است کاسته شود.

بنابر این، برای گزینش نام فارسی دیگر و برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، واژه "معمولی" در نام رسمی این گونه با واژه "اروپایی" جایگزین شد. بر این اساس، ازین پس نام این گونه به شکل زیر به کار خواهد رفت.

 

"شبگرد اروپایی (معمولی)"

European Turtle Dove

Streptopelia turtur

 

*****

جایگزینی نام قمری معمولی با قمری اروپایی

Persian name of European Turtle Dove

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، European Turtle Dove است. تاکنون برای نام فارسی این گونه از نام "قمری معمولی" به کار می‌رفت.

نیاز به یادآوری است که در نام انگلیسی این گونه، واژه Common به کار نرفته است و نیز این گونه در فهرست سرخ آی.یو.سی.ان قرار دارد. همچنین از سال‌های گذشته تلاش شده است تا از کاربرد بسیار زیاد واژۀ معمولی در نام رسمی پرندگان که سبب پندار زیاد بودن جمعیت این گونه می‌شود و دارای ارزش ضدحفاظتی است کاسته شود.

بنابر این، برای گزینش نام فارسی دیگر و برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، واژه "معمولی" در نام رسمی این گونه با واژه "اروپایی" جایگزین شد. بر این اساس، ازین پس نام این گونه به شکل زیر به کار خواهد رفت.

 

"قمری اروپایی (معمولی)"

European Turtle Dove

Streptopelia turtur

 

*****

ویرایش نام سهره ریز هندی

Persian name of Indian Silverbill

 

یکی از گونه‌های ایران سهره ریز هندی است. نام انگلیسی این گونه در گذشته‌های دورتر Indian Munia و نام علمی آن Lonchura malabarica بود.

در دو دهه گذشته، نام انگلیسی آن به Indian Silverbill و نام علمی آن نیز به Eudice malabarica تغییر یافت اما نام فارسی این گونه، تاکنون ویرایش نشده بود.

همچنین در سال‌های گذشته، در گروه فرهنگ پرندگان، دربارۀ نام فارسی برای نام‌واژۀ Silverbill گفتگو و واژۀ "نوک‌سیمین" برای این واژه انگلیسی پیشنهاد شده بود.

برای گزینش نهایی، نام مناسب برای نام‌واژۀ Silverbill، از بین دو نام‌واژۀ فارسی پیشنهادی "نوک‌سیمین" و "سیمین‌نوک"، نام‌واژۀ دوم به دلیل دارابودن ساختار واژۀ ترکیبی وارونه در نام‌های عمومی پرندگان و جانوران و نیز هم‌آوایی بیشتر بخش نخست در دو واژۀ فارسی و انگلیسی، در اولویت قرار گرفت و برگزیده شد. نیاز به یادآوری است که این نام مشترک، برای سردۀ Eudice و دیگر گونه‌های آن نیز به کار خواهد رفت.

 

بر همین اساس، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، نام ویرایش‌یافتۀ این گونه به شکل زیر خواهد بود:

 

سیمین‌نوک (سهرۀ ریز) هندی

Eudice malabarica

Indian Silverbill

-----

ویرایش نام زنبورخوار گلوخرمایی (ایرانی)

Changing name of Blue-cheeked (Persian) Bee-eater

 

در نام علمی گونه زنبورخوار گلوخرمایی، از  نام کهن ایران یعنی پرشیا Merops persicus استفاده شده است. همچنین در منابع گوناگون و حتی در برخی از فهرست‌های پرندگان جهان، در نام انگلیسی این گونه Persian Bee-eater به کار می‌رود.

بر پایه نظرسنجی اعضای کارگروه نامگذاری گونه ها، با رای اکثریت قاطع اعضا، در نام فارسی این گونه نام ایرانی بر نام گلوخرمایی اولویت پیدا می‌کند. بنابر این، ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران، با اولویت نام "ایرانی" بر "گلوخرمایی"، نام این گونه به شکل زیر خواهد بود. همچنین در نام انگلیسی نیز، واژه Persian اولویت پیدا می‌کند.

 

زنبورخوار ایرانی (گلوخرمایی)

Merops persicus

Persian (Blue-cheeked) Bee-eater

-----

پذیرش نام انگلیسی زاغ بور ایرانی

Acceptance of English name of Iranian Ground Jay

 

به آگاهی می رساند که در فهرست‌های پیشین آی.او.سی برای  گونه زاغ بور ایرانی، تا پایان سال 2021 نام انگلیسی Pleske’s Ground Jay برای گونۀ Podoces pleskei به کار می‌رفت.

در تازه‌ترین ویرایش از فهرست پرندگان جهان در آی.اوسی، در نسخه 12.1 (ژانویه 2022)، نام انگلیسی Iranian Ground Jay برای این گونه پذیرفته شد. نیاز به یادآوری است که این نام ابتدا توسط آی.یوسی.ان و سپس در فهرست پرندگان کلمنتس (ایبرد) به کار رفته بود.

در تازه‌ترین نسخه از فهرست پرندگان جهان در آی.اوسی (نسخۀ 12.1)، برای همه گونه‌های زاغ بور جهان، نسبت‌نام (Eponym) با جای‌نام (Toponym) آنها جایگزین شد. یعنی در نام انگلیسی آنها، نام دامنه پراکنش آنها پذیرفته شد. بنابر این، نام کامل کنونی این گونه به شکل زیر خواهد بود.

 

Iranian Ground Jay

Podoces pleskei

زاغ بور ایرانی

-----

 

ویرایش نام فارسی سارگپه جنگلی معمولی

Persian name of European Honey Buzzard

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، European Honey Buzzard با نام علمی Pernis apivorus است که تاکنون نام فارسی رایج آن " سارگپه جنگلی معمولی " بود.

با توجه به اهمیت کاربرد برخی واژه‌ها برای موضوع حفاظت و ایجاد پندار اشتباه ناشی از کاربرد واژۀ معمولی در ذهن مخاطبان، واژۀ معمولی در نام فارسی این گونه در هماهنگی با نام انگلیسی، با واژۀ "اروپایی" جایگزین شد.

بنابر این، با توجه به افزودن نام دوم برای این گروه از پرندگان، ازین پس نام این گونه در فهرست‌های پرندگان ایران به شکل زیر خواهد آمد.

 

سارگپۀ جنگلی (سارگپۀ عسل‌خوار) اروپایی

European Honey Buzzard

Pernis apivorus

****

افزودن نام دوم به سارگپه های جنگلی

Persian name of Honey Buzzards

 

تاکنون دو گونه از پرندگان ایران، با نام "سارگپه جنگلی" نامیده می‌شدند، در حالی که در نام انگلیسی آنها به دلیل بیان نوع رفتار تغذیه این گونه این گونه‌ها، واژۀ "Honey Buzzard" به  کار رفته است. در عین حال، ما در پرندگان جهان گونه دیگری به نام Forest buzzard با نام علمی Buteo trizonatus هم داریم.

بنابر این، برای هماهنگی بیشتر با فهرست‌های پرندگان جهان و کاهش تعارض‌های نامی با یکدیگر، برای دو گونه از Honey buzzard در نام فارسی آنها نیاز به نام جایگزین بود. برای نام جایگزین، دو واژۀ "عسلی" و "عسل‌خوار" پیشنهاد شدند که گزینش هر یک از این دو دارای دلایل خاص خود بود.

در نهایت پس از گردآوری 14 رای، 7 رای به گزینه "عسل‌خوار" و 5 رای به گزینه "عسلی" رای دادند و در پایان، برای ایجاد یک روند تدریجی، نام عسل‌خوار به عنوان نام دوم این دو گونه برگزیده شد.

بنابر این، به نظر می رسد که به منظور حفظ عادت گذشته (نام سارگپۀ جنگلی) در میان پرنده نگران ارجمند و نیز آشنایی بیشتر همگان با نام درست‌تر این گونه، از این پس، نام فارسی این دو گونه به شکل زیر به کار می‌روند:

 

"سارگپۀ جنگلی (سارگپۀ عسل‌خوار) معمولی"

"سارگپۀ جنگلی (سارگپۀ عسل‌خوار) تاجدار"

-----

تغییر آرایه شناسی چکچک گوش سیاه در ایران

Taxonomic change of Black-eared Wheatear in Iran

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، چکچک گوش‌سیاه (Oenanthe hispanica) بود که البته تنها زیرگونه O. h. melanoleuca آن در ایران به ثبت رسیده بود. این گونه به تازگی به دو گونه تقسیم شده است (Aliabadian et al. 2012; Schweizer et al. 2019; Jirle for Swedish Taxonomic Committee) و این تغییر توسط دو فهرست بزرگ جهانی پرندگان پذیرفته شده است (Clements et al., 2021; Gill et al., 2021 ).

 

چکچک گوش‌سیاه غربی

Western Black-eared Wheatear

Oenanthe hispanica

 

چکچک گوش‌سیاه شرقی

Eastern Black-eared Wheatear

Oenanthe melanoleuca

 

بنابر این، بر اساس مدارک و مستندهای موجود، ازین پس نام گونه موجود در ایران به  شکل زیر نوشته شده و در فهرست‌های پرندگان ایران و استانها نیز به همین شکل خواهد آمد:

 

چکچک گوش‌سیاه شرقی

Eastern Black-eared Wheatear

Oenanthe melanoleuca

 

References

 

Aliabadian M., Kaboli M., Förschler M.I., Nijman V., Chamani A., Tillier A., Prodon R., Pasquet E., Ericson P.G.P. & Zuccon D. 2012. Convergent evolution of morphological and ecological traits in the open-habitat chat complex (Aves, Muscicapidae: Saxicolinae). Molecular phylogenetics and evolution, (65):1, Pages 35-45.

Erratum: 10.1016/j.ympev.2012.05.011

 

Clements, J. F., et al. 2021. The eBird/Clements checklist of birds of the world: v2021.

 

Gill, F, D Donsker, and P Rasmussen (Eds). 2021. IOC World Bird List (v 11.2). Doi 10.14344/IOC.ML.11.2.  http://www.worldbirdnames.org/

 

Schweizer M, V Warmuth, N Alaei Kakhki, M Aliabadian, M Förschler, H Shirihai, A Suh & R Burri. 2019. Parallel plumage colour evolution and introgressive hybridization in wheatears. Journal of Evolutionary Biology 32: 100–110.

 

 

-----

ویرایش نام فارسی باکلان کوچک به باکلان کوتوله

Persian name of Pygmy Cormorant

 

یکی از گونه‌های پرندگان ایران، Pygmy Cormorant با نام علمی Microcarbo pygmaeus است که تاکنون نام فارسی رایج آن "باکلان کوچک" بود.

باید یادآور شد که در جهان گونه دیگری از باکلانها با نام

Little Cormorant

Microcarbo niger

نیز وجود دارد. بنابر این، برای کاربرد نام فارسی این گونه در میان باکلان‌های جهان تعارض نام وجود خواهد داشت.

همچنین برای توضیح بیشتر، در میان باکلان‌های جهان، گونه‌های دیگری با نام Little هستد:

Little Pied Cormorant

Microcarbo melanoleucos

و

Little Black Cormorant

Phalacrocorax sulcirostris

 

از چندین سال گذشته، نام فارسی این گونه در برخی منابع و سایت‌ها برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، با نام "باکلان کوتوله" جایگزین شده است. همچنین این جایگزینی توسط فرهنگستان زبان و ادب فارسی پذیرفته شده است.

 

بنابر این، برای هماهنگی با فهرست پرندگان جهان و نیز هماهنگی با فرهنگستان فارسی، نام فارسی گونه Pygmy Cormorant که در ایران زیست می‌کند، و برای پرهیز از خطاهای احتمالی در آینده، نام فارسی این گونه به شکل زیر ویرایش می‌شود و ازین پس در فهرست‌های پرندگان ایران و استان‌ها به شکل زیر خواهد آمد.

 

باکلان کوتوله (کوچک)

Pygmy Cormorant

Microcarbo pygmaeus

 

*****

کاربرد واژه پایشگر

 Persian term “PAYESHGAR”

 

در چندین ماه گذشته، در زمان ثبت رکوردهای پرندگان و پستانداران، همراه با به کار بردن دو واژه زمان پایش و مکان/محل پایش، واژه پایشگر نیز رواج پیدا کرده است و به تدریج جایگزین واژه مشاهده‌کننده شده است. در مورد کاربرد واژه "پایشگر"، به نظر می‌رسد که این واژه، بار معنایی خیلی زیادی دارد که می‌توان چند نکته را یادآوری کرد.

1. واژه پایشگر از دیدگاه حفاظتی، به این معنی است که یک زیستگاه در حال پایش همیشگی است و هر زمان ممکن است فرد یا افرادی از علاقه‌مندان به طبیعت در آن زیستگاه حضور داشته باشند و آن زیستگاه در بخش زیادی از دوره زمانی سالیانه زیرنظر طبیعت دوستان است.
2. کاربرد واژه "پایشگر" خود مایه تشویق و دلگرمی برای طبیعت دوستان است و برعکس به متخلفان ومتجاوزان این مطلب را می‌رساند که طبیعت‌دوستان، بسیاری از زیستگاه‌های کشور را پایش می کنند و زیرنظر دارند که برای متخلفان و شکارچیان هم نگرانی ایجاد خواهد کرد.
3. واژه |پرنده‌نگر" تنها می‌تواند برای ثبت گونه و جمعیت پرندگان به کار رود اما پایشگر، هم برای پرندگان و هم برای پستانداران و همچنین برای دیگر گروه‌های جانوری قابل استفاده است. بنابر این کاربرد عمومی‌تری دارد.
4. واژه "پایش"، می‌تواند برای موضوع‌های گوناگونی مانند ثبت گونه، جمعیت، جوجه‌آوری، تغذیه، رفتار و حفاظت به کار رود. البته برای موضوع رفتار، واژه "رفتارنگر" می‌تواند مناسب‌تر باشد.
5. برخی از بزرگواران پرنده‌نگر، برای فروتنی از کاربرد واژه "پرنده‌نگر" پرهیز می‌کنند ولی به نظر می‌رسد که نسبت به کاربرد واژه "پایشگر" چنین حالتی کمتر دیده می‌شود.
6. واژه "پایشگر" واژه کاملا فارسی است وجایگزین مناسبی برای واژه "مشاهده‌کننده" یا "مشاهده‌گر" است.

بنابراین، از تمام جنبه‌ها که نگاه می‌کنیم، واژه پایشگر، به راستی، به بهترین شکلی پاسخگوی نیاز واژگانی پرنده‌نگران، پستاندارنگران، حفاظت‌گرایان و طبیعت‌دوستان است و کاربرد آن به‌ویژه برای هدف‌های حفاظتی سفارش می‌شود.

 

نکته: زمانی که شخصی پایشی انجام نداده باشد و تنها یک رخداد طبیعی را گزارش نماید، باید از واژه "گزارشگر" استفاده شود.

*****

پذیرش تغییر آرایه چکاوک پنجه کوتاه کوچک به تورانی

Change of Lesser to Turkestan Short-toed Lark

 

بر اساس تازه‌ترین رده‌بندی پرندگان، چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک (Lesser Short-toed Lark Alaudala rufescens) خود به دو گونه تقسیم شده است:

 

چکاوک پنجه‌کوتاه مدیترانه‌ای

Mediterranean Short-toed Lark

Alaudala rufescens

و

چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی

Turkestan Short-toed Lark

Alaudala heinei

 

اکنون سه زیرگونه پیشین چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک، با دوزیرگونه از چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی یعنی Alaudala heinei heinei (شامل زیرگونه pseudobaetica) و Alaudala heinei persica شناخته می‌شوند.

 

این تغییر در زمستان 2020 در نسخه 10.2 آی.او.سی پذیرفته شد و سپس در تابستان 2021 توسط فهرست کلمنتس و ایبرد نیز پذیرفته شد. بنابر این، در فهرست‌های پرندگان ایران و استان‌های کشور، نام "چکاوک پنجه‌کوتاه کوچک" (Alaudala rufescens) حذف و با نام فارسی "چکاوک پنجه‌کوتاه تورانی" با نام علمی Alaudala heinei جایگزین خواهد شد.

 

*****

گزینش نام فارسی برای سسک Delicate Prinia

Persian name of Delicate Prinia

 

تا سال 2020، گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند با نام "سسک شکیل" Graceful Prinia و با نام علمی Prinia gracilis شناخته می‌شد. از سال 2020، گونه‌ای که در ایران زیست می‌کند از گونه پیشین جدا شده و با نام انگلیسی جدید Delicate Prinia و با نام لاتین Prinia lepida نامیده شد.

با توجه به اینکه نام "سسک دم دراز" نیز در گذشته برای گونه "سسک شکیل" به کار می رفت، بهتر بود که بتوانیم همین نام "سسک دم‌دراز" را برای Delicate Prinia به کار ببریم اما باید یادآور شد که در همین گروه از سسک‌های دم‌دراز و دم پهن، گونه دیگری به نام Long-tailed Cisticola وجود دارد که مانع از گزینش نام "سسک دم‌دراز" برای گونه Delicate Prinia می‌شود. بنابراین، برای این گونه جدا شده، نیاز به یک نام فارسی متفاوت از نام "سسک شکیل" و "سسک دم‌دراز" داریم.

بایدآور شد که واژه انگلیسی Delicate در زبان فارسی، بستگی به موقعیت کاربرد آن، دارای چندین معنی است:

نرم، نازک، لاغر، لطیف، ظریف، حساس، لذیذ، خوش‌طعم، خوشمزه، خوشایند، دلچسب، دلنشین، دل‌انگیز و چند معنی دیگر مانند "تودل‌برو".

برای گزینش نام فارسی برای گونه Delicate Prinia، تلاش شد تا از واژه‌های فارسی هم‌آوا با این واژه، بهره گرفته شود. در زبان فارسی، چندین واژه وجود دارند که در بخش نخست آنها واژه فارسی "دل" به کار رفته است. این واژگان به علت هم‌آوایی واژه فارسی "دل" و بخش اول واژه انگلیسی ’Del’icate، برای یادسپاری بسیار مناسب هستند. این هم‌آوایی نام فارسی و انگلیسی در ذهن پیوند می‌خورد و فراموش ناشدنی خواهد بود. در عین حال، واژه‌هایی که با واژه "دل" آغاز می‌شوند، هم معمولا واژه‌های زیبای فارسی هستند.

 

برای نام فارسی این گونه، چهار واژه دلنواز، دلکش، دل‌انگیز و دل‌نشین پیشنهاد شدند. پس از رای‌گیری در "کارگروه نامگذاری فارسی گونه‌ها"، در پایان، گزینه "سسک دلکش" با رای اکثریت پذیرفته شد. نیاز به یادآوری است که "دلکش"، گوشه‌ای از موسیقی سنتی ایرانی است که در دستگاه ماهور اجرا می‌شود. بنابر این، نام برگزیده فارسی برای این گونه به شکل زیر است:

 

*سسک دلکش*

Delicate Prinia

Prinia lepida

*****

ویرایش نام مگس گیر ابلق باختری

Persian name of European Pied Flycatcher

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، European Pied Flycatcher است. پس از ثبت این گونه در نقده در فروردین 1399، نام فارسی این گونه دوباره مورد توجه قرار گرفت. 

 

در گذشته برای نام فارسی این گونه، نام "مگس گیر ابلق باختری" به کار می رفت. باید یادآور شد که باختر یا Bactria به معنی منطقه بلخ است. همچنین، واژه "باختر" در یک دوره ای به اشتباه به معنی غرب به کار می رفت، و نام مگس گیر ابلق باختری نیز بر اساس همین برداشت نادرست برای این گونه به کار رفته بود.

 

بنابر این، برای اصلاح نام فارسی این گونه، از بهار 1399، برای هماهنگی با نام انگلیسی این گونه، نام مگس گیر ابلق اروپایی پیشنهاد شده است.

 

" مگس گیر ابلق اروپایی "

European Pied Flycatcher

Ficedula hypoleuca

*****

کاربرد نام درست برای گیلانشاه خاور دور

Persian name of Far Eastern Curlew

 

یکی از گونه های پرندگان ایران، Far Eastern Curlew با نام لاتین Numenius madagascariensis است. نام فارسی این گونه تنها در کتاب فیروز (1379)، به درستی نوشته شده بود اما در بقیه منابع به دو شکل گیلانشاه خاوری یا گیلانشاه شرقی آمده بود.

نیاز به یادآوری است که گیلانشاه خاوری (شرقی) یک زیرگونه از گیلانشاه بزرگ با نام انگلیسی Eastern Curlew و با نام لاتین Numenius arquata orientalis است که می توان آن را گیلانشاه بزرگ خاوری نامید.

بر این اساس، بهتر است نام فارسی برای گونه Far Eastern Curlew به طور کامل و هماهنگ با نام انگلیسی این گونه به شکل زیر نوشته شود.

 

"گیلانشاه خاور دور"

 

*****

گزینش نام فارسی برای جاکاناها

Persian name for Jacanas

 

جاکانا نام گروهی از پرندگان جهان است که نام انگلیسی آنها Jacana است. جاکاناها گاهی پرندگان مسیح (Jesus birds) یا رونده‌های روی سوسن (Lily trotters) هم نامیده می‌شوند. تلفظ واژه Jacana هنوز جای بحث دارد. این واژه پرتغالی برزیلی jaçanã از نام یک پرنده به ñaha'nã است که حرف Ç در فرهنگ‌ها با تلفظ‌های مختلف بیان می‌شود و در انگلیسی /ˈdʒækənə/ تلفظ می‌شود.

 

این خانواده در جهان، شش سرده و هشت گونه به نام‌های زیر دارد.

Lesser Jacana Microparra capensis

African Jacana Actophilornis africanus

Madagascan Jacana Actophilornis albinucha

Comb-crested Jacana Irediparra gallinacea

Pheasant-tailed Jacana Hydrophasianus chirurgus

Bronze-winged Jacana Metopidius indicus

Northern Jacana Jacana spinosa

Wattled Jacana Jacana jacana

 

جاکاناها یک خانواده از پرندگان گرمسیری هستند که بیشتر در کنار آب‌ها زیست می‌کنند و مانند چنگرها دارای سپر پیشانی هستند. این پرندگان دارای پاها و انگشتان بلند با ناخن‌های دراز هستند. بنابر این، توانایی گام برداشتن و راه رفتن روی برگ‌های پهن گیاهان آبزی و شناور روی سطح آب را دارند.

 

با توجه به اینکه این پرنده در آبان 1397 در ایران ثبت شده است، تاکنون نام فارسی نداشته و هیچ واژه فارسی نیز برای این گروه از پرندگان پیشنهاد نشده بود.

 

واژۀ پیشنهادی برای این گروه از پرندگان "روآبروک" است. واژۀ "روآبروک" یادآور توانایی راه رفتن این پرندگان روی برگ گیاهان آبزی است که بر سطح آب در دریاچه‌ها و آب‌های کم‌عمق شناور هستند و از دور منظره راه رفتن روی سطح آب را تداعی می‌کند.

نیاز به یادآوری است که واژه "روآبروک" واژۀ کامل فارسی است. پسوند "ک" در پایان این نام نیز مانند برخی دیگر از نام‌های پرندگان ایران، پسوند تصغیر است. همچنین، نام پیشنهادی دارای ساختار زبانی مشابه با واژه "زیرآبروک" است که برای گروه دیگری از پرندگان با نام Dipper به کار رفته بود.

 

بنابر این، هم از دیدگاه واژه‌شناسی و هم از دیدگاه رفتارشناسی، واژۀ فارسی "روآبروک" درست است. پیش‌بینی می‌شود که این نام فارسی با توجه به درستی آن از دیدگاه علمی، به آسانی می‌تواند مورد پذیرش پرنده‌نگران ارجمند کشور قرار گیرد. این پیشنهاد در "کارگروه زبان‌شناسی و واژه‌گزینی" مطرح و تصویب شد.

 

بر این اساس، نام فارسی این گروه از پرندگان جهان، "روآبروک (جاکانا)" خواهد بود و نام گونه‌ای که در ایران ثبت شده است، به شکل زیر نوشته می‌شود:

 

روآبروک (جاکانای) دُم‌قرقاولی

Pheasant-tailed Jacana

Hydrophasianus chirurgus

 

*****

جایگزینی نام آووست با نوک‌خنجری

Persian name of Pied Avocet

 

یکی از پرندگانی که درسال‌های گذشته در مورد نام فارسی آن بحث بوده است، آووست یا نوک خنجری است.

در حقیقت، آووست نام گروهی از پرندگان است که در سردۀ Recurvirostra قرار دارند که دارای چهار گونه و به نام‌های آووست ابلق، آووست آمریکایی، آووست آند و آووست گردن سرخ است. ویژگی بارز در این گروه از پرندگان دارا بودن نوک خمیده به سمت بالا است.

به همین دلیل، حدود سه دهه پیش، به سبب شباهت خمیدگی نوک در این پرنده، نام فارسی "نوک‌خنجری" برای آووست برگزیده شد و در دانشنامه پرندگان و همچنین در کتاب‌های دکتر منصوری آورده شد. همین موضوع سبب شد تا نام "نوک‌خنجری" توسط فرهنگستان زبان فارسی برگزیده شود و در برخی از کتاب‌ها، مقاله‌ها و سایت‌های اینترنتی نیز به کار رود. البته برخی افراد نیز تمایل کمتری به کاربرد واژه خنجر داشتند. برای همین در حدود دو سال پیش، به دلیل شباهت شکل نوک این پرندگان با درفش، نام "نوک‌درفشی" هم پیشنهاد شده بود. به هر روی، اکنون دوباره موضوع جایگزینی نام آووست با یک نام فارسی مطرح شد.

نیاز به یادآوری است که بهتر است که یک پرنده دارای نام فارسی باشد تا ارتباط هر چه بیشتری با سطوح پایین جامعه و مردم و در عین حال، با جمعیت بیشتری از مردم کشور برقرار شود تا امکان بهره‌گیری آنها برای حفاظت پرندگان بیشتر شود.

همچنین نیاز به یادآوری است که در چنین زمان‌هایی، گزینش تنها یک نام فارسی می‌تواند به کاربرد آن کمک کند و برعکس، پیشنهاد دو یا چند نام برای جایگزینی، نه تنها کمکی به این کار نمی‌کند بلکه بر دوگانگی و چندگانگی نام‌ها افزده شده، هیچ یک از آنها فرصت به کار رفتن را پیدا نخواهند کرد.

نام "نوک‌خنجری" در دو دهه گذشته در کتاب‌ها، منابع و سایت‌های اینترنتی به کار رفته بود و همچنین توسط فرهنگستان زبان فارسی تایید شده بود. بنابر این، پس از مشورت و بررسی و ارزیابی لازم، بهتر دیدیم که همان واژه "نوک‌خنجری" را برای جایگزینی نام فارسی برگزیده و به کاربرد همان نام پیشین ادامه دهیم. بر همین اساس، ازین پس نام فارسی و رسمی این گونه به شکل زیر پیشنهاد شده و به کار خواهد رفت.

 

*نوک‌خنجری (آووست)*

 

*****

افزودن نام کُلنگ برای درناها

Persian name of Cranes

 

یکی از واژه های ریشه دار فرهنگی تا حدود 50 سال پیش، نام پارسی "کُلنگ" بود که واژه ای پهلوی و با آوانگاری Kulang شناخته شده است. این نام تقریبا در همۀ فرهنگ های لغت نیز به آن اشاره شده است. در فرهنگ لغت دهخدا، کلنگ را پرنده ای کبودرنگ، دراز گردن و بلندپرواز دانسته اند که دارای پروازی منظم، قطاری و V شکل است. در فرهنگ عمید به دم کوتاه و پرواز مثلثی آن نیز اشاره شده است. در فرهنگ معین با نام عربی غرنوق برابر دانسته شده است.

 

در کتاب جرویس رید (1337)، نام کلنگ به طور رسمی برای گروهی از پرندگان با نام انگلیسی Crane به کار رفته بود. همچنین بر اساس پژوهش انجام شده برای نامهای محلی پرندگان در ایران، در بسیاری از گویشهای ایران، نام کُلنک و قُلنگ و قولنگ و غازقولنگ به کار می رود.

 

با نگاهی به سروده های شاعران پارسی، می توان دید که نام نام "کَلنگ" یکی از نامهای پرتکرار در سروده های آنان بوده است که در زیر آورده می شوند.

 

کلنگ اند شاهان و من چون عقاب

و یا خاک و من همچو دریای آب.

چو بگذشت از تیره شب یک زمان
خروش کلنگ آمد از آسمان.
کنون ز آسمان خاست بانگ کلنگ
دل ما چرا کردی از آب تنگ. (فردوسی)

دشمن تو ز تو چنان ترسد
که ز باز شکاردوست کلنگ.

به باد حمله بهم برزنی مصاف عدو
چنانکه باز بهم برزند صفوف کلنگ.

تا گریزنده بود سال و مه از شیر گوزن
تاجدائی طلبد روز و شب از باز، کلنگ. (فرخی)

شکار باز خرچال و کلنگ است
شکار باشه ونج است و کبوتر. (عنصری)

وقت سحرگه کلنگ تعبیه ای ساخته ست
وز لب دریای هند تا خزران تاخته ست .
شبگیر کلنگ را خروشان بینی
در دست عبیر و نافه ٔ مشک به چنگ .
چون نهنگان اندرآب و چون پلنگان در جبال
چون کلنگان در هوا و همچو طاوسان به کوی. (منوچهری)

جغد که با باز و با کلنگ بکوشد
بشکندش پر و مرز گردد لت لت. (عسجدی)

دگر دید مرغی به تن خوب رنگ
بزرگیش هم بر نهاد کلنگ. (اسدی)

اندر هوا قطار خروشان کلنگ بین
چون بر طریق تنگ یکی گشن کاروان. (قطران)

چون بیاشفت بر کلنگ در ابر
گم شود راه بر پرنده کلنگ.

از بی گنهان بدل مکش کینه
همچون ز کلنگ بی گنه طغرل.
چرا به بانگ و خروش و فغان بی معنی
کلنگ نیست سبکسار و ما سبکساریم. (ناصرخسرو)

عامیان صف کشند همچو کلنگ
لیک ز ایشان چو باز ناید جنگ .
شبگیر زند نعره کلنگ از دل مشتاق
وز نعره زدن طعنه زند نعره زنان را.
چون کبوتر نشوم بهره ٔ کس بهر شکم
گردن افراشته زانم ز همالان چو کلنگ. (سنائی)

بدخواه تست مردم و چون مردم از قیاس
از پیل تا به پشه و از صعوه تا کلنگ.
از تربیت نمودن تو مهتر کریم
روباه شیر گردد و صعوه شود کلنگ.
نمرود برگذشت به پرواز کرکسان
ز آنجا که پیش از آن نپرد کرکس و کلنگ. (سوزنی)

 

بنابر این، برای پاسداشت نامهای تاریخی-فرهنگی، در فهرستهای پرندگان ایران، نام "کلنگ" برای درناها و به عنوان نام دوم در داخل پرانتز افزوده می شود.

 

*****